هنر درمانی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

این روش درمانی بر این باور استوار است که هنر می‌تواند به افراد کمک کند تا احساسات خود را بهتر پردازش، درک و بیان کنند. هنر می‌تواند راهی برای دستیابی به احساسات پنهان و سرکوب‌شدۀ ما باشد. از این طریق می‌توان خودآگاهی را افزایش داد و بر اضطراب، استرس و افسردگی غلبه کرد. این روش درمانی به‌ویژه برای کودکانی که در بیان احساسات خود ناتوان هستند، کاربرد دارد.

اهمیت هنردرمانی چیست؟

درحالی‌که روان‌درمانی سنتی اغلب بر گفت‌وگو و تحلیل‌های کلامی تمرکز دارد، هنردرمانی از بیان غیرکلامی و خلاقانه بهره می‌برد؛ به همین دلیل این روش برای افرادی که در بیان احساسات خود از طریق زبان مشکل دارند، مانند کودکان یا افرادی با اختلال‌های خاص، بسیار مفید است.

این روش درمانی از اواسط قرن بیستم ظهور کرد و امروزه در سراسر جهان به‌عنوان یک روش معتبر مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنر درمانی فرصتی فراهم می‌کند تا افراد از طریق خلق آثار هنری، احساسات و تجربیات خود را بیان کنند. این آثار اغلب نمادی از احساسات ناخودآگاه فرد هستند و تحلیل آن‌ها می‌تواند به درک بهتر مسائل و یافتن راه حل کمک کند.

هنر درمانی روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی دارد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

نقاشی و طراحی

این تکنیک برای افرادی که نیاز به بیان احساسات و رها شدن از استرس‌های درونی دارند، بسیار مؤثر است. رنگ‌ها، خطوط و اشکال می‌توانند به شکلی نمادین تجربیات درونی فرد را بازتاب دهند.

مجسمه‌سازی

کار با موادی مانند خاک رس یا چوب می‌تواند به افراد کمک کند تا تروماها و تجربه‌های آسیب‌زای گذشته را پشت سر بگذارند.

ساخت کاردستی

ساخت کاردستی با استفاده از ابزار و اشیای مختلف حسی از آرامش و راحتی خیال را برای افراد به همراه می‌آورد.

فواید هنر درمانی چیست؟

کاهش استرس و اضطراب

فرایند خلق هنر می‌تواند سیستم عصبی فرد را آرام و به کاهش اضطراب و استرس او کمک کند.

افزایش خودآگاهی

با استفاده از هنر، افراد می‌توانند احساسات و افکار ناخودآگاه خود را شناسایی و تحلیل کنند.

تقویت عزت‌نفس

موفقیت در خلق یک اثر هنری، حتی اگر ساده باشد، می‌تواند احساس موفقیت و رضایت را در فرد تقویت کند.

بهبود مهارت‌های ارتباطی

هنر درمانی می‌تواند به افراد کمک کند تا راه‌های جدیدی را برای ارتباط برقرار کردن با دیگران پیدا کنند.

حل تعارض‌ها

هنر روشی عالی برای بیان احساسات است و می‌تواند به افراد کمک کند تا تعارض‌های درونی و بیرونی خود را حل کنند.

هنر درمانی برای کدام گروه‌های سنی مناسب است؟

تمام افراد در هر گروه سنی می‌توانند از هنر درمانی استفاده کنند. این روش برای افراد مختلف مزایا و فواید گوناگونی دارد:

کودکان و نوجوانان

نقاشی، بازی با رنگ‌ها، ساخت مجسمه با گل رس، بازی با خمیر و ساخت کاردستی برای کودکان بسیار لذت‌بخش و پرفایده است و به آنها کمک می‌کند تا احساساتشان را بیان کرده و اعتماد‌به‌نفس خود را تقویت کنند.

بزرگسالان و سالمندان

این عده می‌توانند از بافتنی، کار با چوب و گل رس، نقاشی و... برای مدیریت استرس و درمان افسردگی بهره ببرند.

افراد دارای اختلالات روانی

هنر درمانی برای افرادی که از بیماری‌ها و اختلالات روانی رنج می‌برند یا دچار استرس پس از سانحه (PTSD) هستند نیز مناسب است. آنها می‌توانند از طریق نقاشی و کار با رنگ‌روغن و آبرنگ به آرامش برسند.

