سیاه‌نمایی یا کیفیت فیلم‌های سینمایی / دلیل موفقیت فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های خارجی چیست؟

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، در سال‌های اخیر فیلم‌های بسیاری از سینمای ایران در جشنواره‌های مختلف موفق بوده‌اند که نام سینمای ایران را بارها در محافل مختلف سینمایی مطرح کرده‌اند. برای بررسی دلیل موفقیت فیلم‌های ایرانی باید به اشتراکات این فیلم‌ها پی برد اما در واقع آنچه که در این موفقیت‌ها حائز اهمیت است متفاوت بودن فیلم‌ها است. در سال‌های اخیر فیلم‌هایی از سینمای ایران در جشنواره‌های معتبر دنیا موفق شده‌اند که آن‌ها را نمی‌توان متعلق به یک طیف مشخص از فیلمسازان یا سبکی خاص از فیلمسازی دانست.

در گفت‌وگو با دو سینماگر موفقیت‌های اخیر سینمای ایران در جشنواره‌های مختلف دنیا را مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید:

عباس امینی: دلیل انتخاب فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های معتبر دنیا سیاسی نیست/ اگر «خورشید» را فیلمساز دیگری می‌ساخت محکوم به سیاه‌نمایی بود

عباس امینی کارگردان سینما در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: همیشه نگاه غلطی به فیلم‌های ایرانیِ راه‌یافته به جشنواره‌های مختلف خارجی وجود داشته که معمولاً این آثار را محکوم به سیاه‌نمایی می‌کردند یا آن‌ها را فیلم‌هایی سیاسی در مقابل حکومت جمهوری اسلامی می‌دانند اما واقعاً هیچ‌وقت این نگاه درست نبود و قطعاً دلیل انتخاب فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های معتبر دنیا فقط نگاه سیاسی یا سیاه‌نمایی نیست.

امینی تصریح کرد: این یک تصور غلط از سوی برخی افراد در داخل کشور است وگرنه برای حضور در یک جشنواره معتبر خارجی باید فیلم در کارگردانی، تکنیک، قصه، روایت و... امتیازات بالایی داشته باشد وگرنه در هر صورت امکان ندارد فیلمی به جشنواره راه پیدا کند.

او افزود: فیلم سینمایی «خورشید» که امسال در جشنواره فیلم ونیز راه پیدا کرد موضوع بسیار مهم و حساس کودکان کار را مطرح کرده است. این موضوع بسیار مهم است و پرداختن به آن اهمیت دارد اما اگر فیلمساز دیگری همین فیلم را می‌ساخت محکوم به سیاه‌نمایی می‌شد و امروز همه علیه او جبهه گرفته بودند. متأسفانه برای ما خیلی مهم است که چه کسی فیلم را می‌سازد و به جشنواره می‌فرستد و اگر آن شخص مورد تأیید باشد دیگر دلیل حضورش به سیاه‌نمایی برنمی‌گردد.

کارگردان فیلم سینمایی «هندی و هرمز» در ادامه اظهاراتش گفت: ما فیلم‌های بسیار خوب و قصه‌گویی داشتیم که در جشنواره‌های مختلف جوایزی کسب کرده و حضور افتخارآمیزی داشته‌اند اما برخی از این آثار با ارزش در داخل کشورمان به سیاه‌نمایی محکوم شده‌اند. اگر بخواهیم فیلم‌هایی را با برچسب سیاه‌نمایی مورد هجمه خود قرار دهیم بهتر است نگاهی به فیلم‌های انتقادی فرانسه و ایتالیا داشته باشیم که سیاه‌ترین فیلم‌ها درباره کشور خودشان را ساخته‌اند و در کشورشان با برخوردهای مشابه در کشورمان مواجه نشده‌اند.

