امنیت غذایی، دغدغه سران عراق، اردن، امارات و مصر

دفتر رسانه ای نخست وزیر عراق در بیانیه ای تصریح کرد که «الکاظمی به دعوت شاه اردن به آن کشور سفر کرده است و با عبدالله دوم درباره روابط دوجانبه، راهکارهای تقویت همکاری مشترک در عرصه های متعدد، تحولات مرتبط با بحران اقتصادی جهانی، راه های مواجهه با تاثیرات بحران جاری جهانی و مقابله با چالش های امنیت غذایی از طریق هماهنگی عالی بین کشورهای منطقه تبادل نظر کردند.»

نشست عقبه اما، علاوه بر نخست وزیر عراق و شاه اردن، شامل عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر، محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی و عضو شورای وزیران سعودی نیز شد.

نشست چند جانبه العقبه اردن بنا بر اعلام دفتر رسانه ای نخست وزیر عراق شامل «بررسی تقویت فعالیت مشترک عربی در عرصه های مختلف به ویژه کاهش آثار منفی بحران اقتصادی در زمینه امنیت غذایی و انرژی بود و هماهنگی مالی، توسعه همکاری اقتصادی و افزایش تبادل تجاری» بود.

تقویت روابط عراق و اردن در روزهای اخیر

تحکیم روابط عراق با اردن در روزهای اخیر شدت بیشتری گرفته است.

روز چهارشنبه وزارت صنایع و معادن عراق از تکمیل تدابیر اجرایی تاسیس شهرک اقتصادی بین عراق و اردن با نظارت و بررسی شرکت آمریکایی « USID » خبر داد.

بنا بر گزارش وزارت صنایع و معادن عراق، زمین لازم به هیات شهرک های صنعتی عراق برای اجرای پروژه اختصاص یافته و شرکت آمریکایی اقدام به برآورد میزان فایده این طرح سرمایه گذاری کرده است.

این گزارش می افزاید: هدف از این طرح برپایی منطقه توسعه ای مشترکی است که شامل شهرک صنعتی و منطقه آزاد و پشتیبانی با هدف فعال سازی و توسعه همکاری اقتصادی مشترک عربی با جذب سرمایه ها و اشتغال زایی است به گونه ای که در کنار آن بخش های مکمل مانند حمل و نقل و خدمات نیز در راستای منافع دو کشور عراق و اردن رونق گیرد.

قرار است کالاهای تولیدی در این شهرک صنعتی-سرمایه گذاری به بازارهای عراق و جهان در بستر به کارگیری توافقات تجاری بین بغداد و امان با سایر کشورها، صادر شود.

در همین چارچوب، اخیرا «أنمار الخصاونة» و « عبد الله لعیبی» وزیران حمل و نقل اردن و عراق توافق حمل و نقل زمینی از گذرگاه های دو کشور را امضا و در کنفرانس مطبوعاتی مشترکی اعلام کردند که دو طرف توافقی تکمیلی برای تنظیم و تسهیل حمل و نقل زمینی بین دو کشور از گذرگاه «طریبیل – الکرامة» را به امضا رسانده اند.

«صفیه السهیل» سفیر عراق در اردن نیز گفت «این توافق تبادل زمینی به خودروهای باری عراقی اجازه می دهد بدون خالی کردن بار در مرزها به اردن وارد شوند و همین موضوع نیز درباره محموله های اردنی صدق خواهد کرد؛ گامی جدید به سوی گشایش اقتصادی در سطح بالا».

در بخشی دیگر، سه روز پیش، یادداشت تفاهمی برای همکاری امنیتی بین دو وزارت کشور عراق و اردن به امضا رسید.

عراق، اردن و مصر؛ بازگشت به خروجی های اجلاس بغداد از معبر بحران اوکراین؟

کمتر از سه هفته پیش، «فواد حسین» وزیر خارجه عراق با «ایمن الصفدی» و «سامح شکری»، همتایان اردنی و مصری خود در قاهره دیدار و سه طرف بر تقویت راه های همکاری تاکید کردند.

در آن دیدار، سه وزیر راهکارهای همکاری، هماهنگی و تکامل سه جانبه مشترک در عرصه های مختلف را در چارچوب روابط تاریخی بین سه کشور بررسی کردند.

جزئیات بیشتری از آن دیدار منتشر نشد اما همان روز، «یوسف محمود الشمالی» وزیر صنعت و تجارت اردن مهمان مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق بود و در این دیدار دو طرف درباره نحوه مواجهه با افزایش جهانی قیمت مواد غذایی و چالش های اقتصادی منطقه ای جاری در سایه تحولات جدید جهان از جمله جنگ روسیه و اوکراین و تاثیرپذیری بازارها از این جدال، بحث و تبادل نظر کردند.

