بررسی عوامل موفقیت فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های جهانی

به گزارش خبرنگار برنا، در سال‌های اخیر فیلم‌های بسیاری از سینمای ایران در جشنواره‌های مختلف موفق بوده‌اند که نام سینمای ایران را بارها در محافل مختلف سینمایی مطرح کرده‌اند. برای بررسی دلیل موفقیت فیلم‌های ایرانی باید به اشتراکات این فیلم‌ها پی برد اما در واقع آنچه که در این موفقیت‌ها حائز اهمیت است متفاوت بودن فیلم‌ها است. در سال‌های اخیر فیلم‌هایی از سینمای ایران در جشنواره‌های معتبر دنیا موفق شده‌اند که آن‌ها را نمی‌توان متعلق به یک طیف مشخص از فیلمسازان یا سبکی خاص از فیلمسازی دانست.

در گفت‌وگو با چند فیلمساز این موضوع را مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید:

بهمن ارک: فیلم‌های زیرزمینی ایران در جشنواره‌های خارجی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند

بهمن ارک کارگردان سینما در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: قطعاً اصلی‌ترین عامل برای موفقیت فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های خارجی کیفیت بالای فیلم است و فیلم باید از هر نظر کیفیتی داشته باشد که مورد توجه جشنواره‌ها قرار بگیرد.

ارک خاطرنشان کرد: مضمون و ساختار را نباید از هم جدا کرد و هر دو باید در سطحی بالا از کیفیت باشند که بتوانند آثاری خاص و مورد توجه باشند. به نظر من هر مضمونی می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد اما باید این مضمون را به درستی مطرح کرد و فرقی ندارد که مضمون سیاسی، مذهبی یا... باشد.

کارگردان فیلم سینمایی «پوست» در ادامه اظهار داشت: علاوه بر کیفیت فیلم پخش‌کننده نیز در موفقیت فیلم دخیل است. اما قطعاً اگر فیلم کیفیت لازم را نداشته باشد پخش‌کننده کاری نمی‌تواند انجام دهد اما نباید نقش او را نادیده گرفت. قطعاً یک پخش‌کننده خوب می‌تواند سرنوشت یک فیلم را تغییر دهد.

او افزود: در جشنواره‌های خارجی معمولاً فیلم‌های زیرزمینی ما که مجوزی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ندارند بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. به هر حال فیلم‌هایی که پروانه ساخت می‌گیرند نمی‌توانند به برخی مضامین رجوع کنند و آثاری که در فضایی آزادتر ساخته می‌شوند می‌توانند نگاهی منتقدانه‌تر داشته باشند ولی همان نگاه منتقدانه در آثار سینمایی با مجوز پروانه ساخت قطعاً سانسور می‌شود.

این کارگردان خاطرنشان کرد: فیلمسازان اندکی هستند که هم بتوانند در گیشه موفق باشند و هم در جشنواره‌ها، این کار بسیاری سختی است که هر فیلمسازی توان انجامش را ندارد. فیلمسازانی که مورد توجه جشنواره‌های مختلف قرار می‌گیرند باید هر بار سینمای خود را قوی‌تر و با کیفیت‌تر کنند تا اقبال جهانی همیشه متوجه‌شان باشد که در این بین برخی فیلمسازان سعی دارند به سوژه‌های خاصی رجوع کنند که اقبال جهانی دارند. به نظر من وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای اینکه بتواند سینمای کشور را ارتقا دهد تا در عرصه‌های بین‌المللی نیز حرفی برای گفتن داشته باشد باید فضا را کمی بازتر کند و به فیلمسازان اجازه دهد که نگاه و دغدغه‌ خود را حفظ و مطرح کنند.

