عملیات محرم پیوند معنوی مردم اصفهان و دهلران

بنابراین هم برای وارد کردن ضربه اساسی و منفعل کردن کامل وی باید عملیاتی مهم وبزرگتر از فتح المبین دراین مناطق اجرا می شد.

براساس تصمیم فرماندهان و کارشناسان نظامی ، منطقه عمومی موسیان برای طرح ریزی این عملیات مکان یابی شد و برای اولین بار از توان نظامی ارتش و هوانیروز در دفاع مقدس نیز استفاده گردید.

تیپ نجف اشرف و امام حسین از استان اصفهان برای حضور در این عملیات انتخاب شدند.

"سید سعد سجادی" یکی رزمندگان دهلرانی در گفتگو با خبرنگار گروه استانهای باشگاه خبرنگاران جوان از ایلام ، به نقش مردم جنگزده و مقاوم شهرستان مرزی دهلران که تا آن روز حدود دو سال از آغاز رسمی جنگ را پشت سر گذاشته بودند اشاره کرد و گفت: عشایر و نیروهای مردمی دهلران با مقاومت خود توانسته بودند بااستفاده از سلباح های شکاری و بسیج عشایری نیروهای مردمی در مقابل ارتش تادندان مسلح عراق مقاومت کرده و حماسه های ماندگاری را در این دوران خلق کنند این بار نیز بطور سازماندهی شده و منسجم تر با تشکیل گردانی به نام 505 محرم که متشکل از نیروهای بسیج مردمی و پاسداران شهرهای دهلران ،آبدانان و دره شهر (شهرستانهای جنوب استان ایلام) بود با تیپ نجف اشرف ادغام شوند و در این عملیات حضور داشته باشند.

این رزمنده ی دوران دفاع مقدس که با دوتن دیگر از برادران خود دراین نبرد حضور داشته افزود: نیروهای بومی گردان 505 محرم به دلیل تسلط و آشنایی کامل بر منطقه ی مرزی دهلران، بعنوان نیروهای اطلاعات عملیات و شناسایی های قبل و حین عملیات نقشی ارزنده در به نتیجه رساندن این عملیات ایفا کردند.

بنابراین دهم آبان سال 1361 همزمان با نیمه ماه محرم الحرام با رمز " یا زینب کبری(س) " که از بر زبان سردار رشید اسلام "حاج حسین خرازی" جاری شد،عملیات بزرگ محرم در منطقه عمومی موسیان اجرا شد.

این عملیات که از نوع عملیات‌های محدود بود به فرماندهی سردار حسن باقری آغاز شد و به مدت یک هفته به‌طول انجامید.

"کریم علیزاده" یکی از نیروهای موسیانی حاضر در این عملیات گفت: ساعت ده شب از جاده آسفالته نزدیک موسیان حرکت کردیم و بعد از اینکه به پای ارتفاعات رسیدیم منتظر ماندیم تا عقبه نیرو برسد ودر ساعت 3 شب با دستور فرماندهان هجوم خود را به سمت نیروهای ارتش بعث آغاز کردیم.

"محمود توکلی" رزمنده دوران دفاع مقدس درخصوص شب اول این عملیات گفت: یکی از محورهایی که باید رزمندگان از آن مسیر به ارتش بعث حمله می کردند ، محور "رودخانه دوییرج" بود. وی افزود: قبل از شروع عملیات هوا بسیار روشن بود و رزمندگان و حتی فرماندهان نیز از لو رفتن عملیات نگرانی داشتند چون وسط ماه محرم بود و طبق روال شبهای گذشته نور ماه همه جا را روشن می کرد و حرکت رزمندگان قابل رویت می شد.اما به لطف خداوند امدادهای غیبی به کمک ما آمدند وبه یکباره تمام آسمان منطقه پراز ابرهای سیاه باران زایی شد که جلوی نور ماه را گرفته و شرایط جوی برای پیشروی رزمندگان محیا شد. توکلی با بیان اینکه بخش زیادی از رزمندگان اسلام در داخل شیارهای این رودخانه فصلی منتظر شنیدن دستور حمله بودند ، براثر بارندگی های کوهستانی که به این رودخانه متصل می شد سیل عظیمی در گرفت و رزمندگان که انتظار این بارندگی و سیل را نداشتند در طغیان رودخانه گرفتار شدند و بیش از 370 نفر از انها درهمان لحظه اول به شهادت رسیدند .ومابقی که توانستند خودشان را به آن سمت رودخانه برسانند به خط زدند و دراین محور نیز به پیروزی رسیدند.

