محرم و فرصت ترویج گردشگری مذهبی در رویداد اردبیل ۲۰۲۳

به گزارش برنا؛ دسته گردانی، شمع گردانی، تعزیه خوانی، مقتل خوانی، شبیه خوانی، علم گردانی و آداب دیگری که در دهه نخست ماه محرم در اغلب بلاد اسلامی اجرا می‌شود، در استان اردبیل از رنگ و شور خاصی برخوردار است و به اصطلاح، عزاداری‌های ماه محرم این استان، سوز و حال ویژه ای دارد.

بسیاری از شهروندان این استان که از ده‌ها سال قبل به دلایل مختلف، اردبیل را ترک کرده و در دورترین نقاط ایران سکنی گزیده اند، در دهه نخست ماه محرم به زادگاه خود بازمی‌گردند تا از سفره پربرکت و بی تعارف کربلا و عاشورائیان بی نصیب نباشند.

محرم در فرهنگ استان اردبیل علاوه بر تحول در شئون زندگی و ایجاد حرکت‌های اجتماعی، سیاسی و انقلابی، حتی موجب بروز هنر خاص حسینی و اهل بیتی در معماری و ساختمان مکان‌های مذهبی شده است و شاکله و کالبد شهر اردبیل و طاق‌ها و رواق‌های سازه‌های دینی و تاریخی این شهر که بازدیدکننده را در فضایی مشحون از معنویت و مذهب قرار می‌دهد، همه در القا و معرفی اردبیل به عنوان شهری دینی و مذهبی تاثیرگذار است.

محلات مختلف اردبیل از اعصار دور به شش محله اصلی از جمله اونچی میدان (گازران) ، سرچشمه ، عالی قاپو ، پیرعبدالملک ، اوچ دکان و طوی تقسیم شده اند و دستجات پرشوری در ماه محرم از آنها به سوی بازار سرازیر می‌شود.

موقعیت مرزی استان اردبیل و همجواری با جمهوری آذربایجان نیز در صدور و ترویج پیام نهضت کربلا و انتقال معرفت حسینی به مسلمانان و شیعیان آن سوی رود ارس، بسیار موثر بوده است و شهرهای استان اردبیل در ماه‌های محرم، همواره شاهد حضور اتباع جمهوری آذربایجان بوده اند و البته این آمد و شد به تناسب محدودیت‌های مرزی، کم و زیاد شده اما یکی از دلایل جذب و سفر اتباع خارجی به استان اردبیل در ماه عزا، حال و هوای خاص این ماه در این استان بوده و هست.

کیست که اذان جاودان موذن زاده‌ها را نشنیده باشد و دل به احوال ملکوتی آن نوای روحانی در آواز بیات ترک نسپرده باشد، کجا می‌توان مسلمان دوستدار اهل بیت را یافت که نوای نوحه "زینب زینب" استاد سلیم موذن زاده را نشنیده باشد یا موقع استماع آن، اشک‌های خاموش کننده نار جهنم، در دیدگانش نقش نبسته باشد.

تصاویر و ویدئوهایی که از جلوه‌های حضور مردان و زنان سوگوار حسینی در روزهای تاسوعا و عاشورا از شهیدگاه اردبیل به جهان مخابره می‌شود، حیرت همگان را از حیث ازدحام قابل توجه شیفتگان حسین بن علی (ع) و یارانش وفادارش برمی انگیزد و تماشای دست‌های بی شماری که یا ابوالفضل گویان بر سینه‌های سیاه پوش فرود می آیند، ماهیت نهضت کربلا را بار دیگر در اذهان مطرح می‌کند و به یقین هر سال، هستند افرادی خارجی که با مشاهده این وقایع متحول کننده، به اسلام می‌گروند و دل تشنه را از مشرب تشیع سیراب می‌کنند.

در سال میلادی جاری (۲۰۲۳) که شهر اردبیل از سوی سازمان اقتصادی اکو به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو آن شناخته می‌شود و آئین‌های افتتاحیه و متنوع دیگری با حضور سفرا و شخصیت‌های رسمی و ملی اکو و کشورهای دیگر به منظور شناساندن ظرفیت‌های گردشگری استان اردبیل در این استان، تهران و حتی در خارج از کشور برگزار شد، ماه محرم و بخصوص دهه نخست آن، فرصت مغتنمی برای معرفی زیبایی‌ها و ظرفیت‌های گردشگری مذهبی این استان است تا این بخش از صنعت گردشگری نیز در امتداد بخش‌های تاریخی، اقتصادی و طبیعی رونق یابد.