ارک در پایان اظهار داشت: معمولاً نگاه‌های تند و پرداخت‌های بی پرده در جشنواره‌های خارجی مورد اقبال بیشتری قرار می‌گیرند ولی همیشه اینگونه نیست و برخی فیلمسازان ما مثل شهرام مکری، مجیدی مجیدی و... آثارشان تنها به دلیل کیفیتی که دارند به جشنواره‌های معتبر راه پیدا می‌کنند. البته من مخالف نگاه دیگر فیلمسازان نیستم و معتقدم که برخی فیلمسازان ما که فیلم‌هایشان در کشور اکران نشده‌اند نیز فیلم‌های خوبی ساخته‌اند و بهتر است فضا به قدری باز شود که همه فیلمسازان امکان ساخت اثر داشته باشند.

ابوالفضل جلیلی: معرفتی که در آثار سینمایی ما وجود دارد برگ برنده فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های خارجی است

ابوالفضل جلیلی کارگردان سینما در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: بیش از 40 سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد و در کشور ما هنوز مسائلی جزئی حل نشده‌اند و مردم هنوز نمی‌دانند که موسیقی حلال است یا حرام و یا اصلاً این موضوع سیاسی است یا مذهبی. کاش ما تکلیف این مسائل ریز و درشت را روشن می‌کردیم و در این بلاتکلیفی فرهنگی قرار نمی‌گرفتیم.

جلیلی خاطرنشان کرد: از اواخر دهه 1360 تا امروز به شکل‌های مختلف به این پرسش پاسخ داده‌ام که چه عواملی منجر به موفقیت فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های جهانی می‌شود؟ امروز یک مثال برای پاسخ به این پرسش مطرح می‌کنم. فرش ایرانی در همه جای دنیا به عنوان یک فرش باکیفیت شناخته شده است. چرا فرش ایرانی اینقدر در جهان مورد توجه قرار گرفته است؟

او افزود: دلیل این اتفاق به کیفیت بالای فرش مربوط می‌شود که مربوط به رنگ، نور، طرح و تکنیک آن است ولی مهم‌تر از همه به نظر من دلیل کیفیت بالای فرش ایرانی و این اقبالی که از آن شاهد هستیم به معصومیت دست‌ها و بافندگان فرش‌ها مربوط می‌شود. چند سال پیش در فرانسه یک فرش دیدم که گل‌های آن برجسته بود و به افرادی که آنجا بودند گفتم این فرش کیفیت بسیار بالایی دارد. همانجا دوست فرانسوی من تأکید کرد که این فرش چینی است و توسط ماشین بافته شده است و به هیچ‌وجه به کیفیت فرش ایرانی نمی‌رسد. فرش ایرانی یک معصومیت و معرفتی در آن نهفته است که به دست‌ها و ذهن‌هایی مربوط می‌شود که آن را بافته‌اند و آن معرفتی که در دست‌های بافنده ایرانی هست به هیچ‌وجه در دستگاه چینی نیست.

این کارگردان در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: در همه جای دنیا فیلم‌هایی ساخته می‌شوند که فیلم‌های ایرانی به لحاظ تکنیک و کیفیت بصری به هیچ‌وجه به پای این فیلم‌ها نمی‌رسند اما چه می‌شود که در بین این آثار، فیلم‌های ایرانی در بسیاری مواقع مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرند؟ به نظر من دلیل این موفقیت به وجود معرفتی در فیلم‌ها مربوط می‌شود که در برخی آثار ایرانی ممکن است وجود داشته باشد که متأسفانه در گذشته این معرفت بیشتر بود و امروز از اوایل دهه 90 همانطور که این معرفت از جامعه ایرانی رفته در فیلم‌ها هم به حداقل رسیده است. امروز فیلم‌هایی در کشور ما ساخته می‌شود که در هیچ جایی از دنیا چنین آثار سخیف و بی ارزشی را نمی‌توانید پیدا کنید چون انسان‌هایی که این معرفت برایشان مهم است دیگر کار نمی‌کنند یا از ایران رفته‌اند یا اصلاً فوت کرده‌اند.

