استفاده حداکثری از ظرفیت مناطق آزاد برای رشد تولید ملی با همت جوانان

- عنایت کنیداول خودتان را معرفی بفرمایید و بگویید فعالیت­تان در چه حوزه­ای است توضیحی راجع به کارتان بدهید تا بعد که صحبت کردی سؤالات دیگر را بپرسم.

اینجانب محمد رضا طالبی­ نسب، مدیرعامل شرکت نیکان نیروی آبان هستم. این شرکت در زمینه انرژی­های نو و اتوماسیون شبکه­های برق فعالیت­ داردو حوزه عمل آن به این گونه است که فقط مجری نیست و مسایل پژوهشی، تحقیقاتی، مطالعات اقتصادی و بهبود کیفیت انجام پروژه ها در شرکت انجام می­شود، در واقع سعی بر آن بوده است با بکارگیری افراد نخبه و تحصیل کرده و انجام فعالیت های دانش بنیان ،علم را به ورطه عمل در صنعت برق و انرژی­های نوبکشاند.

- آقای طالبی­نسب،در واقع برنامه­ای که برای توسعه کارتان در مناطق آزاد دارید، آیا به مناطق آزاد پیشنهاد دادید و مشخصاً این که در کدام منطقه برنامه دارید طرح­هایتان را اجرا کنید؟

خدمت شما عرض کنم آقای حسنی دستیار جوان آقای ترکان بیش از دو سال است که اقدام به تشکیل شورای ثروت آفرینان مناطق آزاد نمودند که بنده هم در این شورا هستم و در منطقه آزاد چابهار، منطقه آزاد ارس و منطقه آزاد اروند بازدیدهای میدانی متعددی داشتیم و پروژه ­های زیادی را بررسی کردیم. در منطقه ازاد چابهار و اروند با توجه به رایزنی های انجام شده با خود مناطق مربوطه تصمیم به ارایه طرح اشتغالزایی با سامانه های خورشیدی گرفتیم با این هدف که تا حد امکان از نیروهای بومی منطقه جهت تولید سازه و تابلو و اجرا و بهره برداری استفاده گردد. البته این تجربه را ما در کرمان داشتیم و طرح را قبلا پیاده سازی کردیم.

این پروژه در کرمان به این صورت بود که با مراجعه به کمیته امداد امام خمینی (ره) پیشنهاد دادیم اگر شما تمایل به اشتغال­ زایی دارید، یک شغل خیلی خوب برای مددجویان عزیز سراغ داریم، شرکت برق با مددجوی شما قرارداد 20 ساله تضمینی می­ بندد شما به جای این که پول بدهید به مددجو برود یک کاری انجام بدهد که بعداً در برگشت سرمایه به مشکل بخورد میتواند با عقد قرارداد تضمینی و با تولید برق از انرژی خورشید روی سقف منزلش، برق را به شرکت برق بفروشد و شرکت برق به عنوان خریدار، اول تسهیلات را تسویه می کند و پس از تسویه کامل کل مبلغ خرید برق تولیدی را به مددجو می پردازد.

بعد از رایزنی با کمیته امداد به صندوق کارافرینی امید مراجعه کردیم و پروژه اشتغالزایی را شرح دادیم،به این صورت که کمیته امدادی بعنوان ضامن مددجو، بازگشت اصل سرمایه را تضمین می­ کند، شرکت توزیع برق استان به عنوان نماینده سازمان انرژی های نو و تجدیدپذیر تضمین خرید 20ساله برقرا می دهد؛ شما (صندوق کار آفرینی امید) به عنوان سرمایه گذارتامین مالی طرح را انجام دهیدو این تفاهم نامه سه جانبه راتا زمانی برگشت سرمایه عملیاتی کنی.. این کار در کرمان خدا را شکر انجام شد بعد ما آمدیم همین پروژه را بست دادیم به دو تا منطقه آزاد (منطقه آزاد اروند و منطقه آزاد چابهار)، دو  منطقه­ای که آفتاب خوبی دارند باضافه این حسن که منطقه آزاد هستند و این کالا و ادوات خورشیدی که قیمت نسبتاً گرانی را دارد، در این مناطق گمرک، مالیات و عوارض کمی دارد.

