نعیمی: اهالی تئاتر نباید محکوم به جمله «بفروش تا زنده بمانی» شوند/ اینترنت پیامبر هزاره سوم

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ نمایش «اینک انسان» به نویسندگی و کارگردانی حمیدرضا نعیمی این روز‌ها در سالن چهارسوی تئاترشهر به صحنه می‌رود. در همین خصوص گپ‌وگفتی با حمیدرضا نعیمی داشتیم و او در این مصاحبه از دلایل اجرای نمایش «اینک انسان» پس از چندین سال، انگیزه‌اش برای انتخاب شخصیت مسیح و پرداختن به مفاهیم فلسفی و دینی در تئاتر سخن گفت و همچنین تأکید کرد که هدفش از این اثر، ایجاد فضایی برای تبادل افکار و درگیری‌های فکری است تا تماشاگران با انسانیت و باور‌های شخصی روبه‌رو شوند.

در ادامه گفت‌وگوی خبرگزاری برنا با حمیدرضا نعیمی را می‌خوانید.

برنا: چطور شد که بعد از چندین سال نمایشنامه «اینک انسان» را به اجرا رساندید؟

نعیمی: این نمایشنامه را سال ۹۵ نوشتم و همیشه جزو آثاری بود که علاقه داشتم اجرا کنم، اما به دلایل مختلف این اتفاق نیفتاد. امسال، خیرالله تقیانی‌پور، دبیر جشنواره تئاتر فجر از من خواست نمایشی برای تولید پیشنهاد دهم. «اینک انسان» را پیشنهاد کردم که خوشبختانه پذیرفته شد و از این بابت از دوستان بسیار سپاسگزارم.

برنا: چه چیزی باعث شد به سراغ شخصیتی مثل مسیح بروید و او را محور این نمایش قرار دهید؟

نعیمی: سال‌هاست که در آثارم به اقتباس، تاریخ و و... پرداخته‌ام. بعد از نوشتن نمایشنامه «سقراط»، جمله‌ای از یکی از فیلسوفان غربی در ذهنم ماند: "گناه کشتن دو انسان بی‌گناه همیشه بر گردن ما غربی‌هاست. اولین نفر سقراط بود و نفر دوم مسیح. این جمله مرا به فکر فرو برد که چرا چنین شخصیت‌هایی با آن نگاه عمیق و انسانی در تاریخ سرنوشت مشابهی داشتند. مسیح به‌عنوان پیامبری که در یک جامعه بسته برای حرف‌ها و ایده‌هایش محاکمه شد، برایم بسیار جذاب بود.

هدفم به تصویر کشیدن تضارب آرا بود نه قصه‌گویی

برنا: در روایت این نمایشنامه چه نکته‌ای برایتان مهم‌تر بود؟ قصه یا پیام؟

نعیمی: قصه‌گویی برایم اولویت نداشت، چرا که داستان زندگی حضرت مسیح برای همه آشناست. من به دنبال ایجاد موقعیتی بودم که انسان‌ها در آن روبه‌روی هم قرار بگیرند و درباره باور‌ها و دیدگاه‌هایشان صحبت کنند. این موقعیت، فرصتی فراهم می‌کرد تا تضارب آرا و اندیشه‌ها را به تصویر بکشم. برای من، این تبادل افکار و درگیری‌های فکری جذاب‌تر از روایت یک داستان خطی بود.

برنا: چگونه تلاش کردید در این نمایش مفاهیم فلسفی و دینی را به زبان تئاتر بازنمایی کنید؟

نعیمی: برای بازنمایی این مفاهیم، از موقعیت‌هایی استفاده کردم که در آنها شخصیت‌ها مجبور به گفت‌‌وگو و تقابل فکری هستند. در نمایش «اینک انسان»، مسیح نه فقط یک شخصیت دینی، بلکه نمادی از انسان‌هایی است که برای باورهایشان محاکمه می‌شوند. زبان اتحاد و تضارب اندیشه‌ها، مهم‌ترین ابزاری بود که برای نمایش این مفاهیم به کار گرفتم. این گفت‌وگوها، به جای تأکید بر قضاوت یا نتیجه‌گیری، بر جست‌وجوی حقیقت متمرکز است.

در این نمایش شخصیت‌های شناخته‌شده‌ای، چون مریم مجدلیه را از داستان حضرت عیسی حذف کردم و به جای آنها، شخصیت‌های کمتر شناخته‌شده‌ای را معرفی کردم و سعی کردم تا در این نمایش تمرکز بیشتری روی انسان‌ها و آدم‌هایی داشته باشم که ممکن است تماشاگر با آن‌ها آشنا نباشد. این نوع انتخاب‌ها باعث می‌شود تا مخاطب، به‌ویژه آن‌هایی که اطلاعات کمتری درباره داستان‌های مذهبی دارند، بتوانند با شخصیت‌ها و موضوعات ارتباط بیشتری برقرار کنند. در واقع، در اینجا بیشتر از اینکه داستان‌ها و شخصیت‌های آشنا باشند، توجه به خود مفهوم انسانیت و رابطه‌ای که بین این انسان‌ها برقرار می‌شود، اهمیت دارد.