امینی در ادامه درباره فروش موفق برخی فیلم‌های پر افتخار سینمای ایران در سال‌های اخیر گفت: فیلم‌های موفقی مثل آثار اصغر فرهادی که جوایز بسیاری کسب کرده‌اند طی سال‌های اخیر در گیشه سینماها حضور موفقی داشته‌اند. به نظر من دلیل فروش بالای این فیلم‌ها به جنبه سرگرم‌کننده بودنشان برنمی‌گردد بلکه موفقیتی که فیلمساز کسب کرده و حرفی که در فیلمش مطرح می‌شود به جذابیت‌های آن برای دیدن افزوده و به نظر من استقبال از آثار اصغر فرهادی که اتفاقاً بسیار درست است حمایت از یک تفکر است. این استقبال به ما می‌فهماند که سلیقه مخاطب ایرانی در سال‌های اخیر رشد داشته است.

او افزود: امروز می‌توان این مخاطبان را به دو بخش تقسیم کرد؛ برخی فیلم‌های با کیفیت را دنبال می‌کنند اما همچنان قشری وجود دارد که صنعت سینمای ایران هر روز با فیلم‌های ضعیف و نازلی که می‌سازد سلیقه آن‌ها را نازل‌تر می‌کند؛ در واقع امروز مخاطبان سینمای ایران به دو قطب تقسیم شده‌اند.

این کارگردان در پایان تأکید کرد: هر فیلمسازی آرزو دارد فیلمش دیده شود و وقتی در سینمای داخل جایی برای او و تفکرش وجود ندارد طبیعتاً توجهش به جشنواره‌های خارجی جلب می‌شود و امکان دیده شدن را در این جشنواره‌های دنبال می‌کند تا شاید در کنار موفقیت بتواند فیلمش را به اکران جهانی برساند. از آنجا که ما همه چیز را سیاسی می‌بینیم متأسفانه جشنواره‌های خارجی برای ما تعریف عجیبی دارند.

کریم امینی: موفقیت فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های بی‌ارزش برای سینمای ایران یک سم خطرناک است

کریم امینی کارگردان و بازیگر سینما در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: سلیقه‌ جشنواره‌ها با هم متفاوت است و جشنواره‌هایی مثل کن، ونیز و برلین هر کدام سیاست و نگاهی متفاوت دارد و البته هر سال هم به واسطه تغییر هیأت داوران نگاه‌ها و سلیقه‌های متفاوتی بر جشنواره‌ها حکم‌فرما است اما به طور کل شاید 20 جشنواره بین‌المللی در دنیا وجود داشته باشد که بتوان حضور و موفقیت در آن‌ها را افتخار دانست.

امینی افزود: تعداد جشنواره‌های دنیا که بعضی از آن‌ها تنها چند دوره برگزار می‌شوند بسیار زیاد است و طبیعی است که یک فیلم ساخته شود و به صدها جشنواره ارسال شده و در نهایت توسط یکی از جشنواره‌ها پذیرفته شود اما این حضور هیچ ارزشی ندارد. آنچه که ارزشمند است جشنواره‌هایی است که در دنیای سینمای تأثیرگذار هستند و فیلمسازان مهم ما از جمله عباس کیارستمی، اصغر فرهادی، وحید جلیلجوند، مجید مجیدی و... از این جشنواره‌ها جایزه گرفته‌اند.

این کارگردان خاطرنشان کرد: از آنجا که مجید مجیدی با فیلم «خورشید» به سبک و سیاق خود برگشته توانست در جشنواره فیلم ونیز حضور موفقی داشته باشد. این حضور و جایزه گرفتن بسیار ارزشمند است اما متأسفانه اخبار بسیاری که درباره حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های مختلف می‌خوانیم تنها یک پروپاگاندا برای فیلمساز است و هیچ ارزشی ندارد. جشنواره‌های محلی و دورهمی‌های بسیاری هستند که هر سال فیلم‌های زیادی را در قالب جشنواره جهانی نمایش می‌دهند و هیچ ارزشی ندارند.

او افزود: فیلمسازی چون عباس کیارستمی که خود یک سینمای جدا و متفاوت با آثارش خلق کرده می‌تواند در جشنواره‌های مهمی چون کن، برلین و ونیز جایزه بگیرد یا فیلمسازی چون اصغر فرهادی است که می‌تواند در برلین، کن و اسکار حرفی برای گفتن داشته باشد.  حضور در بخش جنبی جشنواره‌هایی مثل ونیز، کن و برلین از حضور در بخش اصلی و جایزه گرفتن در بسیاری از جشنواره‌های بی خاصیتی که در سال نمونه‌های زیادی از آن‌ها را می‌بینیم ارزشمندتر است.