برای تامین قسمتی از منابع مالی، آقای حسنی یک پیشنهاد به صندوق کارآفرینی امید دادند. از آنجایی که شرکت نیکان نیرو همیشه طرف حساب چند ارگان و سازمان بوده و مثلاً با شرکت­های توزیع برق فعالیت داشته وبا خیلی از ارگان­ها من جمله بانک­ ها مطالعات اقتصادی در زمینه­ی کارهای تولید برق انجام داده، و با توجه به ارتباطی که با شورای دستیاران جوان هم داشتیم و از طرفی با مطالعه مسائلزیست محیطی، اهمیت انرژی و صرفه جویی در سوخت­های فسیلی که در واقع رو به اتمام هستندو حرکت  دنیا به  سمت انرژی نو تصمیم گرفتیم یک تفاهم نامه­ای را با پیشنهاد مجموعه­ی ما در کرمان (که بهترین آفتاب را دارد) شرکت توزیع برق و کمیته امداد منعقد کنیم.

چندین جلسه منطقه آزاد اروند برگزار کردیم. تمام اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری کردیم و روی منطقه آزاد اروند یک مطالعات اقتصادی انجام دادیم. پس از آماده شدن طرح توجیهی توسط تیم مطالعاتی شرکت نیکان نیرو طی جلسه ای در محل ساختمان منطقه آزاد  اروند با حضور نمایندگان شرکت توزیع برق، کمیته امداد و مدیریت زیرساخت منطقه زاد اروند تجربه کرمان را ارائه دادیم. در آن جلسه توضیح دادیم که اگر این طرح انجام بشود  یک استغال­زایی عالی ایجاد شده با تضمین درآمد  20 ساله؛ و با توجه به این که  آفتابی این منطقه هم در حد آفتاب متوسط رو به بالاست و اگر در سطح کلان نگاه کنیم که با انجام واردات مستقیم و بدون عوارض گمرکی در این منطقه، سرمایه اولیه­ طرح کمترخواهد بود، بررسی­ های میدانی را انجام دادیم و قرار بر این شد که چهار سامانه 5 کیلواتی درمنطقه آزاد اروند بصورت نمونه انجام شود که فکر می­کنم یکی از آن ها تا دو هفته آینده همزمان با سالروز آزادسازی خرمشهر به بهره­برداری می­رسد، و 3 سامانه دیگر با معرفی از جانب کمیته امداد و بهزیستی خرمشهر آبادان و مینو نصب خواهند شد.

-بسیار خوب! آقای طالبی­نسب، الان من سؤالم این است که با نصب این سامانه تمام انرژی یک ساختمان مسکونی از خورشید گرفته می­شود ؟

- به این فرمت نیست اما این را برای شما باز می­کنم. ببینید شما برای یک خانه، از طریق یک کنتور برق می­خرید، این برق را به تعرفه های مختلف به ازای هر کیلوات­ ساعت­ مثلاً 40 تومان شروع می­شود تا 200تومان، البته در مناطق جنوبی مثل آبادان برق ارزان­تر است به خاطر گرم بودن هوا و استفاده از برق بیشتر برایسرمایش خانه قیمت­ها پایین است اگر قرار باشد ما برقی را که خودمان تولید می­کنیم، خودمان مصرف بکنیم هیچ صرفه اقتصادی ندارد، لذا سامانه خورشیدی پس از نصب توسط یک کنتور، مستقل از کنتور مشترک به شبکه برق وصل شده وبرق آن به فروش می رسد. ، یعنی دولت دارد همان برقی را که از ما گران می­خرد به ما ارزان می­فروشد به این صورت که قیمت تضمینی خرید برق به ازای هر کیلووات 8000ریال است در حالی که قیمت برق مصرفی توسط مشترک بطور متوسط کیلوواتی حدود700 ریال است .