فراموش نکنیم که هفت آئین از آداب عزاداری مردم اردبیل در ماه محرم از جمله طشت گذاری، عزاداری سنتی در بازار تاریخی، شهادت حضرت مسلم بن عقیل به عنوان مقدمه سوگواری‌ها، عزاداری عشایر شاهسون و مراسم خاکسپاری شهدای کربلا در برخی شهرها از جمله خلخال و شمع گردانی که از قدمتی بیش از ۵۰۰ سال برخوردار است، در فهرست آثار فرهنگی ناملموس کشور ثبت رسیده است و تمایز فرهنگ عزا و دلدادگی به سالار شهیدان و یاران باوفایش در اردبیل در مقایسه با استان‌های دیگر از دلایل ثبت این رسوم به نام استان اردبیل بوده است.

اجرا و اشاعه این برنامه‌های مهیج و برانگیزاننده دلها، بدون شک در جلب توجه افکار عمومی جهان به جلوه‌های گردشگری مذهبی بی تاثیر نیست و سال به سال بر ارج و اهمیت استان اردبیل به عنوان نماد عشق و ارادت به آستان سومین امام شیعیان، می افزاید و به قول آیت الله سید حسن عاملی نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل، "عزاداری ما در جهان جلوه بین‌المللی یافته است و باید اهداف این عزاداری‌ها را به درستی عرضه کنیم و در چنین مجالسی که برای امام حسین(ع) و یارانش برگزار می‌شود شایسته است درباره علت کوتاه نیامدن ائمه در برابر ظلم و ظالم مطالب بیان شود".

انعکاس دقیق، بدون غلو و صحیح وقایع عاشورا از رسانه‌ها با نیت رونق دادن به گردشگری مذهبی، علاوه بر اینکه دل‌های گردشگران داخلی و خارجی را برای لذت بردن از ظرفیت‌های گردشگری استان دارلارشاد اردبیل جذب خواهد کرد، ذهن‌های آگاه و مترصد دریافت معارف و حکمت‌ها را نیز با فلسفه عاشورا و چرایی کوتاه نیامدن امام عاشورائیان در برابر دستگاه ظلم و جور، متوجه خواهد کرد و از همین راه است که چراغ مکتب اسلام در اعماق جان‌ها فروزان می‌شود.

البته در کنار برنامه‌های مذهبی و معنوی ماه محرم، بناهای مذهبی و تاریخی با ارزشی همچون مجموعه آرامگاهی شیخ صفی الدین اردبیلی به عنوان مجموعه ای تاریخی و جهانی و بقاع متبرکه امامزادگان شریف در برخی نقاط استان از نمادهای ترویج گردشگری دینی است که می‌توان با پرداختن به پیشینه و منزلت آنها و بازشناساندن ابعاد دینی و عقیدتی آنان، به رونق سیر و سفرهای مذهبی دست یافت اما فرصت دهه نخست ماه محرم، ایامی خاص و بی جایگزین است که بی‌شک اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و دستگاه‌های متولی دیگر در این خصوص برنامه ریزی کرده اند.

از نگاه کارشناسان و دانایان امر، اردبیل به همان اندازه که به علت استقرار حکومت صفویان، در تحکیم وحدت ملی و ترویج حکومت شیعی در سرزمین ایران تاثیرگذار بوده، در طول تاریخ در ترویج فرهنگ تشیع و آداب و سنن تعزیه نیز برای بسیاری از استانها و حتی کشورهای خارجی به عنوان الگو بوده و همچنان به منزله منبری رسا در این زمینه، نقش آفرین است.

گردشگری دینی علاوه بر اینکه در معرفی شعائر عقیدتی و مذهبی اثرگذار است، اقتصاد شهر و استان را نیز پویا می‌سازد و اگر به تحولات اقتصادی مشهد بنگریم، نمی توان تاثیر بارگاه نورانی امام هشتم را در تحول اقتصادی و به گردش در آوردن چرخه کسب و کار در این نواحی نادیده گرفت و در اردبیل نیز بازتعریف سرمایه‌های دینی و مذهبی و پرداختی نو به شگفتی‌ها و دیدنی های گردشگری دینی می تواند، هم به این صنعت شریف رونقی تازه بخشد و هم از منظر اقتصادی پیش نیازهای توسعه بازار و داد و ستد را فراهم آورد.