افراد دارای بیماری‌های جسمانی

بیماری‌های سخت یا طولانی‌مدت و بستری بودن می‌تواند روحیۀ افراد را ضعیف و ایجاد افسردگی کند. هنرهایی مانند رنگ‌آمیزی، ساخت کاردستی، مجسمه‌سازی و.... به این عده کمک می‌کند تا بهتر با درد و تغییرات جسمانی خود کنار بیایند.

هنر درمانی چگونه انجام می‌شود؟

1.ارزیابی اولیه

در ابتدا درمانگر با بیمار ملاقات می‌کند و اطلاعاتی در مورد نیازها، اهداف و تاریخچۀ فرد جمع‌آوری می‌کند.

2.انتخاب روش

بسته به نیازها و علاقه‌مندی‌های فرد، روش مناسب هنر درمانی انتخاب می‌شود. به‌عنوان مثال، فردی که اضطراب بالایی دارد ممکن است با نقاشی یا طراحی آرام شود، و فردی دیگر ممکن است به کار با ابزار تمایل داشته باشد.

3.بحث و تحلیل

پس از اتمام فعالیت هنری، درمانگر و فرد دربارۀ اثر خلق‌شده بحث می‌کنند. این بحث به شناسایی احساسات و معانی پنهان کمک می‌کند.

4.تداوم درمان

هنر درمانی اغلب به‌صورت جلسات مکرر انجام می‌شود و ممکن است شامل فعالیت‌های متنوعی باشد.

هنردرمانی برای کودکان و خردسالان

کارگاه مادر و کودک از این شیوه برای کودکان کم‌سن با هدف تقویت ارتباط عاطفی مادر و کودک، توسعۀ مهارت‌های حرکتی و ارتباطی کودک و افزایش خلاقیت و اعتمادبه‌نفس او استفاده می‌کند. فضای کارگاه‌، محیطی تعاملی و آموزشی است و مادران و کودکان (اغلب زیر 6 سال) در کنار هم با توجه به اهداف اشاره شده به فعالیت‌های مختلف همچون نقاشی، ساخت کاردستی، بازی‌های گروهی، قصه‌گویی و... می‌پردازند.

جلسات درمانی علاوه بر ایجاد لحظات شاد و خاطره‌انگیز، به مادران کمک می‌کند تا با روش‌های جدید تربیتی و آموزشی آشنا شوند، و کودکان نیز ضمن لذت‌بردن از فعالیت‌ها فرصت می‌یابند تا در کنار همسالان خود دست به تجربه‌های جدید بزنند و شخصیت مقاوم‌تر و سازگارتری پیدا کنند و شیوۀ حل مسائل را بیاموزند.

حل مشکل ناخن‌ جویدن در کودکان

جویدن ناخن در کودکان یک رفتار ناخودآگاه است که به‌طور معمول  بر اثر اضطراب و استرس و نیاز به آرامش انجام می‌شود. هنر درمانی می‌تواند روشی مؤثر برای رفع این عادت باشد؛ زیرا به کودک کمک می‌کند تا احساسات و نگرانی‌های درونی خود را از طریق فعالیت‌های خلاقانه ابراز کند. این فعالیت‌ها نه‌تنها استرس کودک را کاهش می‌دهند، بلکه به والدین امکان می‌دهند تا با همراهی کودک، ارتباط عاطفی عمیق‌تری بین خود ایجاد کنند که در کاهش اضطراب و رفع رفتارهای ناخوشایند کودک بسیار تأثیرگذار خواهد بود.

سخن پایانی

هنر درمانی روشی عالی و مؤثر برای بروز احساسات سرکوب‌شده و بازیابی سلامت روان است. این روش به افراد در هر سن و موقعیت کمک می‌کند تا از طریق خلق اثر هنری و تحلیل آن با دنیای درونی خود بهتر آشنا شوند و با شناخت ریشۀ مسائل، نسبت به حل آنها اقدام کنند. این شیوه برای حل مشکلاتی مانند افسردگی، اختلال استرس و اضطراب، تروماهای مختلف، ترس در کودکان، ترک عادت‌هایی مانند جویدن ناخن و... مفید است.

رپورتاژ