- پس مشتری شما در مناطق آزاد ادارات برق هستند نه مردم؟

- بله احسنت، مردم تولید کننده برق وذی­نفع­ هستند. پشت بام خانه مردم یک تجهیزاتی می­گذاریم بی صدا، بی­حرکت، بی­مشکل، که برق تولید می­کند و به شبکه تزریق می کند. همان کسی که می­آید کنتور مصرف آن شخص را می­ خواند، این دفعه کنتور تولیدش را هم می­ خواند. البته کنتورها قابل قرائت از راه دور هستند. نرخ تولید و نرخ مصرف کاملاً با هم متفاوت است. به این صورت که اصلاً کاری به مصرف ما نداریم، در کمتر از4 سال در بعضی موارد حتی سه سال شاید هم تا سه و نیم سال برگشت سرمایه باحدود 20درصد سود خالص خواهد بود.

- آن وقت الان اداره­ی برق آن چیزی که به عنوان برق مصرفی به  مشترکین می­دهد برقی است که خودش تولید می کند یا برقی است که از شما می­گیرد؟

- پاسخ پرسش شما قدری تخصصی است، اما من با یک مثال عامیانه مطلب را برای شما باز می کنم. شما شرکت برق را یک فروشنده بزرگ گندم فرض کنید که شبانه روز با قیمت 700 ریال گندم را به شما به عنوان مصرف کننده می فروشد. اگر شما گندمی به سیلوی فروشنده وارد کنید از شما 8000ریال می خرد. سیلو در شبانه روز با گندمی که قیمت هایی متفاوتی دارد پر می شود ولی گندمی که به شما فروخته می شود قیمت کمتری نسبت به قیمت خرید دارد. در مورد برق هم همین گونه هست و خرید و فروش کاملاً مجزا هستند، حالا ممکن است این سوال پیش بیاید که این کار چه نفعی برای شرکت برق دارد؟ در تمام دنیا این کار انجام می­شود بخاطر مسائل زیست محیطی و صرفه جویی در مصرف سوخت های فسیلی. همچنین اگر که مصرف­کننده­ای در محیط خودش برق تولید کند و مصرف کند، افت تلفات برق تولیدی در نیروگاه­ها که از طریق سیم­های برق به خانه می­رسد و خیلی هزینه بالایی دارد کمتر می شود.

شرکت برق می­گوید این در محل خودش تولید کند، من هزینه آن تلفات را هم به او می­دهم؛ مطلب دیگر این است که باید این تعرفه ­های تشویقی وجود داشته باشد تا این که بجای این که سوخت فسیلی مصرف شود از منابع انرژی تجدید پذیر مثل  باد و خورشید استفاده شود. خوب وقتی این سامانه ها گران هستند باید یک قیمتی باشد که صرفه اقتصادی داشته باشد.

