پیش‌بینی مهم‌ترین اتفاقات سال ۲۰۱۶

سوریه: وضعیت گذار

سال 2016 باید حل و فصل قاطعانه برای درگیری سوریه صورت گیرد. در واقع اعضای مذاکره " گروه وین " این طور تصور می کنند این گروه بین المللی با شرکت سازمان ملل متحد ، آمریکا ، روسیه ، آلمان ، فرانسه ، بریتانیا ، عربستان سعودی، ترکیه ، ایران و همچنین برخی از مهره ها و سازمان های منطقه ای است. در سال 2015 در پایان برخی از جلسات در وین ، پارامترهای اصلی تحت عنوان دوره ی گذار مشخص شدند: طی شش ماه مقامات و اپوزیسیون سوریه باید در خصوص شکل گیری دولت واحد ملی به توافق برسند و طی 18 ماه در جمهوری عربی باید انتخابات بر اساس قانون اساسی جدید برگزار شود.

جنبه ی مهم دیگر حل و فصل سوریه ، همکاری از جانب سازمان ملل متحد است. نقش برجسته در سازمان روند سوریه را دبیر کل آن پان کی مون و فرستاده ویژه استفانو دی میسترو بازی می کنند. به گفته ی وزیر امور خارجه روسیه سرگی لاوروف ، قطع نامه ، وزنه ی حقوقی — بین المللی به روند آماده سازی مذاکرات بین اپوزیسیون سوریه و مقامات این کشور می دهد. بر طبق سند ، زمان آغاز آن در ابتدای ماه ژانویه خواهد بود.

داعش — تحت حمله

پاییز سال 2015 چندین اتفاق مهم در جریان جنگ در سوریه اتفاق افتاد. اول ، از سی سپتامبر به درخواست مقامات سوریه در این کشور عملیات حمله هوایی روسیه آغاز شد. ضمن آنکه هنوز بمب گذاری بر روی زمین سوریه برای شکست داعش هنوز آغاز نشده است و از همان ابتدا پیشنهاد شد که بعداز نابودی تاسیسات شبه نظامیان از هوا ، ارتش سوریه در اتحادیه ای با حزب الله لبنان و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حمله زمینی را انجام دهد. حملات بسیار کند انجام می شود ، بیشتر روستاهای حول شهر حلب در شمال کشور آزاد شده اند و محاصره ی پایگاه هوایی کویریس شکسته شد ، این پایگاه دو سال در محاصره بود ، اما در سایر بخش های جبهه هنوز پیشرفت و پیروزی حاصل نشده است.

دیمیتری اوستافیف، کارشناس مشهور خاور میانه و درگیری های نظامی ، پروفسور مدرسه عالی اقتصاد، خوشبین است. براساس اطلاعات وی ، تمامی این 2.5 ماه عملیات نیروی هوایی روسیه ، ارتش سوریه زمانی برای جمع آوری نیروهای ذخیره ، آموزش و تجهیز استحکامات جدید داشت. طبق پیش بینی وی در آینده ای نزدیک می توان در انتظار تلاش برای حمله گسترده ارتش سوریه بلافاصله به چندین جهت بود. بدین ترتیب یکی از حوادث مهم سال 2016 ممکن است آزادی شهر پالمیرا باشد که نه تنها اهمیت تاریخی و فرهنگی داشته بلکه از لحاظ لوجستیک هم مهم است.

یادآوری می کنیم که در کردستان عراق ، کردها نیز حملات به مواضع داعش با حمایت نیروی هوایی آمریکا ترتیب می دهند. در عین حال مسئله مربوط به شرکت نظامیان آلمانی در عملیات ها در سوریه در مجلس فدرال آلمان بحث و بررسی می شود. 