جلیلی تصریح کرد: بخش بعدی فیلم‌هایی که برنده جوایز بین‌المللی می‌شوند به حمایت‌های فرهنگی برخی کشورها از برخی نگاه‌ها در ایران مربوط می‌شود. برخی کشورهای اروپایی برای ارتقا یا تغییر فرهنگ برخی کشورها هزینه می‌کنند و می‌بینیم بعضی مواقع فیلم‌هایی جایزه می‌گیرند که هیچ نشانی از المان‌های موفقیت در آن‌ها وجود ندارد.

کارگردان فیلم سینمایی «حافظ» در پایان اظهاراتش گفت: معرفت هیچ‌گاه تمام شدنی نیست و در کشور ما تا حدی کم‌رنگ شده و یکی از دلایلش در حوزه سینما می‌تواند نبود فیلمسازانی چون تقوایی، بیضایی، کیارستمی، نادری و حتی مخملباف باشد؛ ما باید این فیلمسازان را حفظ می‌کردیم. مردم دنیا از معرفتی که در آثار سینمایی ایران است استقبال می‌کنند و ما می‌توانیم معرفت اسلامی را در آثار سینمایی‌مان به دنیا معرفی کنیم.

شادمهر راستین: مدیری که کعبه آمالش سینمای هالیوود است وطن‌فروش به حساب می‌آید نه فیلمسازی که با مشکلات فراوان فیلم ساخته و جایزه گرفته است

شادمهر راستین فیلمنامه‌نویس سینما در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: جشنواره‌های مختلف دنیا بر اساس محورها و معیارهایی که مد نظر دارند آثار سینمایی را انتخاب می‌کنند و پس از انتخاب و در واقع راه‌یابی این آثار به جشنواره، داوران جشنواره فیلم‌ها را مورد قضاوت قرار داده و به آن‌ها جایزه می‌دهند.

راستین خاطرنشان کرد: هیچ نگاه خاصی وجود ندارد که بگوییم حتماً فیلم‌هایی با این نگاه در جشنواره‌ها موفق خواهند بود. مهم‌ترین ویژگی که منجر به موفقیت فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های جهانی می‌شود و می‌توان گفت که برای جشنواره‌ها جذاب است، نگاه غیر هالیوودی سینماگران ایرانی است. فیلم‌هایی که از شأن انسانی صحبت می‌کنند و نگاه سلطه در سینما را نمی‌پذیرند آثاری هستند که برای جشنواره‌های جهانی جذاب بوده و مورد توجه این رویدادهای فرهنگی قرار می‌گیرند.

او افزود: در سینمای سلطه که می‌توان آن را هالیوود دانست نگاه انسانی را کمتر شاهد هستیم و این سینما بیش از هر چیز سعی دارد به شرایط موجود کنایه‌ای نداشته باشد و در واقع آن را بپذیرد که قطعاً در جشنواره‌های سینمایی این نگاه هیچ جایی ندارد. از آنجا که فرهنگ ایرانی سلطه را نمی‌پذیرد و همواره سعی دارد در برابر آن بایستد این مشخصه به یکی از مشخصات ویژه فیلم‌های ایرانی تبدیل شده است که مورد توجه جشنواره‌های دنیا بوده است.

این نویسنده در ادامه گفت: جشنواره جایی است که هنر سینما در آن مطرح است و متأسفانه مدیران فرهنگی ما با نادیده گرفتن فرهنگ و هنر بیش از هر چیز سعی دارند به سمت سینمای هالیوودی گرایش داشته باشند و از این نگاه نمی‌توان انتظار داشت که آثاری درخور سینمای ایران که بتواند در جشنواره‌های جهانی موفق باشد خلق شود. سینمای ایران همواره در دنیا به شأن و کرامت انسانی پرداخته و شرایط موجود را نپذیرفته است و مهم‌تر از همه اینکه به خودش دروغ نگفته و حقیقت را حتی اگر تلخ است کشف کرده و به تصویر کشیده است چرا که قطعاً کشف حقیقت تلخ از دروغ‌های بسته‌بندی شده شیرین هالیوود با ارزش‌تر است و همواره این سینما بوده که توانسته برای ایران افتخارآفرینی کند.

