هوشمندسازی ارزیابی دانش‌بنیان‌ها؛ حذف مشاوران واسطه‌ای با یک کلیک! / معیارها و فهرست کالا به زودی به‌روز می‌شود

زهرا وجدانی: شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی و فناوری در هر کشوری شناخته می‌شوند. در ایران، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری نقش محوری در ارزیابی و تایید صلاحیت این شرکت‌ها ایفا می‌کند. اما فرآیند تبدیل محصولات به محصولات دانش‌بنیان و دریافت تاییدیه‌های مربوطه همواره با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به بروکراسی پیچیده، کمبود شفافیت در مراحل مختلف ارزیابی، و مشکلات در ارائه مستندات لازم اشاره کرد.

در این گزارش به مصاحبه‌ای با امیر یونسیان، مدیرکل دفتر ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی ریاتس جمهوری و مدیر شبکه آزمایشگاهی کشور پرداخته‌ایم که به جزئیات اقدامات جدید این معاونت و راهکار‌های ارائه شده برای بهبود فرآیند ارزیابی محصولات دانش‌بنیان می‌پردازد.

همچنین به بررسی این موانع و چالش‌ها، اقدامات انجام شده برای رفع آنها، و تاثیر این تغییرات بر شرکت‌های دانش‌بنیان و نگاهی به وضعیت فعلی و آینده فرآیند ارزیابی این شرکت‌ها، به‌ویژه در زمینه شفافیت و تسهیل فرآیندها، ارائه خواهد شد.

فرآیند ارزیابی محصولات دانش‌بنیان

مدیرکل دفتر ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی در ابتدای این مصاحبه به نحوه ارزیابی محصولات دانش‌بنیان اشاره و توضیح می‌هد که فرآیند ارزیابی به‌طور استاندارد در چند مرحله انجام می‌شود که نخستین مرحله آن توسط کارگزاران و کارشناسان انجام می‌گیرد. او با تاکید بر این که ارزیابی محصولات دانش‌بنیان تنها بر اساس معیار‌های مشخص و تفصیلی انجام می‌شود، بیان می‌کند: «آیین‌نامه‌ها و فهرست کالا و خدمات استاندارد‌های مشخصی برای ارزیابی داریم که هیچ‌یک از کارگزاران مجاز به ارزیابی خارج از این معیار‌ها نیستند.»

وی همچنین افزود که در صورتی که در مرحله کارگزار اشتباهی رخ دهد، این اشتباه معمولاً کمتر از ده درصد خواهد بود و در نهایت، ارزیابی نهایی در معاونت علمی ریاست‌جمهوری صورت می‌گیرد.

امیر یونسیان توضیح می‌هد که پس از ارزیابی اولیه توسط کارگزار، فایل کارشناسی به معاونت علمی ارسال می‌شود و در آنجا توسط ممیزین ارزیابی نهایی انجام می‌شود. در صورتی که خطای قابل توجهی در ارزیابی اولیه مشاهده شود، ممیزین معاونت علمی آن را بررسی کرده و ممکن است فرآیند ارزیابی به مرحله اول بازگردانده شود.

زمان‌بندی ارزیابی و چالش‌های آن

مدیرکل دفتر ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان در ادامه به مسئله زمان‌بندی ارزیابی‌ها اشاره کرد و اذعان داشت که مدت زمان ارزیابی شرکت‌ها معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ روز متغیر است. این مدت زمان می‌تواند تحت تأثیر عواملی، چون تأخیر در ارائه مستندات از سوی شرکت‌ها و یا مشکلات در زمان‌بندی جلسات ارزیابی قرار گیرد.

یونسیان تأکید می‌کند: «ما برای جلوگیری از تأخیر‌های غیرضروری برای کارگزاران، ددلاین ۶ روزه برای زمان ارزیابی قرار داده‌ایم و کارگزار نمی‌تواند بیش از مدت معین شرکت را معطل کند.»

با این حال، یونسیان خاطرنشان کرد که گاهی ممکن است مشکلاتی نظیر تأخیر در دریافت مستندات از شرکت‌ها یا مشکلات زمانی میان شرکت و کارگزار رخ دهد که این می‌تواند باعث افزایش زمان ارزیابی شود. او می‌افزاید: «ولی در مجموع، کارگزار نمی‌تواند یک شرکت را برای مدت زمان زیادی معطل کند مگر اینکه ایرادی در مستندات ارائه‌شده وجود داشته باشد.»