- بعد بفرمایید که الان اروند را فرمودید، درمورد چابهار پیشرفت کار چگونه است؟

- طرح مطالعاتی چابهار توسط تیم پژوهشی شرکت نیکان نیرو که از افراد تحصیل کرده در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری با تخصص در انرژی های نو تشکیل شده آماده است. یک حرکت مثبت دیگر در شورای دستیاران جوان انجام گرفت. ما روزی که برای کرمان بحث تسهیلات اشتغال­زایی را مطرح کردیم، از صندوق کارآفرینی امید خواستیم دو استان را بصورت پایلوت جلو ببریم که موافقت شد. پیشنهاد ما یکی کرمان بود، چون در کرمان آفتاب مناسبی داریم وپروژه های زیادی در زمینه  خورشیدی انجام داده بودیم و صندوق کارآفرینی امید نیز راغب بود در جایی پول بدهد که بیشترین تولید را داشته باشد و کرمان در ایران بیشترین تولید را دارد. پیشنهاد دوم را جایی انتخاب کردیم که هم آفتاب خوبی داشته باشد هم به لحاظ قشر محروم مستعدتر باشد، از این رو  استان سیستان و بلوچستان که دارای جمعیت مدد جوی تحت پوشش زیادی است را معرفی کردیم. در کل ما با این دو انتخاب چند هدف را دنبال کردیم. در مورد استان سیستان وبلوچستان، این منطقه یک استان محروم است هم آفتاب نسبتاً خوبی دارد. هم منطقه آزاد چابهار جزو این استان هست که بانک ها برای پرداخت تسهیلات در این منطقه بخاطر برخی معافیت های گمرکی و اقتصادی رغبت بیشتری نشان می دهند. هدف دیگری که مد نظر ما بود اشتغال زایی در این مناطق و بکارگیری نیروهای بومی بود.

یک سامانه خورشیدی شامل پنل ، اینورتر، یک سازه نگهدارنده و تابلو برق است. از این بخش ها پنل و اینورتر عمدتا وارداتی هستند اما هدف ما تولید سازه و تابلو  برق در خود منطقه و آموزش و تربیت نیروی بومی برای این مسئله است و یک اشتغال­زایی از این لحاظ هم انجام می­شود. تمام مطالعات طرح را به عنوان طرح پژوهشی به منطقه آزاد چابهار با هدف بکارگیری نیروی تحصیل کرده بومی منطقه و اشتغال زایی پیشنهاد دادیم. هدف اصلی ما واقعاً اشتغال­زایی در مرحله اول و سپس محرومیت زدایی بوده و نفع مالی از اهمیت چندانی برای ما برخوردار نبوده است. با بررسی فارغ التحصیلان رشته های برق و مکانیک در چابهار و اروند امکان سنجی این که ما ­بتوانیم تولید تابلو و سازه سامانه خورشیدی را در گارگاه­های کوچک کم سرمایه با آموزش در این دو منطقه انجام دهیم، بررسی شد. حتی  این قول را دادیم که با آموزش این افراد بهره برداری و سرویس و نگهداری این سامانه ها را همین افراد به راحتی انجام دهند. نکته دیگر ما بحث آموزش خانواده­ها را هم در کنار کار قرار دادیم و بدون چشم­ داشت این خانواده­ها را آموزش دهیم تا بتوانند سرویس های حداقلی سامانه را انجام دهند و به راحتی خودشان ببینند چه قدر برق می­فروشند و کاملاً این­ها توجیه شوند. اتفاق مثبت دیگری که افتاد، هفته گذشته 4 نفر از بچه­های آبادان فارغ­التحصیل دانشگاه، مکانیک و برق را آوردیم در کرمان چون این کار دارد با کمیته امداد کرمان انجام می­شود کامل آموزش دادیم به نحوی که خودشان یک سامانه را به تنهایی نصب کرده و الان آماده­ به کار هستند که فردا برایشان کالا بفرستیم منطقه آزاد یک خانه هوشمند در منطقه آزاد هست خودشان نصب بکنند یعنی بعد آموزش را  از همین الان شروع کردیم.

- بسیار خوب براساس صحبت های شما،  برای مناطق آزاد این تجهیزات تولید شده است؛ دو تا سؤال این وسط هست یکی این که سرمایه اولیه برای راه­اندازی این کارگاهی که بتوان این ادوات را تولید کرد چه قدر است؟ و دوآن چیزی که گفتید خارجی است و در ایران بی­کیفیتش هست و در واقع خیلی نمی­شود رویش حساب کرد ما چه زمانی می­توانیم برسیم به نقطه ای که بتوانیم محصول مشابه خارجی را در کشور یا در مناطق آزاد تولید کنیم که نیازی به وارداتش نداشته باشیم؟

