کرونا از چه زمانی در میان انسان‌ها در گردش بوده است؟

به گزارش برنا؛ در اواخر دسامبر ۲۰۱۹، کمیسیون بهداشت شهرداری ووهان مواردی از ذات‌الریه ویروسی ناشناخته را گزارش کرد که همراه با گزارش‌های دیگر به سازمان جهانی بهداشت درباره تهدید بهداشتی بالقوه‌ای هشدار داد که در ژانویه ۲۰۲۰ به‌عنوان نوعی ویروس کرونا شناسایی شد و بعدا سارس کووید-۲ (SARS-CoV-2) نام گرفت.

بااین‌حال، مشخص شده است که ویروس قبل از اواخر دسامبر ۲۰۱۹ و احتمالا چند ماه زودتر ظاهر شده است. در مطالعه مشترک سازمان جهانی بهداشت و چین، ۱۷۴ مورد عفونت SARS-CoV-2 در طول دسامبر شناسایی شده که قدیمی‌ترین مورد آن مربوط به ۸ دسامبر است. اگرچه بیشتر پژوهشگران فکر می‌کنند ویروس احتمالا در مقطعی از زمان در پاییز یا زمستان سال ۲۰۱۹ ظاهر شده است، بدون دسترسی به اطلاعات بیشتر، تعیین زمان دقیق این رویداد دشوار است.

به‌گفته کارشناسان، پی‌بردن به این موضوع که انتشار SARS-CoV-2 در میان مردم از چه زمانی شروع شده است، با فراهم‌کردن بینش‌هایی درباره نوع نظارت بر بیماری که برای پیشگیری از مورد مذکور ضروری بوده است، به پیشگیری یا مهار همه‌گیری‌ها و دنیاگیری‌های آینده می‌تواند کمک کند. سرگئی پاند، استاد زیست‌شناسی دانشگاه تمپل در فیلادلفیا، گفت زمانی که ویروس شناسایی شد، قبلا به‌طور قابل‌توجهی منتشر شده و مهار آن دشوار بود. پاند گفت: «نمی‌خواهید که هشت هفته صبر کنید تا مجموعه‌ای از موارد ذات‌الریه غیرعادی داشته باشید؛ بلکه می‌خواهید سیستم نظارتی داشته باشید که خیلی زودتر متوجه آن شوید.»

به‌گزارش واشینگتن‌پست، اولین مورد کووید ۱۹ که با آزمایش آزمایشگاهی تأیید شد، مربوط به مردی بود که در ۸ دسامبر ۲۰۱۹ علائمی در او بروز کرده بود. جوئل ورتهایم، دانشیار پزشکی در دانشگاه کالیفرنیا در سن‌دیه‌گو، گفت اگرچه گزارش‌های قدیمی‌تری وجود داشت که حاکی از آن بود که اولین مورد می‌تواند به اول دسامبر یا ۱۷ نوامبر برگردد، گزارش‌های مذکور را مطالعه مشترک سازمان جهانی بهداشت و چین تأیید نکرد.

طبق مطالعه‌ای که ماه آوریل در مجله ساینس گزارش شد، ورتهایم و همکارانش اطلاعات ژنتیکی ویروس را تجزیه‌و‌تحلیل کردند و شبیه‌سازی کامپیوتری انجام دادند که نشان می‌داد تاریخ پیدایش ویروس اواسط اکتبر تا اواسط نوامبر ۲۰۱۹ است.

پژوهشگران برای رسیدن به این نتیجه‌گیری، ژنوم‌های SARS-CoV-2 را از اولین موج دنیاگیری در چین تجزیه‌و‌تحلیل کردند. ازآنجاکه با گذشت زمان، تغییرات ژنتیکی در ژنوم ویروس‌ها تجمع پیدا می‌کند، پژوهشگران می‌توانند نرخ ثابتی از جهش ژنتیکی را شناسایی کنند و سپس به عقب برگردند تا متوجه شوند چه زمانی اولین فرد با شکل نسبتا تغییرنیافته‌ای از ویروس می‌توانسته انتشار آن را در میان مردم آغاز کند. پژوهشگران برآورد کردند برای SARS-CoV-2، این تاریخ بین ۱۷ نوامبر تا ۲۰ دسامبر ۲۰۱۹ بوده است.