معیار‌های ارزیابی به صورت شفاف در سامانه ارائه شده‌اند

یونسیان درباره دسترسی به معیار‌ها و مستندات نیز می‌گوید: «تمام آیین‌نامه‌ها، معیار‌های تفصیلی و فهرست کالا و خدمات در سامانه دانش‌بنیان قابل دسترسی هستند. ما در تلاش هستیم این فهرست را به‌صورت سالانه به‌روزرسانی کنیم. به‌طور مشخص، در ابتدای سال جاری فهرست جدیدی که از سال ۱۴۰۰ به‌روزرسانی نشده بود را منتشر خواهیم کرد.»

بهبود فرآیند ارزیابی با آموزش‌های ویدیویی

یکی از نکات مهمی که یونسیان در این مصاحبه به آن اشاره می‌کند، تلاش معاونت علمی در راستای شفاف‌سازی بیشتر فرآیند ارزیابی و تسهیل آن برای شرکت‌ها است. وی در این‌باره می‌گوید: «ما به‌زودی کلیپ‌های آموزشی در خصوص پر کردن پرسشنامه‌های ارزیابی برای شرکت‌ها منتشر خواهیم کرد که این اقدام به‌طور قابل توجهی می‌تواند مدت زمان ارزیابی را از ۲۰ روز به یک روز کاهش دهند. هدف ما از تولید این کلیپ‌ها، تسهیل فرآیند و کاهش هزینه‌های شرکت‌هاست؛ چرا که برخی مشاوران بخش خصوصی از شرکت‌ها هزینه دریافت می‌کنند تا فرم‌ها را به‌جای آنها پر کنند، بنابراین با این اقدام دیگر نیازی به استفاده از مشاوران بخش خصوصی که هزینه‌هایی را از شرکت‌ها دریافت می‌کنند، نخواهد بود.»

یونسیان با اشاره به اینکه این تغییرات به‌ویژه در سال آینده با ارائه فهرست‌های به‌روز شده در ابتدای فروردین ماه به‌صورت عملیاتی خواهد شد، می‌افزاید: «با این کلیپ‌ها و آموزش‌ها، شرکت‌ها می‌توانند به راحتی پرسشنامه‌های خود را تکمیل کرده و وارد فرآیند ارزیابی شوند.» این اقدامات به‌ویژه برای شرکت‌هایی که قبلاً ممکن بود با مشکلاتی در روند تکمیل پرسشنامه‌ها روبه‌رو بوده‌اند، می‌تواند تغییرات قابل توجهی ایجاد کند.

به‌روزرسانی فهرست کالا و خدمات به زودی

یونسیان همچنین از به‌روزرسانی فهرست کالا و خدمات محصولات دانش‌بنیان خبر می‌دهد و می‌افزاید که این فهرست برای نخستین بار در سال جاری به‌روزرسانی خواهد شد. به‌گفته وی، فهرست کالا و خدمات شرکت‌های دانش‌بنیان در ابتدای سال جدید (فروردین ماه) منتشر خواهد شد و اطلاعات جدیدی به آن اضافه خواهد شد. این فهرست به‌عنوان یکی از ابزار‌های مهم در فرآیند ارزیابی، به‌روزرسانی می‌شود تا تمامی محصولات و خدمات دانش‌بنیان در دسته‌بندی‌های صحیح و مطابق با آخرین استاندارد‌ها قرار گیرند.

وی می‌گوید: «در حال حاضر، فهرست کالا و خدمات به‌روزرسانی‌شده‌ای را برای سال ۱۴۰۳ آماده کرده‌ایم که شامل حوزه‌های مختلف فناوری می‌شود. این به‌روزرسانی برای نخستین بار از سال ۱۴۰۰ تاکنون صورت گرفته است و تلاش کرده‌ایم تا نیاز‌های روز و تغییرات تکنولوژیک را در آن لحاظ کنیم.»

شفاف‌سازی در روند ارزیابی

یونسیان به اهمیت شفاف‌سازی در روند ارزیابی اشاره و تأکید می‌کند که یکی از اولویت‌های معاونت علمی در سال‌های اخیر، ایجاد شفافیت بیشتر در فرآیند‌های اداری و ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان است. او می‌گوید: «یکی از مشکلاتی که بسیاری از شرکت‌ها در گذشته با آن روبه‌رو بودند، عدم شفافیت در فرآیند ارزیابی بود که باعث می‌شد شرکت‌ها نتوا‌نند به‌طور دقیق بدانند که چرا محصولشان رد یا تأیید شده است. اما با شفاف‌سازی‌های اخیر، اکنون شرکت‌ها می‌توانند با اطمینان بیشتری وارد فرآیند ارزیابی شوند.»

