تیک‌تاک در مسیر ممنوعیت جهانی؛ از بغداد تا واشنگتن

فاطمه مرادخانی: پرونده حضور تیک‌تاک در ایالات متحده به یکی از مناقشه‌برانگیزترین مسائل در تقاطع فناوری، سیاست و امنیت ملی در سال‌های اخیر تبدیل شده است. آنچه در ظاهر به‌عنوان دغدغه‌ای نسبت به حریم خصوصی کاربران مطرح می‌شود، در بطن خود بخشی از جنگ سرد اقتصادی میان واشنگتن و پکن را بازتاب می‌دهد. از دوران دونالد ترامپ تا دولت جو بایدن و باز هم در دومین دوره ریاست جمهوری ترامپ این پلتفرم به ابزاری سیاسی در منازعه‌ای بدل شده که فراتر از یک اپلیکیشن سرگرمی است.

تنش میان دولت آمریکا و تیک‌تاک چینی از سال ۲۰۲۰ با دستور اجرایی ترامپ آغاز شد چرا که کاخ سفید مدعی شد این پلتفرم داده‌های کاربران آمریکایی را به دولت چین منتقل می‌کند و تهدیدی جدی برای امنیت ملی محسوب می‌شود. این تنش تا به امروز ادامه دارد و آن طور که معلوم است قصد تمام شدن هم ندارد. قرار بر این بود که ۱۹ ژانویه ۲۰۲۵ تکلیف این اپلیکیشن چینی مشخص شود، اما پس از یک ماه غیبت، تیک‌تاک دوباره در اپ استور‌های اپل و گوگل در آمریکا قابل دانلود شد. این بازگشت پس از تصمیم دونالد ترامپ برای تعویق ۷۵ روزه ممنوعیت این اپلیکیشن بود که به خاطر نگرانی‌های امنیت ملی به اجرا درآمده بود.

پس از آن هم سه سناتور دموکرات از کاخ سفید درخواست کردند که مهلت تعیین‌شده برای فروش تیک‌تاک توسط شرکت چینی بایت‌دنس را تمدید کند تا از ممنوعیت احتمالی این برنامه در ایالات متحده جلوگیری شود.  

سه سناتور دموکرات از کاخ سفید درخواست کردند تا از کنگره درخواست کند که مهلت تعیین‌شده برای فروش تیک‌تاک توسط شرکت چینی بایت‌دنس را تمدید کند تا از ممنوعیت احتمالی این برنامه در ایالات متحده جلوگیری شود.  

ترامپ روز جمعه برای دومین‌بار فعالیت تیک‌تاک را در آمریکا ۷۵ روز تمدید کرد و به تیک‌تاک جانی دوباره اما موقت بخشید.

 صف‌آرایی غول‌های فناوری جهان برای تصاحب تیک‌تاک

در این میان چندین شرکت و شخصیت‌های برجسته به دنبال خرید تیک‌تاک هستند. از جمله اوراکل، که به‌دنبال توافقی با دولت ترامپ برای کنترل جهانی تیک‌تاک است و همچنین مایکروسافت که پیش از این نیز مذاکراتی برای خرید تیک‌تاک داشت. دیگر پیشنهادی که مطرح شده، از سوی شرکت Perplexity AI است که خواستار ایجاد یک نهاد جدید با مشارکت دولت آمریکا است.

گروه Project Liberty به رهبری فرانک مک‌کورت نیز یکی از دیگر گروه‌هایی است که به دنبال خرید تیک‌تاک است، در حالی که الکسیس اوهانیان، هم‌بنیان‌گذار ردیت، به این گروه پیوسته است. جیمی دونالدسون، معروف به MrBeast، نیز از جمله افرادی است که از امکان خرید تیک‌تاک صحبت کرده‌اند و با گروهی از میلیاردر‌ها به دنبال پیشنهاد خود هستند.

شرکت آمازون نیز به جمع شرکت‌هایی پیوسته است که برای خرید تیک‌تاک ابراز تمایل کرده‌اند. این غول تجارت الکترونیک پیشنهادی را برای خرید این شبکه اجتماعی ارائه داده و در این راستا با جی دی ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، و وزیر بازرگانی مذاکره کرده است. 