تاریخ مذکور زمانی است که ویروس احتمالا شروع به انتشار در میان مردم کرده است. ازآنجاکه SARS-CoV-2 از حیوان نشئت گرفته و سپس به انسان‌ها منتقل شده است، ویروس کرونای حیوانی که اولین انسان را آلوده است، می‌توانسته تفاوت‌های ژنتیکی با ویروس کنونی داشته باشد. به‌گفته پژوهشگران، ممکن است مدتی طول کشیده باشد تا آن نسخه از ویروس ازنظر ژنتیکی به‌عنوان SARS-CoV-2 قابل‌شناسایی شود؛ یعنی ویروس ممکن است انتشار خود را حتی زودتر از این تاریخ شروع کرده باشد.

خفاش‌ها، خصوصا خفاش‌های نعل اسبی به احتمال زیاد مخزن اولیه ویروسی بوده‌اند که به SARS-CoV-2 تمایز پیدا کرد.

پژوهشگران برای مشخص‌کردن این موضوع که تجمع این نوع تغییرات در ژنوم ویروس چه مدت طول کشیده است، از شبیه‌سازی کامیپوتری انتشار ویروس استفاده کردند. آن‌ها نتیجه‌گیری کردند که این فرایند احتمالا بین صفر تا ۴۱ روز طول کشیده است؛ اگرچه رایج‌ترین نتیجه هشت روز بود. به‌گفته آن‌ها، این روند ممکن است تاریخ شیوع اولیه ویروس را به اواسط اکتبر برگرداند. ورتهایم براین موضوع تأکید کرد هدف از مطالعه آن بود که مشخص کنیم شیوع ویروس از چه زمانی می‌توانسته آغاز شود، نه اینکه لزوما از چه زمانی انتشار آن شروع شده است و تعیین زمان دقیق آغاز انتشار ویروس درحال‌حاضر ممکن نیست.

بسیاری از پژوهشگران ازجمله پاند موافق‌اند که براساس داده‌های کنونی، بازه زمانی پیشنهادی ورتهایم و همکارانش در مطالعه‌شان محتمل است. پاند نویسنده همکار مطالعه دیگری است که در آن تاریخچه تکامل اولیه SARS-CoV-2 بررسی شده است و ماه می در مجله Molecular Biology and Evolution منتشر شد.

پاند و همکارانش در آن مطالعه از نوعی تجزیه‌و‌تحلیل ژنتیکی استفاده کردند که ابتدا برای بازسازی تکامل سلول‌های سرطانی انسان ایجاد شده بود. آن‌ها تشخیص دادند تکامل نسخه‌ای از SARS-CoV-2 که در دسامبر ۲۰۱۹ منتشر شد، از سویه انسانی اولیه‌ای از ویروس به شش تا هشت هفته زمان نیاز داشته است. اگرچه روشی که آن‌ها استفاده کردند، متفاوت بود، بازه زمانی برآوردی آن‌ها نیز منشأ ویروس را به حدود زمان مطالعه دیگرU یعنی اکتبر ۲۰۱۹ می‌رساند.

پاند گفت روش‌هایی نیز برای کسب بینش درزمینه زمان پیدایش ویروس وجود دارد. برای مثال، بسیاری از افراد فکر می‌کردند ویروس از حیوانی در بازار عمده‌فروشی غذاهای دریایی هوانان در ووهان نشئت گرفته است؛ اما در تجزیه‌و‌تحلیل‌های بعدی مواردی پیدا شد که ارتباطی با بازار نداشت.

