نگاهی به مقابله با تخریب جنگل ها با افزایش سرمایه اجتماعی

به گزارش خبرگزاری برنا از سیستان و بلوچستان به نقل از روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی استان ، ایران کشوری پهناور باوقوع در کمربند خشک جهان دچار چالش های جدی به لحاظ اقلیم ازجمله بارندگی کمتراز 30 درصد متوسط جهانی وبه تبع آن بیابانهای وسیع اولین ومهم ترین چالش سرزمینی می باشد اما باتوجه به شرایط جغرافیایی ومکانی این کشوردرکنار شرایط بیابانی، مناطق رویشگاهی خاص رادرخود دارا است ازجمله مراتع وسیع ومتنوع وجنگلهای منحصر به فردآن،درنگاه اول جنگلها درحوزه سیرکانی وارسباران نمودداشته اما واقعیت این است که علاوه براین جنگلها منابع جنگلی غرب وزاگرس از یک سو و منابع جنگلی منطقه ایران توران و خلیج عمانی ازسوی دیگر منطبق بر این منابع و شرایط توپوگرافی و وسعت این مناطق سبب شکل گیری منابع جنگلی درنقاط مختلف از کشور شده اند. بسیاری از مراتع کشور نیزحائز گونه های درختی ودرختچه ای بوده که درگذشته تحت عنوان مراتع مشجرشناخته شده واین مناطق براساس استاندارد های روز درطبقه جنگل قرار می گیرندباتوجه به شرایط یاد شده مدیریت منابع جنگلی حائز اهمیت فراوان می باشد.سازمان جنگلها،مراتع وآبخیرداری کشور بنابر رسالت سازمانی متولی حفاظت ،احیاء ،توسعه ویهره برداری این منابع بوده که ضمن صیانت از منابع جنگلی موجود می بایست درراستای احیای جنگلهای آسیب دیده اقدام نموده وهمچنین توسعه جنگل رادردستورکار خود داشته باشد. ازآن جاکه این پایداری وتوسعه منوط به اقتصادی شدن عرصه های جنگلی وذینفع شدن جوامع محلی می باشد لازم است مقوله بهره برداری موردتوجه ویژه قرارگیرد مدلهای مختلف توسعه پایدارالزام می نمایدهرگونه اقدام دراین راستا از گذر مشارکت جوامع محلی صورت گیرد ازآنجا که محرک اصلی اقتصاد دربیلان مثبت اقتصادی شدن طرحها  مشارکت می باشد ،جنگلکاری مشارکتی اقتصادی راهبردی برای محقق شدن این آرمان می باشدارقام نشان میدهد سالانه 35تا40هزارهکتار ازجنگلهای کشوردرمعرض نابودی واز دست رفتن قراردارند.جنگل هایی که ارزش اقتصادی وزیست محیطی آنها بسیار بیشتر از ارقام مورد تصور است .این درحالی است که غفلت جامعه ازسرمایه ای به نام سرمایه اجتماعی برای حفظ چنین ذخیره زیست محیطی باعث از بین رفتن بخش اعظمی از این منابع خدادادی می شود، که پیامد آن تغییرات اقلیمی وبه سختی افتادن نسل حاضر وآینده است. هنگامی که از آتش سوزی در یک کارخانه چوب مطلع می شویم یا زمانی که آمار تلفات سیلاب را می بینیم، متعجب و بهت زده می شویم. اما هرساله تعداد زیادی از درختان جنگل های کشور در حریق می سوزند، یابراثر بی‌آبی یا هجوم آفت از بین می رود یا طعمه تبرها می شود، هرگز در بهت فرو نمی رویم و به این نمی اندیشیم که تخریب جنگل ها تنها آماری مبنی دست رفتن چند اصله درخت نیست بلکه نابودی بستر حیات است. جنگل ها به عنوان ذخیره ای زیستی به عنوان پشتوانه اقتصادی و حیاتی و حتی تاریخی برای کشور مطرح هستند .