ترکیه ، تحت ممنوعیت

تشنج ایجاد شده در ارتباطات بین روسیه و ترکیه باعث شد که طرف روسی اقدامات ویژه ی اقتصادی را آغاز نماید ، از اول ژانویه سال 2016 ورود محصولات گوشتی ترکیه ، سبزیجات و میوه و همچنین نمک به روسیه ممنوع است. حمل و نقل چارتر نیز ممنوع شد ، شرکت های توریستی روسی تورهای تفریحی ترکیه نمی فروشند. از اقدامات محدودیتی روسیه چندین بخش از اقتصاد ترکیه متحمل خسارت شده اند یعنی توریسم، کشاورزی، انرژی (پروژه جریان ترکی و آکویو) و ساخت و ساز.

تحلیل گران تایید می کنند که نباید در انتظار بهبودی ارتباطات دو کشور در سال 2016 ماند ، از آنجا که درگیری ممکن است تنها در سطح عالی پس از عذر خواهی طرف ترکی به خاطر از بین رفتن بمب افکن روسی سوخو —24 اتفاق بیافتد. ما با توجه به همه ی مسائل رئیس جمهور ترکیه ، رجب طیب اردوغان قصد ندارد عذرخواهی کند و وجه ی خود را به خطر بیاندازد.

بنابراین حل و فصل ارتباطات ممکن است تنها زمانی اتفاق بیافتد که حادثه ی نابودی سوخو —24 فراموش شود و درگیری حول سوریه حل و فصل گردد. به عقیده ی تحلیل گران بعید است که این امر در آینده ای نزدیک اتفاق بیافتد.

ساکن جدید کاخ سفید

باراک اوباما برطبق قانون اساسی آمریکا نمی تواند یکبار دیگر بر کرسی ریاست جمهوری کشور بنشیند و تا پایان اختیارات قانونی وی تقریبا شش ماه باقی مانده است چرا که انتخابات ریاست جمهوری در نوامبر سال 2016 برگزار خواهد شد.

رقابت به طور غیر رسمی بلافاصله پس از انتخابات میاندوره ای در کنگره آمریکا در نوامبر سال 2014 آغاز شد. گزینه ی اصلی حزب دموکرات احتمالا وزیر امور خارجه سابق آمریکا و همسر رئیس جمهور سابق بیل کلینتون یعنی هیلاری کلینتون است. رقیب او ممکن بود فقط معاون رئیس جمهور جو بایدن باشد اما او از شرکت در رقابت انتخاباتی امتناع ورزید. به غیر از کلینتون ، سه نامزد احتمالی دیگر از دموکرات ها برای مقام ریاست جمهوری آمریکا هستند مثلا سنانور ایالت برمونت ، برنی سندرز. 

در خصوص جمهوری خواهان بر طبق نظر سنجی ماه دسامبر ، بیشترین حمایت از بین گزینه ها برای میلیاردر عجیب و غریب دونالد ترامپ است. رقبای اصلی او سناتور مارکو روبیو و پزشک بن کارسون است که تا حدودی از او پایین ترند. ترامپ به واسطه ی دیدگاه هایی که برای آمریکایی ها استاندارد نیست و آشتی ناپذیریش و همچنین چالش ها و جنجال هایی که به راه می اندازد محبوبیت جمع می کند.

ضمنا پیش بینی رقابت داخل حزبی و از جمله انتخابات ریاست جمهوری فعلا غیر ممکن است.

حل و فصل اوکراین و مذاکرات ادامه دار

روند حل و فصل صلح آمیز اوضاع در شرق اوکراین در سال 2015 خاتمه نمی یابد آنطور که در توافق مینسک آمده بود.