نویسنده فیلم سینمایی «آفساید» تأکید کرد: البته باید این نکته را هم در نظر بگیریم که امتیاز فیلم‌ها تنها به مضمونی که ارائه می‌دهند، نیست. اگر دقت کنید متوجه می‌شوید که کارگردان‌ها از انتخاب بازیگر به کوچکترین نکات توجه داشته و سعی دارند با ترفندهای سینمایی که همواره حقیقت را پنهان کرده سعی دارند به دنبال کشف حقیقت باشند و سینمایی صادق و حقیقت‌گو را ارائه دهند. نو آوری هم یکی از ویژگی‌های آثار سینمایی موفق در جشنواره‌ها است و فیلمسازانی که توانسته‌اند در عرصه‌های بین‌المللی موفقیتی کسب کنند همواره در تلاش هستند که نگاه و دنیای خود را نو کنند.

او در پایان درباره موفقیت فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های خارجی و برچسب‌های عجیبی چون وطن‌فروش که به آن‌ها معمولاً زده شده، گفت: مدیری که با بودجه نفتی از سینماگران انتظار دارد آثار هالیوودی بسازند قطعاً وطن‌فروش است و آن دانشجویی که از تمام سیستم مدیریت این مدیران با فیلمی که با قرض و بدهی ساخته‌ تأثیرگذارتر است قطعاً دلسوزتر و دغدغه‌مندتر برای فرهنگ ایرانی است. کعبه آمال این مدیران هالیوود است و کعبه آمال فیلمسازانی که با سختی و مشقت در این شرایط فیلم می‌سازند و بعضاً مورد توجه جشنواره‌ها نیز قرار می‌گیرند تنهای آگاهی بخشی و رشد و پویایی فرهنگی است.

مسعود ردایی: ما درباره داشته‌های سینمایی‌مان با بزرگ‌نمایی و تبلیغ کاذب مواجه هستیم

مسعود ردایی تهیه‌کننده سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: توجه به جشنواره‌های بین‌المللی در کشور ما به صورت عاقلانه و با تدبیر نیست. وقتی اخبار سینمایی را در سایت‌های سینمایی و فضای مجازی دنبال می‌کنید متوجه می‌شوید که تعداد زیادی جشنواره هستند که نام و نشانی ندارند و فیلم‌های ایرانی در این جشنواره‌ها توانسته‌اند حضور موفقی داشته باشند.

ردایی خاطرنشان کرد: در این بین تنها شاید 20 درصد اخبار مربوط به موفقیت فیلم‌های ایرانی در این جشنواره‌ها ارزشمند باشد و باقی مربوط به جشنواره‌هایی بی اعتبار و بی نام و نشان است که موفقیت در آن‌ها هیچ ارزشی ندارد. ما خودمان به فیلم‌های خودمان به دروغ پر و بال می‌دهیم و بسیاری از جشنواره‌هایی که مطرح می‌کنیم در واقع دورهمی موسسه‌های خارجی هستند که به شکلی برنامه‌ریزی کرده‌اند که چند فیلم ایرانی هم در دورهمی‌شان اکران می‌کنند و احیاناً به چند فیلم هم جایزه می‌دهند و همین دلیلی می‌شود برای اینکه ما به پروپاگاندا و تبلیغ فیلم‌مان فکر کنیم.