برای درک این مطلب که با از دست دادن جنگل ها چگونه نسل حاضر و آینده با مخاطرات زیست محیطی مواجه می شوند، تنها لازم است به ارزش اکولوژیکی این منابع ارزشمند زیست محیطی رابدانیم تا دریابیم  که از دست رفتن آنها می تواند به معنای از دست دادن زمین نیز باشد. کشور ما به دلیل تنوع اقلیمی و دارا بودن 11 اقلیم از 13 اقلیم شناخته در جهان، توپوگرافی و ادافیکی، قدمت تاریخی، قرارگرفتن در موقعیت جغرافیایی خاص دارای مناطقی با اقلیم های متفاوت که هر یک ارزش ها و فواید اکولوژیکی خاص خود را دارند. شاید تعجب کنید اما اگر تمام اروپا را جست‌وجو کنید درختانی به قطر و ارتفاع درختان جنگل های شمال وگونه های دیر زیست جنگلهای خارج از شمال ایران رانمی بینید، زیرا این درختان متعلق به دوران سوم زمین شناسی هستند.  

باعنایت به اهمیت منابع جنگلی کشور به ویژه درمناطق خشک،استان سیستان وبلوچستان میزبان برگزاری همایش تبین سیاست ها وراهبردهای اجرائی جنگلکاری اقتصادی بامشارکت جوامع‌محلی در 28و29بهمن ماه94 در شهرستان‌چابهارباحضورمعاونت امور جنگل سازمان جنگلها ،مراتع وآبخیرداری،رئیس ،معاونین وروسای گروه های مرکز جنگلهای خارج ازشمال،مدیران‌کل ومعاونین دفاتر سازمان ومعاونین فنی وروسای ادارات جنگلداری وجنگلکاری 16استان نواحی رویشی ایران تورانی وخلیج فارس عمانی مباحث فنی موردبحث وبررسی قرار گرفت.  

دراین نشست آقای دکتر غیبی رئیس مرکز جنگلهای خارج ازشمال دلیل نابودی جنگل ها را در حوزه جنگلهای خارج ازشمال وابستگی بیش از حد مردم به منابع طبیعی و دغدغه آنها برای تامین معیشت می داند و اظهار می کند: مردم برای تامین معیشت به کشاورزی روی می آورند.این در حالیست حدود 850 هزار هکتار از اراضی زیراشکوب جنگل های خارج ازشمال به کشاورزی اختصاص دارد.علت عمده تخریب جنگل های خارج ازشمال به دلیل تغییر کاربری و استفاده کشاورزی می باشد. علاوه برآن دلیل هجوم آفات را همین تغییرکاربریها می داند.  

فقر مردم جنگل نشین و هدر رفت سرمایه های کلان 

دکترفریبرز غیبی رئیس مزکز جنگلهای خارج از شمال،هدر رفت سرمایه های کلان در جنگلهای خارج ازشمال به دلیل فقر مردم است .آفت فقر را به نوع دیگری نیزمی توان تشریح کرد، اینکه نباید از یاد برد مردم فقیر از نظر اقتصادی یا فرهنگی محیط زیست خود را نابود می کنند زیرا منابع جایگزین برای کاهش وابستگی مردم به منابع طبیعی و کاهش آسیب به عرصه های منابع طبیعی  وجود ندارد. 

  مبحث فقر به عنوان عامل اصلی تخریب جنگل های خارج ازشمال موضوعی است که مدیرکل منابع طبیعی استان سیستان وبلوچستان نیز آن را تایید می کند. به باور وی وابستگی معیشتی به سرزمین دراین مناطق بیشتر است، این موضوع تخریب ها را نیز افزایش می دهد. این در حالی است که در جنگل های این مناطق امکان کشاورزی در زیر اشکوب وجود ندارد.