همچنین شرکت سرمایه‌گذاری کینگدام هدینگ متعلق به شاهزاده سعودی الولید بن طلال اعلام کرد در صورت خرید تیک‌تاک توسط ایلان ماسک یا دیگر سرمایه‌گذاران، آماده بررسی سرمایه‌گذاری در این پلتفرم پرطرفدار است. 

فیلتر جهانی تیک‌تاک؛ از خاورمیانه تا آمریکا و اروپا

ایالات متحده تنها کشوری نیست که خواستار ممنوعیت فعالیت تیک‌تاک است. در خاورمیانه نیز، دولت عراق اخیراً رسماً خواستار فیلترینگ این شبکه اجتماعی شده است. هیام الیاسری، وزیر ارتباطات عراق، اعلام کرده وزارتخانه‌اش با توجه به درخواست‌های هزاران خانواده عراقی که محتوای تیک‌تاک را مغایر با ارزش‌های فرهنگی کشور می‌دانند، پیشنهاد فیلتر این پلتفرم را به پارلمان ارائه داده است. به گفته او، تصمیم‌گیری نهایی بر عهده نمایندگان مجلس است، اما وزارت ارتباطات آماده اجرای آن است.

فشار‌ها بر تیک‌تاک تنها به آمریکا و عراق محدود نمی‌شود. این پلتفرم پیش‌تر در هند به‌طور کامل فیلتر شده و کشور‌های دیگر آسیایی نیز محدودیت‌هایی برای آن اعمال کرده‌اند. در اروپا نیز، برخی دولت‌ها استفاده از آن را در دستگاه‌های دولتی ممنوع کرده‌اند. به عنوان مثال آلبانی در راستای اجرای ممنوعیت یک‌ساله تیک‌تاک، دسترسی به این پلتفرم را از طریق مرورگر‌های وب مسدود کرد. این اقدام در پی نگرانی‌ها درباره افزایش خشونت میان نوجوانان و حادثه مرگبار مرتبط با تیک تاک اتخاذ شده است. این روند جهانی نشان می‌دهد که تیک‌تاک به نمادی از چالش‌های پیچیده حاکمیت داده، هویت فرهنگی و رقابت ژئوپولیتیکی تبدیل شده است.

در این میان این وضعیت پرسشی اساسی را پیش روی تحلیلگران قرار می‌دهد: آیا تیک‌تاک به یک تهدید واقعی بدل شده یا تنها قربانی جنگ قدرت‌های جهانی است؟

از یک سو، حجم گسترده داده‌های کاربران، الگوریتم‌های قدرتمند توصیه‌گر و تأثیر فرهنگی بالای تیک‌تاک باعث نگرانی دولت‌ها شده است. از سوی دیگر، برخی ناظران بر این باورند که بسیاری از این اقدامات، بیش از آن که ریشه در مسائل امنیتی واقعی داشته باشد، ناشی از تلاش برای مهار رشد چین در عرصه فناوری و اقتصاد جهانی است.

تیک‌تاک امروز دیگر تنها یک اپلیکیشن سرگرم‌کننده نیست؛ بلکه به نقطه تقاطع منافع اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در سطح جهانی بدل شده است. از واشنگتن تا بغداد، موج فیلترینگ و نظارت بر این پلتفرم حکایت از دگرگونی عمیق در رابطه دولت‌ها با فناوری‌های نوین دارد.

آیا تیک‌تاک موفق خواهد شد در برابر این فشار‌ها تاب بیاورد؟ یا سرنوشت آن همچون بسیاری از ابزار‌های جهانی‌شده، در نهایت به تصمیم سیاستمدارانی گره خواهد خورد که به‌دنبال مهار دنیای دیجیتال‌اند؟ پاسخ به این پرسش، نه فقط سرنوشت یک اپ بلکه آینده آزادی اینترنت را در سراسر جهان رقم خواهد زد.

انتهای پیام/