سردار "سید صادق حسینی" فرمانده سپاه امیرالمومنین استان ایلام و یکی از فرماندهان و نیروهای عمل کننده در عملیات محرم در تشریح دستاوردهای این عملیات گفت: از مهمترین دستاوردهای عملیات محرم این بود که دور تک نیروهای اسلام افزایش پیدا کرد ودشمن مجبور شد در پشت خاکریها منتظر عملیاتهای بعدی نیروهای ما بماند.

این فرمانده ارشد سپاه استان ایلام افزود: ارتفاعات حمرین که از اول جنگ تا آنزمان در تصرف ارتش عراق بود آزاد شد واین آزادسازی باعث شد ضمن اینکه عراق به مناطق هموار و دشت عقب نشینی کند، شهرکهای طیب و زبیدات عراق به زیر دید تیر نیروهای اسلام قرار گرفتند، بخش مهم و زیادی از مناطق عمومی دهلران، دشت عباس، عین خوش و موسیان از تیررس ارتش عراق خارج شد. حدود 70 حلقه چاه نفت که نقش مهمی در اقتصاد کشور داشتند از تصرف ارتش عراق خارج شدند.

وی گفت: بیش ار 260 دستگاه تانک منهدم شد 150 دستگاه تانک و نفر به غنیمت درآمد و یگانای سپاه که تا آن زمان تیپ بودند به لشگر تبدیل شدند. 850 کیلومتر مربع شامل 550 کیلومتر مربع از خاک جمهوری اسلامی و 300 کیلومتر از خاک عراق آزاد شد.

سردار حسینی به بلوغ و خلاقیت شهید زین الدین بعنوان یکی از فرماندهان اصلی این عملیات اشاره کرد.

شهید زین الدین بعنوان یک فرمانده جوان وخلاق توانست با تاکتیکهای نظامی منحصر بفرد نقش ارزنده ای در پیروزی این عملیات رقم زند.

"جعفر نظری" عضو تفحص شهدای عملیات محرم و یکی از رزمندگان دوران دفاع مقدس از عملیات محرم به عنوان پیوند معنوی مردم شهرهای اصفهان و دهلران یاد کرد و گفت: عمده نیروهای عمل کننده در این عملیات از رزمندگان استان اصفهان بودند و در شب اول عملیات بر اثر طغیان رودخانه دوییرج بیش از 370 نفز ار آنها به شهادت رسیدند.

نظری گفت: تشییع باشکوه همزمان 370 لاله پرپرشده این عملیات در استان اصفهان باعث شد مردم اصفهان این روز را روز تاریخی اصفهان بنامند و همچنین چون در نتیجه این عملیات، منطقه عمومی موسیان و دهلران بطور کامل آزاد شد ، مردم این شهرستان ازاین هفته بعنوان تاریخ آزادسازی دهلران و موسیان یاد می کنند وهرساله جشن آژادسازی و یادواره شهدای عملیات محرم را برگزار میکنند ، بنابراین عملیات محرم باعث پیوندی معنوی بین مردم این دو منطقه از کشورمان میتوان ترسیم کرد.

وی افزود: سرزمین شرهانی که منطقه عملیاتی محرم می باشد، پس از دفاع مقدس ، بعنوان مکان تفحص شهدای عملیات محرم مورد اهمیت بود و اکنون نیز که یکی از سرزمینهای هدف گردشگری مذهبی و بازدید کاروان های راهیان نور می باشد، بازهم شاهد حضور پر از معنویت بسیجیان ، دانش آموزان و دانشجویان استان اصفهان و بلکه سراسر کشور می باشد.

گزارش عملیات

مرحله اول

مرحله نخست این عملیات در ساعت ۲۲:۰۸ روز ۱۰ آبان ۱۳۶۱ آغاز شد و نیروهای ایرانی توانستند در کمتر از نیم ساعت شماری از نیروهای عراقی را به اسارت در آورده و در محور دیگر نیز نیروهای دشمن به استعداد یک تیپ را به محاصره در آورده و بیشتر آنها را اسیر کنند. در طی مرحله اول این عملیات ۵۵۰ کیلومتر مربع از خاک ایران از جمله ارتفاعات مهم منطقه ، پل چم سری ، حوزه نفتی بیات ، نهر عنبر ، شهر میمه ، موسیان آزاد و جاده عین خوش به دهلران ، از زیر دید و تیر رس نیروهای عراقی خارج شد و شهرک طیب عراق نیز تحت اشراف قوای ایرانی قرار گرفت .