با وجود تلاش‌های قابل توجهی که از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری برای بهبود فرآیند ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان صورت گرفته، هنوز بسیاری از شرکت‌ها در مسیر تبدیل محصولات خود به محصولات دانش‌بنیان با مشکلات قابل توجهی رو‌به‌رو هستند. به‌رغم ارائه شفاف‌سازی‌ها، ایجاد تغییرات در سیستم ارزیابی و به‌روزرسانی فهرست کالا و خدمات، همچنان بروکراسی‌های پیچیده، کمبود شفافیت در برخی مراحل، و الزامات مستنداتی که برای شرکت‌ها تعیین می‌شود، به عنوان موانع عمده برای شرکت‌های دانش‌بنیان باقی مانده‌اند.

اگرچه مسئولان این معاونت در تلاش‌اند که فرآیند ارزیابی را سریع‌تر و شفاف‌تر کنند، با این حال بسیاری از شرکت‌ها هنوز با زمان‌بری زیاد و مشکلاتی در تهیه مستندات رو‌به‌رو هستند. برخی از شرکت‌ها که محصولاتی با فناوری بالا و نوآورانه دارند، به دلیل دشواری‌های این فرآیند و گاهی مشکلات در ارتباط با کارگزاران و کارشناسان، از ورود به مرحله رسمی دانش‌بنیان شدن باز می‌مانند. این موضوع موجب می‌شود که نه تنها زمان مورد نیاز برای اخذ تاییدیه‌ها طولانی شود، بلکه برخی از شرکت‌ها احساس می‌کنند که به‌طور غیرمنصفانه با آنها برخورد می‌شود و قادر به پیشبرد اهداف خود در بازار‌های داخلی و بین‌المللی نیستند.

به‌رغم این چالش‌ها، تغییرات صورت گرفته در فرآیند ارزیابی و استانداردسازی برخی مراحل از جمله زمان‌بندی دقیق‌تر و شفاف‌سازی در زمینه الزامات مستندات می‌تواند در بلندمدت به کاهش مشکلات موجود کمک کند. به‌ویژه اقداماتی، چون تولید کلیپ‌های آموزشی برای پر کردن پرسشنامه‌ها و فراهم کردن ابزار‌های دیجیتال به‌منظور تسهیل در دسترسی به اطلاعات و مواد مورد نیاز برای ارزیابی، می‌تواند زمینه را برای تسریع در روند تایید دانش‌بنیان شدن محصولات فراهم کند.

با این حال، همچنان موانعی، چون بروکراسی‌های اداری پیچیده و عدم شفافیت کامل در فرآیند ارزیابی، به‌عنوان چالش‌های اصلی باقی مانده‌اند. این مشکلات به‌ویژه برای شرکت‌های کوچک‌تر و استارتاپ‌ها که به سرعت به تاییدیه‌ها نیاز دارند، به معضلی بزرگ تبدیل شده است. به‌طور کلی، در حالی که روند به‌روزرسانی و اصلاحات در حال پیشرفت است، لازم است که این تغییرات به‌طور کامل به اجرا درآید و ارزیابی‌ها با سرعت بیشتری انجام شود.

در نهایت، اگرچه اقدامات صورت گرفته در جهت اصلاح فرآیند ارزیابی و تایید صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان قابل تحسین است و می‌تواند به مرور زمان مشکلات موجود را کاهش دهد، هنوز در عمل شرکت‌های دانش‌بنیان با چالش‌های بزرگی مواجه هستند که برای حل آنها به اصلاحات گسترده‌تری در سیستم اداری و ارزیابی نیاز است. چنین اقداماتی می‌تواند موجب ارتقاء جایگاه شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور شود و زمینه را برای رشد و توسعه محصولات فناورانه ایرانی فراهم آورد.

به‌ویژه که برخی شرکت‌ها در فرآیند تبدیل محصول خود به محصول دانش‌بنیان احساس می‌کنند که هنوز با موانع غیرضروری مواجه هستند که مانع از پیشرفت سریع و بهره‌برداری از ظرفیت‌های فناورانه آنها می‌شود.

انتهای پیام/