این تهیه‌کننده در ادامه گفت: در واقع نوعی بزرگ‌نمایی در کشور ما نسبت به برخی رویدادهای سینمایی وجود دارد که کاملاً کاذب و دروغ است. در کنار این مسائل تبلیغاتی دروغ بحث جوسازی داخلی نیز مطرح است. به عنوان مثال می‌توان شرایطی را مثال زد که برای فیلم «قهرمان» اصغر فرهادی به وجود آمد. در همه جشنواره‌ها وقتی چند ساعت به اعلام برندگان مانده پیش‌بینی‌هایی از سوی منتقدان در رسانه‌های مختلف مطرح می‌شود و فیلم‌های بسیاری هستند که مورد توجه منتقدان قرار می‌گیرند و تحسین می‌شوند. در این دوره از جشنواره کن فیلم «قهرمان» بسیار مورد تحسین قرار گرفت و بسیاری از منتقدان آن را مستحق کن دانستند و حتی برخی گفتند که امیر جدیدی جایزه بهترین بازیگر را از آن خود می‌کند اما این صحبت‌ها درباره فیلم‌های دیگری هم وجود داشت و ما که در ایران هیچ یک از فیلم‌ها را ندیده‌ایم شروع به قضاوت کردیم و جو داخل را به سمتی بردیم که همه منتظر نخل طلا و جایزه بهترین بازیگر برای امیر جدیدی بودند و در نهایت دیدیم که هیچ یک از این اتفاقات رخ نداد. این نشان می‌دهد که تصورات ما درباره فضای سینمایی خارج از ایران اشتباه است و برای بسیاری از فیلم‌ها و هنرمندانمان در خارج از کشور به شکلی غیر منطقی جوسازی می‌کنیم، حدس می‌زنیم، پیش‌بینی می‌کنیم و به بزرگ‌نمایی مشغول هستیم.

تهیه‌کننده فیلم سینمایی «مالاریا» در ادامه گفت: برای تحلیل وضعیت سینمای ایران در عرصه جهانی باید شناختی کامل از وضعیت داشته باشیم و در یک جشنواره وقتی حضور نداریم و فیلم‌ها را ندیده‌ایم و از دور جو آن را دنبال می‌کنیم نباید انتظارات غلطی برایمان به وجود بیاید. بازیگران ما هم دچار چنین وضعیتی می‌شوند و ما با تحسین بازیگر از سوی چند منتقد انتظار داریم که او دیگر جایزه اصلی را بگیرد و به بازیگری بین‌المللی تبدیل شود در حالیکه تبدیل شدن به چنین بازیگری تنها به تحسین چند منتقد و حتی جایزه گرفتن نیست. ما با بی اطلاعی و عدم پیگیری کامل وضعیت دچار یک خودبزرگ‌بینی در سینمایمان شده‌ایم که هیچ کمکی به ما نمی‌کند.

او افزود: ما قطعاً بازیگران خوب و توانایی داریم و افرادی چون شهاب حسینی، نوید محمدزاده و... از جمله این بازیگران هستند اما باید این نکته را بپذیریم که بازیگر خوب در همه جای دنیا وجود دارد و فیلمسازی که یک صنعت قدرتمند در اروپا و آمریکا است برای موفقیت روی بازیگران حساب می‌کند و فیلمسازان معمولاً از بازیگرانی استفاده می‌کنند که بتوانند به اطمینانی برای موفقیت برسند.

ردایی خاطرنشان کرد: نکته دیگر به بومی بودن داستان‌ها و فیلم‌های ما برمی‌گردد. ما قصه‌هایی را در فیلم‌هایمان روایت می‌کنیم که با فرهنگ و هنر ما همخوانی دارد معلوم نیست یک بازیگر در فضایی متفاوت می‌تواند موفق باشد یا خیر. به طور کل باید بر این نکته تأکید کنم که با بزرگ‌نمایی داشته‌هایمان از حقیقت فاصله نگیریم، قطعاً امیر جدیدی، اصغر فرهادی و بازیگران و سینماگران بسیاری داریم که از سینماگران بزرگ کشورمان به حساب می‌آیند اما برای امتیاز دادن و انتظار داشتن از آن‌ها در یک جشنواره یا ادامه مسیری که پیش رو دارند بهتر است رقبای آن‌ها را هم دنبال کنیم و به صورت شخصی و آنچه که خودمان می‌خواهیم درباره این مسائل اظهار نظر نداشته باشیم.