مشخص نیست که آیا نشست آن روز سه جانبه وزرای خارجه سه کشور عراق، مصر و اردن برای فعال سازی بندهای نشست مشترک سه جانبه ۷ ماه پیش در اجلاس یک روزه بغداد انجام شده است یا اینکه مقتضیات و وضعیت بحرانی جدید بین المللی مانند بحران اوکراین و موج گرانی در کشورهای وابسته به واردات اقلام کشاورزی و مصرفی، سه دولت را بار دیگر گرد هم آورده باشد.

نگاهی به توافقات نشست سه جانبه بغداد

نشست سران سه کشور در ۲۷ ژوئن ۲۰۲۱ (ششم تیرماه ۱۴۰۰) با بیانیه مشترک ۲۹ بندی به کار خود پایان داده بود.

در آن بیانیه، آنچه بیش از همه مورد توجه ناظران و منتقدان در عراق قرار گرفته، بند ۲۱ است که بر واژه «توافق شد» تاکید شده بود.

در این بند تصریح شد که «سران سه کشور عراق، مصر و اردن بر سر موارد زیر توافق کردند:

-ضرورت اجرای طرح اتصال شبکه برق و تبادل انرژی برق بین سه کشور

- اتصال شبکه گاز بین عراق و مصر از طریق خاک اردن

-فراهم کردن گذرگاهی برای صادرات نفت عراق از طریق اردن به مصر بواسطه تکمیل پروژه گاز عربی و ایجاد خط لوله انتقال نفت خام از بندر بصره (عراق) به بندر عقبه (اردن)

-همکاری در زمینه پروژه های انرژی تجدید شونده برق، پتروشیمی و توانمندی سازی و تبادل تجارب

-تلاش برای فراهم کردن بستر سرمایه گذاری در حمایت از شرکت های بخش خصوصی برای اجرای طرح ها در سه کشور.

در بند ۲۳ نیز عنوان شده است که سران سه کشور عربی از طریق تکمیل پروژه ایجاد شرکت منطقه ای بازاریابی محصولات زراعی بر ضرورت همکاری در زمینه کشاورزی و امنیت غذایی و امضای پروتکل همکاری در حوزه کشاورزی توافق کردند.

امنیت غذایی و ضرورت همکاری های منطقه ای

عراق هر سال در آستانه ماه مبارک رمضان شاهد افزایش جزیی قیمت های کالاهای اساسی است، اما امسال، بازارهای این کشور به طرز غیرمنتظره ای شاهد افزایش بی سابقه مواد غذایی در طول روزهای گذشته بود؛ امری که نارضایتی هایی را به دنبال داشته است.

دیدگاه های مختلفی پیرامون علت افزایش بی سابقه قیمت ها در عراق مطرح شده است. برخی با اشاره به گزارش های اخیر سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، گرانی کم سابقه را ناشی از جنگ اوکراین و افزایش عمومی کالاهای اساسی در سطح جهان دانسته اند.

هیات دولت عراق اخیرا یک جلسه فوری برای بررسی و برطرف کردن بحران فزایش قیمت مواد غذایی برگزار کرد.

در این جلسه تصمیم گرفته شد مواد غذایی‌، مصالح ساختمانی و کالاهای مصرفی‌ که در زیر مجموعه کالاهای اساسی قرار می‌گیرند، به مدت ۲ ماه از مالیات گمرکی معاف شوند.

به علاوه هیئت دولت عراق برای حمایت از محصولات غذایی، دارویی و مصرفی سازوکارهای مربوط به کالاهای وارداتی ممنوعه را به مدت ۲ ماه لغو کرد.

همچنین مقرر شد دو سبد مواد غذایی در قالب کارت‌های کوپن فورا به شهروندان عراقی اختصاص داده شوند.

برنج، شکر، روغن، حبوبات، شیر، آرد، گندم و جو، کالاهایی است که تاکنون از مالیات گمرکی دولت عراق معاف شده است.

دولت عراق بدون جانبداری از هیچ طرفی، بارها از تبعات جنگ روسیه و اوکراین ابراز نگرانی کرده و خواستار آتش بس در اوکراین شده است.

به نظر می رسد بحران اوکراین و تنش های آن با روسیه که تاثیر مستقیم و سنگینی بر کشورهای واردات محور منطقه گذاشته است، بیش از همیشه ضرورت همکاری های منطقه ای را برای عبور مشترک از بحران گرانی و کمبود اقلام غذایی و کشاورزی پررنگ کرده است.