رئیس مرکز جنگلهای خارج ازشمال جنگل، جنگلکاری مشارکتی راهی برای حفاظت از منابع طبیعی و بهبود معیشت جوامع روستایی است. اجرای طرحهای جنگل کاری مشارکتی برمبنای سیاست های سازمان جنگل ها که حفاظت از سرمایه های ملی و الهی با بهره گیری از مشارکت های مردم و جوامع محلی می باشد امکان پذیراست. با انجام طرح های مشارکتی، دو هدف اساسی را دنبال می کنیم که در مرحله نخست، صیانت و حفاظت از منابع طبیعی و انفال الهی مد نظر قرار داردکه ارزش اکولوژیکی و اقتصادی جنگل ها حفاظت از آنها را امری اجتناب ناپذیر می کند.دوم بهبود معیشت و تغییر الگوی اقتصاد جوامع محلی.   

  (جنگلی به شما نفع اقتصادی می رساندکه پاید ار باشد، سبز باشد، تخریب شده نباشد)  اولین گام هرنوع مداخله گری موفق درفرآیند مشارکت و توسعه پایدار منابع طبیعی شناسائی نیازهای جوامع محلی می باشددکتر مسعودریگی معاون فنی اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری استان سیستان وبلوچستان اولین گام هرنوع مداخله گری موفق درفرآیند مشارکت وتوسعه پایدارمنابع طیبعی را شناسائی نیازهای جوامع محلی می داند. تامین معیشت توسط مردم را در مناطق جنگلی ، از کشاورزی که بگذریم در حال حاضر این جنگل ها 2.5 تا سه برابر ظرفیت‌شان پذیرای دام هستند، این در حالی است که هدف گذاری های اقتصادی در جنگل های خاج ازشمال منطقی نیست زیرا این مناطق خشک هستند. بنابراین نیازی نیست به سمت کشاورزی و دامداری درعرصه های منابع طبیعی حرکت کنند بلکه مناطقی از این دست را باید به سمت برنامه‌های اقتصادی سوق داد.   

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی استان اظهار داشت: درراستای توانمندسازی جوامع محلی برای بهره برداری از سایر ظرفیت های مغفول مانده درطرحهای مطالعاتی مرتع ،مدیریت منابع جنگلی،بیابان زدایی با همکاری جوامع محلی برنامه و اقتصادی کردن این طرحهاباکشت وتوسعه گیاهان داروئی رادردستورکا رقراردارد تا فشار وارده به مراتع وعرصه های ملی در سطح استان کاهش یابد طرح پایلوت کشت گونه آنغوزه درسطح100هکتار درمنطقه چاه میران بامشارکت ساکنان بومی به مرحله اجراءدرآمده است .کشت ،حفاظت و بهره برداری باجوامع محلی بوده، تامین نهاده ها با اداره منابع‌طبیعی  جلب مشارکت مردمی در توسعه و صیانت از جنگلها با کاشت گونه های بومی و در آمد زا   

مهندس بهزاد انگورج معاونت امور جنگل سازمان جنگلها،مراتع وآبخیزداری کشور یکی از راهکارهای جلب مشارکت مردمی در توسعه و صیانت از عرصه های جنگلی  کاشت گونه های جنگلی بومی چند منظوره با هدف ایجاد انگیزه های اقتصادی و درآمد زایی  خواند 

طرح جنگل کاری اقتصادی در استان مورد حمایت قرار می گیرد      

 مهندس پاکزاد مدیر کل منابع طبیعی وآبخیزداری استان با توجه به اینکه فرهنگ فعالیت های مشارکتی در سطح این استان نهادینه نشده است به دلیل پایین بودن سرانه جنگل در این استان انتظار می رود که با فراهم شدن ابزارهای توجیه عرصه نشینان به درختکاری زمینه برای توسعه و نگاه اقتصادی به جنگل بیشتر شود. اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان درنظر داردشرایط و نحوه معرفی مشارکت واجرای طرح جنگل کاری اقتصادی را به عرصه نشینان تبیین کند تا با اعتماد کامل از جزییات و رسیدن به درآمد این طرح اجرا نمایند. با تاکید بر اینکه نگاه اقتصادی در اجرای طرحها  می تواند ما را در رسیدن به اهداف توسعه جنگل یاری کند، در این راستا حمایت های دولتی در روند اجرای طرح حائز