ابراهیم فروزش: موفقیت در جشنواره‌های معتبر جهانی فرمول خاصی ندارد

ابراهیم فروزش کارگردان سینما در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: هر جشنواره در دنیا شرایط و سیاست‌های خودش را دارد که مدیریت آن جشنواره طی سال‌های متعدد با کامیابی‌ها و شکست‌هایی مواجه شده که این رویداد را به رده A رسانده است. جشنواره‌های درجه یک و معتبر دنیا انگشت‌شمار هستند و جشنواره‌ ونیز، کن و برلین را می‌توان این دست جشنواره‌ها دانست که اسکار را هم اگر بخواهیم به عنوان یک جشنواره در نظر بگیریم یک جشنواره معتبر به حساب می‌آید.

فروزش خاطرنشان کرد: این جشنواره‌ها قابل اعتماد و اعتنا هستند و تمام تهیه‌کننده‌ها و کارگردان‌های خوب دنیا علاقه دارند که فیلمشان در این جشنواره‌ها حضور داشته باشد. این اعتبار حاصل مدیریت درستی است که در این جشنواره‌ها شاهد هستیم و البته جشنواره‌های سطح پایین‌تر مثل جشنواره‌های مسکو، لوکارنو و... هم وجود دارند که سعی دارند به سطح این جشنواره برسند. برگزارکنندگان جشنواره‌ها زحمات بسیاری می‌کشند و مهمان‌هایی دعوت می‌کنند که هر سال اعتبار به دست آمده را حفظ کنند و اعتبار این جشنواره‌ها به حدی است که دیگر مهمانان که جزو مهمانان اصلی نیستند باید خودشان هزینه هتل و رفت و آمد خود را پرداخت کنند و می‌بینیم که با این وجود هنوز خیلی‌ها علاقه دارند در این رویدادها حضور داشته باشند.

او افزود: اعتبار جهانی این جشنواره‌ها به حدی است که حتی صاحبان آثار سینمایی حاضر هستند تنها در بازار این جشنواره‌ها حضور داشته باشند چرا که حضور در بازار جشنواره‌ها می‌تواند برای فیلم اتفاقات خوبی را رقم بزند. اعتبار به دست آمده تنها حاصل یک فرمول مشخص نیست، شرایط کلی آن کشور، سینمایی که دارند و مسائل مختلف باعث شده تا چنین جشنواره‌ای داشته باشند و همه این جشنواره‌های سیاست‌ها و نگرش‌های مختلفی دارند.

کارگردان فیلم سینمایی «هامون و دریا» خاطرنشان کرد: فیلمسازانی که در جشنواره‌های کن، برلین و ونیز شرکت کرده‌اند می‌دانند که هیچ یک از این جشنواره‌ها به هم شبیه نیستند و من در جشنواره‌هایی که داوری کردم این تجربه را داشتم که متوجه شدم حتی در هیئت داوران ممکن است هیچ یک از داوران یکدیگر را نشناسند ولی افرادی که داور هستند هر کدام دنیایی از تجربه، تاریخ و فیلم‌شناسی دارند و عدم شناخت یکدیگر و البته حفظ اعتباری که دارند باعث می‌شود که نتوانند با هم تبانی کنند و البته مدیریت جشنواره هم هیچ دخالتی در انتخاب‌ها ندارد.

فروزش در ادامه تأکید کرد: اگر به جشنواره‌های معتبر توجه داشته باشید متوجه می‌شوید که مدیریت این جشنواره‌ها سال‌ها تغییری نداشته و برای هر سال مدیران تجربیاتی اندوخته‌اند که آن‌ها را در ادامه مسیر مدیریت جشنواره کمک می‌کند و این نکته‌ مهمی است که در جشنواره‌های کشور ما وجود ندارد. حضور و موفقیت در جشنواره‌های معتبر دنیا فرمول خاصی ندارد و به نظر من فیلم باید با کیفیت باشد. حتی پخش‌کننده هم شاید در موفقیت اثر آنقدر که گفته می‌شود تأثیرگذار نباشد چرا که پخش‌کننده نهایتاً فیلم را می‌تواند به خوبی معرفی کند که به جشنواره راه پیدا کند اما اگر کیفیت لازم را نداشته باشد این اتفاق رخ نمی‌دهد.