کارگردان فیلم سینمایی «دشمن زن» در ادامه تصریح کرد: ما فیلمسازانی چون عباس کیارستمی در تاریخ سینمایمان داریم که خود یک دنیای متفاوت و سینمایی خاص را خلق کرده‌اند، شهرام مکری را هم می‌توان از این دست فیلمسازان دانست. خلق یک دنیا و جریان فکری متفاوت بسیار ارزشمند است و جشنواره‌ها هم به آن اهمیت می‌دهند. به نظر من کیارستمی خود به تنهایی یک سینما است و فیلم‌های او درسی برای فیلمسازان است اما در عین حال فیلمسازانی چون اصغر فرهادی داریم که علاوه بر جلب توجه جشنواره‌ها می‌تواند نگاهی به سلیقه مخاطب داشته و او را هم درگیر کند. من به شخصه به این سینما علاقه دارم و برایم ارزشمند است. فیلمی که بتواند هم جشنواره‌ها و هم مخاطبان را مجذوب اثرش کند به مراتب فیلمی کامل‌تر و قابل دفاع‌تر است.

امینی تأکید کرد: متأسفانه شکل‌گیری بی رویه جشنواره‌های فصلی و بی ارزش باعث شده هر سال فیلم‌های بسیاری تنها با هدف به دستیابی به جوایز این جشنواره ساخته شده و در نتیجه به مطرح شدن فیلمساز و شکست تهیه‌کننده منجر می‌شود. این جوایز بی ارزش نباید به فیلمسازانش امتیاز بدهد و باید با آگاهی نسبت به این موفقیت‌ها برخورد کرد. متأسفانه در رسانه‌های کشور هر روز اخبار بسیاری درباره موفقیت فیلم‌ها در جشنواره‌های مختلف می‌شنویم که حتی نام جشنواره‌اش را اگر در اینترنت جستجو کنیم به زحمت می‌توانیم نشانی از آن پیدا کنیم.

این کارگردان در ادامه اظهاراتش، خاطرنشان کرد: هر فیلم در ابتدا باید شعاع مخاطبان خود را مشخص کند و بعد نگاهی به جشنواره داشته باشد. اگر یک فیلم با عشق و علاقه ساخته شود خودش راه خود را پیدا کرده و دیده می‌شود. حضور فیلمسازان فیلم کوتاه ما در جشنواره‌های مختلف برای آن‌ها می‌تواند انگیزه‌بخش باشد اما این موضوع را باید درباره فیلم‌های بلند جدی گرفت. باید جلوی این افتخارآفرینی‌های بی ارزش گرفته شود. یک فیلمساز با موفقیت‌های بی‌ارزشی که در جشنواره‌های بی‌ارزش کسب کرده صاحب اعتباری در داخل کشور شده و بازیگران ما که معمولاً سواد و دانش شناخت جشنواره‌ها را ندارند فریب خورده و با این فیلمسازان همکاری می‌کنند. بیشتر شدن حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های رده پایین نه تنها افتخاری برای ما ندارد که بسیار مضر است و مثل یک سم در سینمای ما عمل می‌کند و کم‌کم شاهد ظهور فیلم‌های شکست‌خورده بسیاری هستیم که بدون هیچ کیفیتی در جشنواره‌های مختلف جایزه می‌گیرند.

امینی در پایان گفت: جشنواره‌های معتبر دنیا دیگر با سیاه‌نمایی فیلم‌های ایرانی فریب نمی‌خورند و این فیلم‌ها را صرفاً برای چنین ویژگی نمی‌پذیرند. بدون شک هر فیلمی که در جشنواره‌ای موفق شده ارزش‌های فرمی، تکنیکی و محتوایی داشته و به دلیل همین ارزش‌ها توانسته موفق عمل کند. فیلمسازانی چون کیارستمی هیچ‌گاه نباید به سیاه‌نمایی محکوم شوند، عباس کیارستمی فیلمساز بزرگی است که سینمای ما مدیون او است.