در رابطه با سؤال اول من به شما عرض کنم که تجیزات سامانه خورشیدی قیمت کمی ندارند؛ مثلاً سازه نگهدارنده پنل  5 کیلواتی برای یک خانه دو نیم میلیون تومان است، ما این کار را در کرمان انجام دادیم و در اروند بدون هیچ چشم ­داشت و رایگان انجام می­دهیم. درواقع هزینه تولید این دستگاه ها در داخل کشور کمتر از صد میلیون تومان است، اما همین دستگاه ها در چین و آلمان تولید حدودا پانصد میلیون، یک میلیارد هزینه­ دارد، ولی ما با مهندسین نخبه­ای که در تیم  طراحی شرکت بکار گرفتیم، سازه را با محاسبات دقیق طراحی کردیم  که کاملاً جواب می­دهد. با بکارگیری 2یا سه نفر، من این تضمین را می­دهم که در مکان­های کوچک، با برق و آب این ادوات کمتر از 100 تا 150 میلیون تومان آماده تولید خواهند بود.یعنی یک عدد ناچیز که، اگر رقم تولید بالا باشد یعنی مثلا برای2500 خانوار شاید حداکثر ظرف مدت یک سال هزینه ها باز می‌گردد .

نکته دیگر این که  پنل های ایرانی وجود دارد ولی کیفیتشان پایین است و قیمتشان هم بالاست، اینورتر ساخت داخل هم وجود ندارد. با این حال ما طرحی را با مشارکت یک شریک آلمانی از طریق شورای دستیاران جوان ارائه کردیم که این شرکت  تمام قطعات را می­دهد تا در داخل ایران عمل مونتاژ انجام شود و خیلی از قسمت­ها نیز تولید داخل باشد. چندین بار مذاکره کردیم و سرانجام تفاهم­نامه ای منعقد شد. اتفاقاً نکته جالب توجه وجود دارد که ما روی پنل دست گذاشتیم که این کار را انجام دهیم، از آن جا که اگر از آلمان آلومینیوم خارج شود جریمه دارد ما پیشنهاد دادیم که قسمت های غیر آلمینیومی را این شرکت آلمانی تامین کند و قسمت های آلمینیومی را مثلاً در اروند تولید کنیم، یعنی قطعات بیاید مونتاژ شود و به مرور زمان هم بومی سازی  صورت پذیرد، چرا که مثلا  مجموعه شرکت ما 4 سال پیش آمد یک اینورتر را شبیه ­سازی کند، یک سال وقت گذاشت و حتی یک اینورتری را هم طراحی کرد. بعد از یک سال من خیلی خوشحال بودم که پرسنل شرکت نیکان نیرو توانستند این کار را انجام دهند اما وقتی وارد ساخت شدند دیدند رساندن راندمان اینورتر ما به اینورترهای اروپایی، هزینه ­ای چند برابر ساخت اینورتر اروپایی دارد و باعث شد کار را تعطیل کردم.

چرا که مثلاً من تا 90 درصد راندمان را به راحتی می­سازم خیلی هم ارزانتر می­سازم ولی وقتی شرکت  آلمانی ادوات را با راندمان  98 درصد ارائه می دهد، رسیدن به 90 درصد خیلی سخت نیست ولی از 90 به 98 درصد بسیار سخت است این است که ما فعلاً برنامه بومی سازی را کنار گذاشتیم ولی دانش فنی­اش وجود دارد ولی آن قسمت که تکنولوژی بالایی احتیاج دارد یک مقدار سخت است ولی امکان پذیر است مثلاً ما مذاکره ای  با شرکت خارجی انجام دادیم و پیشنهاد دادیم که قطعات را وارد کنیم و قاب و تشکیلاتش را این جا تولید و مونتاژ می­کنیم. این کار را می­شود کرد ولی این که صد در صد بومی سازی شود زمان می­برد  و به راحتی قابل انجام نیست.