مرحله دوم

مرحله دوم عملیات محرم در ساعت ۲:۳۰ بامداد سه شنبه ۱۱ آبان آغاز شد و نیروهای ایرانی محاصره دشمن را کامل کردند. همچنین ۱۵۰ کیلومتر مربع از زمین های اشغال شده آزاد و تعدادی از نیروهای عراقی به اسارت در آمدند .

مرحله سوم

این مرحله در ساعت ۲۲ روز ۱۵ آبان آغاز شد و هدف آن تصرف همه بلندی های غرب حمرین و جاده ها و مراکز مهم عملیاتی و ایجاد و تامین لازم برای جاده آسفالته چم سری ، شرهانی و زبیدات و جاده شوسه زبیدات – طیب بود.در این مرحله ۳۰۰ کیلومتر مربع از خاک عراق شامل پاسگاه های زبیدات ، شرهانی و ابوغریب و همچنین تاسیسات نفتی حدود ۳۵ حلقه چاه نفت به تصرف نیروهای ایرانی در آمد. این مرحله که مرحله آخر عملیات محرم بود در ساعت ۸ صبح روز ۱۶ آبان ۱۳۶۱ خاتمه یافت.

فرو بردن عراق در حالت انفعالی محض

پس از انجام عملیات موفق و موثر ثامن الائمه ، فتح المبین ، بیت المقدس ، مسلم بن عقیل نمی بایست به عراق فرصت خارج شدن از حالت انفعالی و دفاعی داده می شد ؛ بنا براین در طرح عملیات محرم علاوه بر آزادسازی ارتفاعات مرزی حمرین در جبهه جنوبی و تصرف جای پا برای تهدید منطقه العماره عراق ، این موارد نیز در دستور کار قرارگاه مرکزی کربلا قرار گرفت . قرار بود رزمندگان اسلام در محور عین خوش – زبیدات در جنوب شرقی دهلران ، در سه مرحله ، حمله را انجام دهند .

بنابراین مرحله نخست عملیات در ساعت 22و 8 دقیقه شب 10 آبان ماه 1361 با رمز یا زینب ( سلام الله علیها ) به فرماندهی سردار شهید حسن باقری به اجرا در آمد . نیروهای خودی توانستند در کمتر از نیم ساعت پس از اعلام حمله در یک محور ، شماری از نیروهای عراقی را به اسارت در آورده و در محور دیگر نیز نیروهای دشمن به استعداد یک تیپ به محاصره در آمدند و بیشتر آنها اسیر شدند .

در ساعت 6 صبح روز بعد به جز جناح چپ منطقه عملیات ، کلیه یگانها به اهداف تعیین شده دست یافتند . در روز اول عملیات همه نیروها به هم ملحق شدند . تنها یگان های قرارگاه چهارم به خاطر طغیان رودخانه دویرج و فقدان پل نتوانستند اهداف خود را در منطقه پرچم هندی و ربوط به طور کامل تصرف نمایند .

در نتیجه طی این مرحله 550 کیلومتر مربع از خاک ایران از جمله ارتفاعات مهم منطقه ، پل چم سری ، حوزه نفتی بیات ، نهر عنبر ، شهر میمه ، موسیان آزاد و جاده عین خوش به دهلران ، از زیر دید و تیر رس دشمن خارج شد . همچنین شهرک طیب عراق تحت اشراف قوای ایرانی قرار گرفت .

در مرحله دوم ، با وجود پیروزی های مرحله نخست و از هم پاشیدگی و ضعف روحیه دشمن ، به لحاظ عدم موفقیت قرارگاه چهارم در مرحله نخست و خالی ماندن جناح چپ ، مواضع فتح شده نیز در معرض پاتک و تهدید دشمن بود ، بنابراین ترمیم رخنه به وجود آمده ضروری می نمود . برای همین هدف مرحله دوم عملیات محرم روز سه شنبه 11 آبان ماه 1361 ، در ساعت 2 و 30 دقیقه بامداد آغاز شد .