بدین ترتیب در سال آینده گروه تماس باید کار خود را در مینسک ادامه دهد. ضمن آنکه در پایتخت بلاروس نه تنها مسائل سیاسی بلکه وضعیت ویژه ی دانباس ،عفو عمومی ، اصلاحات در قانون اساسی با ویراستاری جدید و مطابق با حق رای گیری جمهوری ها ،  بلکه مسائل نظامی هم باید حل و فصل شود. علی رغم اینکه از اول سپتامبر در جنوب شرقی آتش بسی که مدت زمان طولانی در انتظارش بودند اتفاق افتاد ، اما هنوز پابرجا و مستحکم نیست. خروج تسلیحات سنگین و اسلحه با کالیبر کمتر از 100 میلیمتر انجام شد که شورای امنیت سازمان ملل متحد آنرا ثبت کرد اما طرفین اتهام به یکدیگر برای پنهان کردن فن آوری نظامی را ادامه می دهند. مسئله ی مین یابی و پاکسازی در دانباس حل نشده است. همچنین مجموعه ی مسائل بشری و اقتصادی — اجتماعی یعنی بازسازی زیرساخت های دانباس و تبادل زندانیان لاینحل باقی مانده است.

روسیه + اتحادیه اروپا = دوستی؟

یکی از حوادث پیش بینی شده سال 2016 ، نرمال شدن ارتباطات روسیه و اتحادیه اروپاست. امکان بروز این اتفاق از آن جهت است که کشورهای بیشتری از اتحادیه اروپا به مطلوبیت و سودمندی حفظ تحریم ها علیه روسیه شک و تردید دارند و همچنین درک و فهم لزوم همکاری با مسکو در مشکلات مهم بین المللی و از جمله در مبارزه با تروریسم رشد و بسط می یابد.

در عین حال موانع جدی برای بازگشت به گفتگوی استاندارد وجود دارد، درواقع  لغو رسمی تحریم ها بر اجرای توافق مینسک مربوط به حل و فصل اوضاع در شرق اوکراین تکیه داشته و تضمین این امر با احتساب موضع مشخص کیف بسیار دشوار است. 

شورای روسیه و ناتو: بازسازی نه نابودی

شبح تروریسم ، که از خاور میانه به اروپا و آمریکا می رود ، کشورهای غربی را بر آن داشت که موضع مشخص تری در خصوص همکاری با روسیه در مسائل مبارزه با این تهدید جهانی اتخاذ نمایند. حتی در اتحادیه ی آتلانتیک شمالی ،  که یکی از خصمانه ترین روحیات بلوک غربی را نسبت به روسیه دارد ، بیشتر صحبت هایی در خصوص  از سرگیری همکاری کامل با مسکو شنیده می شود. به ویژه  در خطوط شورای روسیه ، ناتو ، که کار آن در سال 2014 و در ارتباط با اوضاع در اوکراین متوقف شد. دبیر کل اتحادیه ینس استالتنبرگ بیان داشت که ایزوله کردن روسیه هیچ گاه هدف ناتو نبوده است و تلاش مسکو را برای جستجوی راه حل بحران سوریه ستود. 

درهای گشوده برای ایران

پس از تلاش های فراوان برای حل و فصل مشکلات مربوط به برنامه ی هسته ای ایران ، دستیابی به توافق در سال 2015 راهی برای لغو تحریم ها از ایران گشود ، تحریم هایی که خسارت های قابل ملاحظه ای را به اقتصاد کشور وارد کرد. اگر تهران موفق شود که بخش اصلی کار محدود سازی فعالیت هسته ای خود را انجام دهد آنوقت در سال 2016 کشور می تواند از بخش اعظمی از تحریم های مالی و اقتصادی آمریکا و اتحادیه اروپا خلاص شده و عضو تمام عیار بازار جهانی گردد. مقامات این کشور در خصوص آمادگی برای افزایش استخراج نفت و فروش آن و آغاز صادرات گاز به اروپا و آسیا در سال آینده خبر داده اند.

لغو محدودیت ها همچنین باعث می شود که روسیه همکاری با ایران را توسعه دهد از جمله در زمینه بانکی و سفارشات فن آوری نظامی روسی هم بیشتر خواهد شد. ضمنا این امر راهی برای آغاز مذاکرات محتوایی  در خصوص عضویت تهران در سازمان همکاری شانگهای می گشاید.