او در پایان تأکید کرد: نوآوری یکی از نکات بسیار مهم در موفقیت فیلم‌ها است و عوامل صاحب‌نام فیلم هم می‌توانند در موفقیت تأثیرگذار باشند. فیلم‌های ایرانی که طی سال‌های اخیر در جشنواره‌های مختلف حضور داشته‌اند فیلم‌های با کیفیتی بوده‌اند و آثار فیلمسازان با تجربه ما را اگر نگاه کنید متوجه می‌شوید که هیچ‌یک از آثارشان به هم شبیه نیست و هر اثری که شایسته جایزه بوده معمولاً مورد توجه قرار گرفته است.

محمدرضا لطفی: بسیاری از فیلمسازان با جوایز نامعتبر به پروپاگاندای خود در داخل کشور فکر می‌کنند

محمدرضا لطفی کارگردان و منتقد سینما در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: هر جشنواره‌ای در دنیا تابع یک سلیقه خاص است که البته گاه این سلایق با تغییراتی همراه هستند و گاه تغییری در نگاه و سلیقه جشنواره‌ها احساس نمی‌شود.

لطفی خاطرنشان کرد: اگر یک فیلم ایرانی در جشنواره‌ای جهانی مورد توجه و استقبال قرار می‌گیرد باید به چند نکته توجه کرد. اولین نکته این است که فیلم اصالت خود را حفظ کند و به نظر من فیلمی که اصیل باشد به هر شکل راه خود را پیدا می‌کند و ممکن است در هر جشنواره‌ای دیده شود که البته باید با سلیقه آن جشنواره هم همخوانی داشته باشد.

او افزود: فیلمی که بر اساس یک تفکر و جهانبینی اصیل و خودش ساخته می‌شود به هر حال در یک جشنواره‌ معتبر می‌تواند خودنمایی کند و دیده شود. فیلم‌های بسیاری هستند که با هدف موفقیت در جشنواره‌ها ساخته می‌شوند ولی هیچ اقبالی پیدا نمی‌کنند و نمی‌توانند در جشنواره‌ها موفق باشند.

این کارگردان در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: اما یک سری جشنواره‌ها هستند که نامشان را می‌شنویم، خبر موفقیت فیلم‌ها در این رویدادها مطرح می‌شود و حتی در طول سال فیلم‌های ایرانی بسیاری را می‌شنویم که جوایز جشنواره‌ای را درو کرده‌اند اما باید بدانیم که اکثر این جشنواره‌ها هیچ اعتباری ندارند و به هیچ‌وجه فستیوال معتبری نیستند. جشنواره برگزار کردن در همه جای دنیا کار آسانی است و بر خلاف کشور ما که جشنواره‌ها معمولاً دولتی هستند در کشورهای دیگر جشنواره‌ها در انحصار دولت‌ها نیستند و هر کس که بخواهد به راحتی می‌تواند جشنواره برگزار کند و این جشنواره‌ها که  یک سری داور و برگزارکننده دارند ممکن است چند سالی هم برگزار شوند اما هیچ اعتباری ندارند و فقط برای بسیاری از فیلم‌های ایرانی ابزار پروپاگاندا در داخل کشور می‌شوند.

لطفی تصریح کرد: سینمای ما و اهالی سینما ما ارتباطی با جهان ندارند. به عنوان مثال وقتی فیلمی در آلمان ساخته می‌شود، فیلمبردار اثر می‌تواند ایتالیایی باشد، طراح صحنه و لباس فرانسوی، بازیگران هم شاید از کشورهایی دیگر اما در کشور ما چنین شرایطی فراهم نیست و ما ارتباطی با سینماگران جهان نداریم و به همین دلیل بر خلاف اینکه در کشورهای دیگر امکان فریب سینماگران با پروپاگاندای موفقیت در جشنواره‌های بی‌اعتبار فراهم نیست در کشور ما سینماگران را به راحتی می‌توان با این اخبار فریب داد و برای خود اعتباری جعلی کسب کرد.

