نظر علامه طباطبایی درباره پیشرفت مادی غرب در المیزان/ اشاره علامه به نامه عمل جمعی در قیامت

به گزارش خبرگزاری برنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین رضایی آدریانی، محقق و پژوهشگر حوزه، در جلسه تفسیر اجتماعی قرآن در دارالقرآن علامه طباطبایی(ره) با اشاره به آیه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»(۲۰۰ آل عمران) گفت: درباره این آیه چند واژه مانند رابطوا و صابروا و ... مورد بحث است که علامه طباطبایی «رابطوا» را با الغای خصوصیت غیر از مرزبانی جغرافیایی به مرابطه اجتماعی تفسیر کرده‌اند. در تفسیر نمونه نیز آمده علما کسانی هستند که از اعتقادات شیعیان مرزبانی می‌کنند.

رضایی آدریانی بیان کرد: تقریبا ۱۵ بحث در بیش از ۶۰ صفحه توسط علامه بحث شده و اولین بحث این است که آیا انسان فردگراست و یا اجتماعی، فرموده‌اند که به شهادت فطرت و تاریخ، انسان موجودی اجتماعی است و قرآن کریم نیز به صراحت بر اجتماعی بودن انسان تاکید دارد و از جمله آن «یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ»(۱۳ حجرات)است.

وی با طرح این سؤال که از دید علامه آیا اجتماعی بودن انسان نیز تکامل می‌یابد، تصریح کرد: اولین اجتماع را ایشان همان خانواده می‌داند که مد نظر قرآن کریم است؛ البته برخی مسایل دیگر مانند نیاز مردم به یکدیگر، تسلط بر دیگران نیز به عنوان علت تشکیل اجتماع مطرح شده است.

وی با اشاره به نقش انبیاء در پیشرفت اجتماع بیان کرد: علامه معتقد است انبیاء نقش زیادی در این زمینه داشته‌اند که شهید مطهری در کتابی به صورت مفصل به آن پرداخته است. همچنین علامه در یکی از بحث‌های دیگر از مباحث ۱۵ گانه به مقایسه اسلام با سایر ادیان با نگاه به مباحث اجتماعی پرداخته است.

این محقق و پژوهشگر گفت: یکی دیگر از مباحث ایشان، رابطه فرد و اجتماع است؛ علامه حدود هشت آیه درباره آثار اجتماع آورده است به عنوان مثال فرموده که جامعه دارای یک اجل و عمل و کتاب یا نامه عملی است یعنی در قیامت یک کتاب فردی داریم و یک نامه عمل جمعی و سرنوشت انسان‌ها در یکدیگر موثر است.

وی افزود: پنجمین مبحث علامه در این بخش این است که آیا سنت اجتماعی اسلام در مقابل تمدن غرب قابل اجرا هست یا نه؟؛ ایشان در این بحث چندین شبهه را بیان و به آن پاسخ می‌دهند؛ اسلام را با تمدن غرب قیاس و نقش اسلام را در پیشرفت تمدن غرب بیان می‌کنند و معتقدند که سرمنشا تحولات غرب به اسلام بر می‌گردد.

رضایی آدریانی عنوان کرد: ایشان معتقد است که اسلام در بحث پیشرفت تنها به پیشرفت مادی نظر ندارد بلکه سعادت مادی و معنوی را مد نظر دارد در حالی که غرب فقط به تامین مادی انسان می‌اندیشید.

وی افزود: علامه به یک سؤال پرداخته که چرا پیروان برخی اقوام به فعل نیاکان خویش مواخذه می‌شوند که علامه با استدلالاتی فرموده است که این ها به اعمال نیاکان خود راضی بوده‌اند و همین رضایت سبب این مواخذه شدن است و تاکید فرموده است که اگر غرب پیشرفت داشته این پیشرفت بر خون تعداد زیادی از انسان‌های بی گناه بوده است.

این محقق ادامه داد: علامه با اشاره به ضمانت اجرای قوانین اسلامی تصریح کرده است که درست است حکومت وظایف مهمی دارد ولی مردم هر کدام نقش دارند و باید امر به معروف و نهی از منکر کنند و در هفتمین بحث نیز به تفاوت منطق احساس و تعقل پرداخته و فرموده است که مثلا در بحث جهاد، برخی ممکن است برای اهداف مادی جهاد کند ولی منطق قرآن در جهاد این است که یک جهادگر چه به لحاظ ظاهری پیروز شود و یا اینکه در ظاهر شکست بخورد مصداق احدی الحسنین است.