درمقابل، ورتهایم گفت تأییدنشدن موارد اول دسامبر و ۱۷ نوامبر که در مطالعه وی استفاده شده است، به‌واسطه مطالعه مشترک چین و سازمان جهانی بهداشت می‌تواند بر برآورد آن‌ها اثر داشته باشد. وی گفت نمونه‌های خون منجمد مربوط به موارد اولیه احتمالی یا سوابق توالی‌های ژنتیکی نیز می‌تواند بینش‌های بیشتری فراهم کند. ورتهایم افزود: «به‌راحتی می‌توانید سناریویی را تصور کنید که در آن پنج یا ده توالی دیگر مربوط به موارد زودتر را به‌دست می‌آورید و همه‌چیز تغییر می‌کند.» برخی پژوهش‌ها تاریخ پیدایش را زودتر از اکتبر پیشنهاد کرده‌اند؛ اما کارشناسان آن مطالعات را بازبینی نکرده یا در مجله‌ای معتبر منتشر نشده‌اند.

در یکی از این مطالعات، پژوهشگران دانشگاه هاروارد جست‌وجوی‌های اینترنتی را در ووهان چین از سال ۲۰۱۹ تجزیه‌و‌تحلیل کردند و در آگوست ۲۰۱۹، افزایش جست‌وجوها را برای واژه اسهال پیدا کردند که با افزایش رفت‌و‌آمد در پارکینگ بیمارستانی در ووهان در همان ماه مطابقت داشت. اسهال دررابطه‌با کووید ۱۹ از آنفلوانزا شایع‌تر است؛ بنابراین، پژوهشگران گفتند این افزایش می‌تواند حاکی از انتشار ویروس در ماه آگوست باشد. ناگفته نماند پژوهشگران دیگر در تفسیری در پاسخ به آن مطالعه خاطرنشان کردند که نویسندگان از معادل چینی نامناسبی برای واژه اسهال استفاده کرده‌اند و عبارت جست‌وجوشده نه‌فقط در ووهان، بلکه در کل چین افزایش پیدا کرده بود.

مطالعه دیگری که به‌شکل پیش‌چاپ روی سرور medRxiv منتشر شد و بازبینی نشد، آثاری از SARS-CoV-2 را در فاضلاب بارسلونای اسپانیا در مارس ۲۰۱۹ پیدا کرد. اگرچه یافته‌ها بدون وجود هیچ مدرکی مبنی‌بر وجود بیمارانی که در آن زمان دچار علائم کووید ۱۹ باشند، معنایی نداشت.

تلاش برای یافتن تاریخ دقیق‌تری از منشأ ویروس با مشکلاتی ذاتی همراه است. تجزیه‌و‌تحلیل‌های ورتهایم نشان داد که در اوایل، تعداد موارد چنان کم بود که ویروس قابل‌شناسایی نبود. درحقیقت، در شبیه‌سازی‌های کامپیوتری که در آن انتشار SARS-CoV-2 از یک مورد انسانی واحد مدل‌سازی می‌شد، ویروس در بیشتر موارد منقرض می‌شود و در مواقعی که از بین نمی‌رود، گاهی برای انتشار گسترده‌تر فقط به یک فرد متکی است. البته در شهر بزرگ و شلوغی مانند ووهان این سناریو مشکلی ندارد و فرد به‌راحتی می‌تواند ویروس را به افراد زیادی منتقل کند؛ اما در این شرایط، احتمالا در آن اوایل افراد بسیار کمی دچار ویروس بودند.

به‌گفته ورتهایم، در میان فصل آنفلوانزای شدید و ازآنجاکه RS-CoV-2 درمقایسه‌با ویروس‌هایی مانند ویروس‌های عامل سندرم تنفسی حاد (سارس) و سندرم تنفسی خاورمیانه (مرس) از نرخ مرگ‌و‌میر نسبتا کمتری برخوردار بود، تعجبی ندارد که ویروس تا زمانی که شروع به گسترش نکرد، شناسایی نشد.

ورتهایم امیدوار است سیستم‌هایی که امکان شناسایی زودتر را فراهم می‌کنند، بتوانند به پیشگیری یا کاهش اثرهای دنیاگیری‌های آینده کمک کنند. وی گفت: «در جهانی ایدئال، نوعی روش سیستماتیک و به‌هم‌پیوسته داریم که همه بیماری‌های غیرمنتظره را به روشی گزارش می‌کنیم که همه کشورهای جهان آن را ببینند. چنین سیستمی می‌توانست به ما در این دنیاگیری کمک کند و به‌طور بالقوه می‌توانست آن را مهار کند.»