کارگردان فیلم سینمایی «تعارض» در ادامه اظهاراتش گفت: زمانی که فیلم سینمایی «جدایی نادر از سیمین» به تازگی ساخته شده بود و در جشنواره فیلم فجر حضور داشت من در یک برنامه رادیویی مهمان بودم و از اصغر فرهادی دعوت کردیم که روی خط بیاید و با او صحبت کنیم. در صحبتی که با اصغر فرهادی داشتم از او پرسیدم که آیا فیلم «جدایی نادر از سیمین» نیز مثل «درباره الی» می‌تواند جوایز جشنواره‌های مختلف را از آن خود کند که او در پاسخ به من تأکید کرد که بعید می‌داند این اتفاق رخ دهد چرا که «جدایی نادر از سیمین» سوژه جهان شمولی ندارد و بیشتر از «درباره الی» یک قصه کاملاً بومی را روایت می‌کند. اما در نهایت دیدیم که «جدایی نادر از سیمین» به موفق‌ترین اثر فرهادی تبدیل شد و توانست جوایز مهمی مثل اسکار را از آن خود کند. وقتی موفقیت این فیلم دیدم و یاد جمله فرهادی افتادم به این نکته رسیدم که او چقدر از نگاه جشنواره‌ای رها است و فقط به جهانبینی خود فکر می‌کند و پیش از جایزه بردن و به جشنواره رفتن از ساختن فیلمش لذت برده است.

این کارگردان درباره موفقیت فیلم‌های سیاسی ایرانی در جشنواره‌های مختلف گفت: برخی جشنواره‌ها فرم‌گرا هستند، برخی جشنواره‌ها نگاه سیاسی‌شان به فرم غالب است، برخی جشنواره‌ها به دنبال تشویق نگاه‌های انسانی هستند و این تفاوت‌ها ناشی از تفاوت سلیقه این رویدادهای فرهنگی است. جشنواره‌ای چون برلین نگاه سیاسی‌اش به فیلم‌ها پر رنگ‌تر است و می‌بینیم که فیلم‌های سیاسی در این جشنواره‌ها موفق‌تر هستند و فیلمسازانی که چنین رویکردی دارند معمولاً جشنواره برلین را برای موفقیت انتخاب می‌کنند. جشنواره فیلم «ونیز» یک جشنواره کاملاً فرم‌گرا است و فیلم‌های حاضر در این رویداد معمولاً کیفیت سینمایی‌شان در اولویت است. تفاوت سلیقه و نگاه جشنواره‌ها باعث می‌شود که ما نتوانیم با قطعیت بگوییم که فیلم‌های سیاسی قطعاً می‌توانند موفق باشند.

او افزود: من جریانی به نام جریان فیلم‌های زیرزمینی در ایران احساس نمی‌کنم و به نظرم در سینمای بلند چنین جریانی وجود ندارد. چند فیلمساز انگشت‌شمار مثل محمد رسول‌اف و جعفر پناهی هستند که اینگونه فیلم می‌سازند و این تعداد را نمی‌توان یک جریان دانست. سینما مثل موسیقی نیست که بتواند جریان زیرزمینی قدرتمندی داشته باشد، فیلمسازی در جامعه اتفاق می‌افتد و از طرفی سینما یک صنعت است و هزینه بالایی دارد و هیچ صاحب سرمایه‌ای حاضر نیست فیلمی بسازد که شانس اکران ندارد پس در کشور ما که اصلی‌ترین نیاز برای اکران صدور مجوز است سینمای زیرزمینی نمی‌تواند قدرت چندانی داشته باشد.