«اینک انسان» برگرفته از انجیل و ارزش‌های مسیحی است

برنا: به نظر می‌رسد نام این نمایش برگرفته از کتاب اینک انسان نیچه است. چه اندازه در انتخاب این عنوان و پیشبرد داستان به این کتاب و عقاید نیچه توجه داشتید؟

نعیمی: همانطور که در انجیل آمده، زمانی که عیسی مسیح را با تاج خاری بر سر و چوب خیزرانی در دست به میان مردم می‌آورند، پیلاطس رو به همه می‌گوید اینک انسان یا اینک آن مرد. این جمله قابل تامل در نکوهش مسیح است یا در ستایش او؟ من در نمایش‌ام قصد داشتم تا با استفاده از این نگاه، انسانی را به نمایش بگذارم که در عین رنج ارزش‌های انسانی‌اش را حفظ کرده است. در حقیقت، جمله آنک مرد ستایش از انسانی است که علی‌رغم تمام شکنجه و رنج‌ها، به اصول خود پایبند می‌ماند. این جمله مانند اشعار حافظ رندی دارد. این همان مفهومی است که در تفکر نیچه بعد‌ها با عنوان ابر انسان مطرح می‌شود. انسانی که با ایمان خود، در برابر ظلم می‌ایستد و جانش را فدای باورهایش می‌کند.

برنا: به نظر می‌رسد که نمایش شما بیشتر بر برخورد انسان‌ها با مفاهیم انسانی متمرکز است. آیا در این نمایش شما به دنبال تعریف خاصی از انسان هستید؟

نعیمی: بله، این نمایش بیشتر در پی بررسی انسان‌ها در موقعیت‌های مختلف است. در واقع، این نمایش برای من یک نوع قضاوت انسان‌هاست. انسان‌هایی که در موقعیت‌های مختلف قرار می‌گیرند، مانند مسیح، پیلاطس، باراباس و... که هر کدام از این شخصیت‌ها به نوعی با انسانیت و تصمیمات انسانی مواجه می‌شوند. در واقع، من می‌خواستم به تماشاگر این امکان را بدهم که خودش قضاوت کند که انسان واقعی چیست و این که آیا انسان‌ها در مواجهه با درد، ظلم یا حتی در مقابل باورهایشان چگونه رفتار می‌کنند.

اینترنت، پیامبر هزاره سوم است

برنا: در این نمایش، مفاهیم فلسفی و دینی به شکل خاصی مطرح می‌شود. آیا شما فکر می‌کنید که تماشاگر باید با این مفاهیم آشنا باشد تا بتواند به درک درست از نمایش برسد؟

نعیمی: قطعاً آشنایی با مفاهیم فلسفی و دینی می‌تواند به تماشاگر کمک کند تا عمق بیشتری از نمایش را درک کند، اما به نظرم نیازی نیست که تماشاگر حتماً مطالعه خاصی در زمینه فلسفه یا الهیات داشته باشد. به نظرم کسی که به تئاتر می‌آید، دغدغه هنر و اندیشه دارد؛ بنابراین ما چیزی به نام تماشاگر عام در تئاتر نداریم. مخاطبان تئاتر یا متخصص‌اند، مثل استادان دانشگاه، دانشجویان تئاتر، منتقدان یا غیرمتخصص که اهل مطالعه و اندیشه هستند. تماشاگران ما حتی اگر دانش تخصصی الهیات یا فلسفه نداشته باشند، به واسطه‌ی فضای مجازی و اینترنت به بسیاری از مفاهیم دینی، فرهنگی و تاریخی آشنا هستند. در واقع، اینترنت به نوعی پیامبر هزاره سوم شده است که آگاهی را به شکل روزانه، هرچند گاهی ناقص، در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد. به همین دلیل، مطمئنم که تماشاگر می‌تواند با مفاهیم عمیق نمایش ارتباط برقرار کند، حتی اگر نمایشنامه سخت‌تر و مفهومی‌تر از آثار دیگر باشد.

برنا: آیا برنامه‌ای برای اجرای «اینک انسان» در شهر‌های دیگر ایران دارید؟

نعیمی: امیدوارم شرایطی فراهم شود که بتوانیم این نمایش را در شهر‌های دیگر اجرا کنیم. متأسفانه اعزام گروه‌های تئاتری به شهرستان‌ها به سادگی انجام نمی‌شود. به شخصه دنبال کسب درآمد نیستم. خوشحال می‌شوم اگر استانداران، فرمانداران، شهرداری‌ها یا ادارات فرهنگ و ارشاد همکاری کنند تا ما این اجرا را در شهر‌های مختلف ایران اجرا کنیم. همچنین می‌توانیم در کنار اجراها، ورکشاپ‌هایی برای بازیگری و کارگردانی برگزار کنیم تا ارتباط فرهنگی میان هنرمندان شهر‌های مختلف تقویت شود. این رویکرد نه برای کسب درآمد، بلکه به‌منظور ایجاد یک اتفاق فرهنگی است که تأثیرات مثبت و گسترده‌ای خواهد داشت.

برنا: چه برنامه‌های دیگری برای اجرا یا نمایشنامه‌نویسی در آینده دارید؟

نعیمی: نمایشنامه‌های زیادی در زمینه‌های مختلف دارم، از شاهنامه و اسطوره گرفته تا کمدی و موضوعات معاصر. امیدوارم هرچه زودتر بتوانم این آثار را به صحنه ببرم. برخی از این نمایشنامه‌ها سال‌هاست در انتظار اجرا هستند و بسیار دوست دارم که مخاطبانم با این آثار هم ارتباط برقرار کنند.

اهالی تئاتر نباید محکوم به جمله «بفروش تا زنده بمانی» شوند

برنا: در انتها از وضعیت این روزهای تئاتر بگویید...

نعیمی: تنها چیزی که دوست دارم به آن اشاره کنم، وضعیت بسیار دشوار و ناراحت‌کننده هنرمندان تئاتر است. حالِ هنرمندان ما اصلاً خوب نیست و این درد بزرگی است که همه ما را درگیر کرده است. ما نباید محکوم به این جمله شویم که بفروش تا زنده بمانی. امیدوارم با حضور دولت جدید به این مشکلات بیشتر توجه شود.

خبرنگار: تبسم کشاورز

انتهای پیام/