نیروهای خودی با الحاقی که صورت گرفت ، محاصره دشمن را کامل کردند . در این مرحله 150 کیلومتر مربع از زمین های اشغال شده آزاد و همچنین تعدادی از نیروهای عراقی به اسارت در آمدند .

هدف مرحله سوم عملیات محرم تصرف همه بلندی های غرب حمرین و جاده ها و مراکز مهم عملیاتی و ایجاد و تامین لازم برای جاده آسفالته چم سری ، شرهانی و زبیدات و جاده شوسه زبیدات – طیب بود . به همین منظور در ساعت 22 روز 15 آبان ماه 1361 حمله مرحله سوم آغاز شد .

نبرد گسترده به واسطه مقاومت پراکنده نیروهای ارتش عراق و عدم پاکسازی منطقه در ساعت 8 صبح 16 آبان ماه به پایان رسید و در نتیجه آن 300 کیلومتر مربع از خاک عراق شامل پاسگاه های زبیدات ، شرهانی و ابوغریب و همچنین تاسیسات نفتی شامل 70 حلقه چاه نفت به تصرف رزمندگان اسلام در آمد و همچنین سازماندهی 14 تیپ عراقی در این نبرد آسیب دید .

تلفات و ضایعات وارده به دشمن شامل انهدام 8 تا 12 یگان سازمانی تا 70 درصد ، انهدام 260 دستگاه تانک و نفربر ، 230 دستگاه خودرو ، سقوط 10 فروند هواپیما و به غنیمت گرفتن 150 دستگاه تانک و نفربر ، 250 دستگاه خودرو ، چندین دستگاه موشک انداز مالیوتکا و مقدار انبوهی سلاح سبک و کشته و زخمی نمودن و به اسارت درآوردن 10400 تن از نیروهای دشمن بود .

نیروهای عمل کننده ایران در این عملیات شمال 4 لشگر پیاده ، یک لشگر زرهی و یک تیپ احتیاط از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و یک تیپ پیاده از نیروی زمینی ارتش بودند . نیروی زمینی تازه تاسیس شده سپاه پاسداران در این عملیات به خوبی از تانک ها و زره پوش های غنیمتی بهره برداری کرد .

عملیات محرم؛ نخستین تجربه فرماندهی شهید زین الدین در 23 سالگی

عملیات محرم در دهه دوم و سوم آبان ماه 1361، روایتی از تلاش مجدانه فرماندهانی چون شهید مهدی زین‌الدین را بازگو می‌کند که در پی عدم الفتح در عملیات رمضان، ‌سعی در بازسازی روحیه رزمندگان و نیز شکستن جو سنگین تبلیغاتی دشمن را داشتند. انجام این عملیات در ماه محرم به عنوان یکی از ماه‌های مقدس مسلمین و به ویژه شیعیان، امتداد خط فکری مجاهدانی را تشکیل می‌داد که خود را وارثان خون حسین(ع) می‌دانستند و اینک در ماه پیروزی خون بر شمشیر می‌رفتند تا کربلای دیگری را این بار در جبهه‌های جنگ تحمیلی رقم بزنند.

‌عملیات محرم بزرگترین عملیات پس از عدم الفتح در رمضان بود. در این زمان قوای نظامی کشورمان در پی آن بود تا با کسب موفقیت در جبهه‌های جنگ جو سنگین روانی دشمن را بشکند و از طرفی به فضای عمومی داخل کشورمان نیز نشان دهد که هنوز ابتکار عمل در جبهه در دست نیروهای خودی است. پس از عملیات فتح المبین و همچنین فتح خرمشهر در الی بیت المقدس، به هر دلیل عملیات رمضان با موفقیت انجام نشد. این وضعیت می‌توانست در افزایش روحیه دشمن و تحلیل روحیه خودی تاثیرگذار باشد. لذا فرماندهان عملیات محرم را در آبان ماه ۱۳۶۱ مصادف با ماه محرم و حدودا چهار ماه پس از رمضان در منطقه عملیاتی شرهانی و ارتفاعات حمرین طراحی کرده و به اجرا گذاشتند.

عملیات محرم نخستین عملیاتی بود که مهدی زین‌الدین فرماندهی آن را بر عهده داشت و آن شهید بزرگوار این مسئولیت مهم را در سن 23 سالگی بر عهده گرفت.