در ستایش تلخکِ دانا در نمایش «بادشاه»

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ در پهنه‌ی تاریخ نمایش‌های ایرانی، شخصیت «تلخک» همواره جایگاهی ویژه داشته و با ظرافت و طنز خود، نقشی بس مهم در انتقال مفاهیم عمیق و نقد ظریفانه اوضاع جامعه ایفا کرده است. در این میان، نمایش «بادشاه» که به همت حوزه هنری استان قزوین و کارگردانی قاسم قوامی اخیرا در تئاتر شهر قزوین اجرا شده است نمونه‌ای درخشان از حضور این شخصیت برجسته است و تلخک این نمایش، با بازی درخشان مرتضی نجفی، در خاطر تماشاگران نقش می‌بندد.

نجفی با ظرافت و تبحر تمام، روح و جان به شخصیت تلخک دمیده و او را به موجودی زنده و پویا تبدیل کرده است. او با لحنی طنزآمیز و در عین حال تأثیرگذار، سخنان تلخک را به گوش مخاطب می‌رساند و به گونه‌ای ایفای نقش می‌کند که هم خنده بر لب می‌آورد و هم به تفکر و تأمل وا می‌دارد.

نمایش «بادشاه» با الهام از حکایت سوم گلستان سعدی، داستان پادشاهی مغرور و بی بصیرت را روایت می‌کند که در دامن جاه و مقام، از حقیقت دور شده و ناتوان از گماردن کارگزاران امین با عیاشی گذران عمر می‌کند.

در این میان، شخصیت‌های مختلفی مانند وزیران، ندیمان، غلامان هر یک به نحوی تلاش می‌کنند تا پادشاه را از اصل مسئله یعنی اداره مملکت منصرف وبه خوش گذرانی هدایت کنند.

هوشیاری و زیرکی:

یکی از بارزترین ویژگی‌های تلخک در نمایش «بادشاه»، بصیرت اوست. او با ظرافت و تیزبینی، به درک عمیقی از اوضاع و احوال دربار و اطرافیان شاه دست یافته و با سخنان کنایه‌آمیز و طعنه‌آمیز خود، پرده از ریاکاری‌ها و فساد موجود برمی‌دارد.

تلخک به مثابه آینه‌ای تمام‌نما، تصویری واقعی از مدیریت دربار را به شاه و درباریان نشان می‌دهد و آنان را به چالش می‌کشد تا در کردار و رفتار خود تجدید نظر کنند. در پرده‌ای از نمایش تلخک پس از مشاهده رایاکاری درباریان و اقدام آن‌ها برای خودکشی به دلیل شنیدن خبر بیماری پادشاه به خوبی اوضاع دربار را با لحنی طنز برای پادشاه و درباریان روایت نموده و ناکارآمدی و ریا کاریشان را به رخ میکشد.

شجاعت و بی‌پروایی:

در حالی که سایر درباریان از ترس شاه، زبان در دهان گرفته و سکوت اختیار کرده‌اند، تلخک با شجاعت تمام، انتقادات خود را به زبان می‌آورد و از بیان حقایق، حتی تلخ‌ترین آنها، ابایی ندارد. او به رغم خطرات احتمالی، از رسالت خود به عنوان وجدان بیدار جامعه شانه خالی نمی‌کند و با جسارت تمام، در برابر بی بصیرتی پادشاه مبنی بر گماردن کارگزاران نالایق قد علم می‌کند.

در مهمترین بخش نمایش تلخک در خصوص ویژگی‌های جانشین پادشاه سخن میگوید و او را از توجه به ظواهر نهی میکند، تلخک با فهم درست از توانمندی‌های یکی از فرزندان پادشاه به وی تذکر میدهد که کوتاه قامت بودن دلیل بر ناتوانی نیست، در حقیقت او با نقد ظاهرگرایی پادشاه او را به بصیرت دعوت میکند تا به انتخاب‌های پادشاه عمق ببخشد.

طنز و ظرافت:

تلخک در نمایش «بادشاه» با بهره‌گیری از طنز و ظرافت، تلخی انتقادات خود را به کام مخاطب گوارا می‌کند. او با لطایفه‌گویی و شوخی‌های هوشمندانه، فضا را برای بیان حقایق سنگین آماده می‌کند و از این طریق، پیام خود را به طور موثرتری به مخاطب منتقل می‌کند. طنز تلخک، هم خنده بر لب می‌آورد و هم به تأمل و تفکر وا می‌دارد.  

صداقت و راستی:

در دنیای پر از دروغ و فریب دربار، تلخک تنها کسی است که به صداقت و راستی پایبند است. او فارغ از هرگونه مصلحت‌اندیشی، حقایق را آنگونه که هستند بیان می‌کند و از چاپلوسی و تملق پرهیز می‌نماید. صداقت تلخک، او را به شخصیتی قابل اعتماد و محبوب در میان مردم تبدیل می‌کند و سخنان او را وزنی دوچندان می‌بخشد.

نقش واسطه‌ای:

تلخک در نمایش «بادشاه» به عنوان واسطه‌ای میان شاه و مردم عمل می‌کند. او از یک سو، انتقادات و درد و دل‌های مردم را به گوش شاه می‌رساند و از سوی دیگر، پیام‌های شاه را برای مردم شرح می‌دهد. گرچه در پرده حضور یاغی موءنث درگیری و کشمکش آنگونه که باید بین پادشاه و مردم شکل نمیگیرد، اما این نقش واسطه‌ای، تلخک را به پلی ارتباطی میان دو طبقه تبدیل می‌کند و به او در ایفای رسالت خطیر خود در جهت اصلاح جامعه یاری می‌رساند.

در مجموع، تلخک در نمایش «بادشاه» با بازی درخشان مرتضی نجفی شخصیتی چندوجهی و تاثیرگذار است که با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، نقشی کلیدی در روند داستان ایفا می‌کند. او با هوش و ذکاوت، شجاعت و بی‌پروایی، طنز و ظرافت، صداقت و راستی و نقش واسطه‌ای خود، به عنوان وجدان بیدار جامعه عمل می‌کند و در جهت اصلاح و پیشرفت جامعه گام برمی‌دارد.

حضور تلخک در این نمایش، یادآور این نکته مهم است که نقد سازنده و بیان حقایق، حتی تلخ‌ترین آنها، برای سلامت و پویایی جامعه امری ضروری است. تلخک با فداکاری و از خودگذشتگی، رسالت خطیر خود را به انجام می‌رساند و درسی ارزشمند به مخاطبان می‌دهد مبنی بر این با شجاعت تمام، برای احقاق حق خود و جامعه تلاش کنند.

بدون شک، بازی درخشان مرتضی نجفی در نقش تلخک نمایش «بادشاه»، یکی از نقاط قوت این اثر به شمار می‌رود و نام او را در زمره بهترین بازیگران نقش تلخک در نمایش‌های استان قزوین به ثبت خواهد رساند.

نمایش بادشاه به نویسندگی و کارگردانی قاسم قوامی هرشب به جز شنبه‌ها ساعت ۲۰:۱۵ در تئاتر شهر به روی صحنه می‌رود.

انتهای پیام/