
به گزارش خبرگزاری برنا؛ قارچها یکی از پرطرفدارترین و جذابترین خوراکیهاست و امروزه مصرف قارچهای فلهای و چیده شده از طبیعت، بازی با زندگی و مرگ است.
مسمومیتها از هفته دوم اردیبهشت آغاز شد؛ درست زمانی که پس از چند روز بارندگی سنگین هوای استان کرمانشاه حسابی لطیف شد و طبیعت پر از گل و شکوفه و سبزیهای بهاری، بسیاری از کرمانشاهیها را به دامان خود کشاند.
بهار کرمانشاه همواره مملو از گیاهان خوراکی مانند پاغازه، کنگر، گنور، شنگ، پیچک، برزه، زو، ریواس، سیرونه، تولکه است و بازار خرید و فروش آنها هم حسابی رونق دارد.
بارشهای فراوان وقوع رعد و برقهای متعدد، رویش قارچهای کوهی به نسبت سالهای گذشته در دامنههای زاگرس به خصوص در استان کرمانشاه افزایش داشته و از طرفی نیز دمای مناسب هم سبب شد که رویش قارچکوهی هم چشمگیر باشد و شهروندان کماطلاع و بیاحتیاط را ترغیب به مصرف آن کند.
روی آوری مردم به مصرف قارچهای کوهی در بهار امسال عاقبت ناخوشایندی داشته و تاکنون شماری از هموطنان بر اثر مصرف این عروس زیبای طبیعت یا به عبارتی دیگر این کلاه سفیدهای وحشی جان خود را از دست دادهاند.
تا به امروز یکهزار و ۱۷تن از هموطنان بهعلت مصرف قارچ سمی مسموم شدهاند و به مراکز درمانی مراجعه کردهاند که ۱۵تن از آنان بهعلت مصرف قارچ سمی جان خود را از دست دادهاند و ۱۱ تن از هزار و ۱۷ نفری که دچار مسمومیت شدهاند، بستری هستند که ۳۴تن از آنان برای درمان به شیراز منتقل شدند که ۱۲تن بستری و بقیه مرخص شدهاند.
هرچند در هشت استان غربی کشور تاکنون ۲۳ قربانی گرفته که ۱۵تن از این تعداد در کرمانشاه، چهار نفر در لرستان، سه تن هم در کردستان و یک تن در همدان.
قارچ در کردستان ۱۸۷تن را مسموم کرده و جان پیرمرد ۸۸ ساله از بیجار، ۸۱ ساله از سنندج و ۶۶ ساله از دهگلان را گرفته است و از این ۱۸۷ تن افراد مسموم شده در حال حاضر شش تن در بیمارستان بستری هستند که حال دو سه نفر از آنها خوب نیست و بقیه افراد نیز پس از مداوا، ترخیص شدند. این عروس سفیدپوش طبیعت در لرستان نیز تاکنون ۱۹۸ تن را روانه بیمارستان کرده است که از مجموع این افراد هشت تن جهت پیوند کلیه به شیراز اعزام شده که متأسفانه دو تن از این افراد در شیراز جان باختند. همچنین یک تن هم در خرمآباد و یک تن دیگر در نورآباد لرستان به دلیل مسمومیت قارچ سمی جان باختهاند.
این کلاه سفید طبیعت ۲۳ تن از کرمانشاهیان را روانه بیمارستان نمازی شیراز کرده است و تاکنون سه نفر عمل پیوند کبد شده و بقیه در نوبت بررسی پیوند هستند؛ ۱۰ مسموم دیگر هم در بخش مراقبتهای ویژه شهر تهران در حال معالجهاند.
گفته میشود در جهان بیش از پنجهزار گونه قارچ وجود دارد که حدود ۱۰۰گونه از آن برای انسان سمی است و با فرا رسیدن فصول بهار و آغاز بارندگیها تعدادی از گونههای سمی قارچ در برخی نقاط کشور شروع به روییدن کردهاند و سالانه ۱۲میلیون تن قارچ در جهان تولید میشود که این عدد در ایران به بیش از ۱۴۰هزار تن میرسد.
اگر تا هفته گذشته تنها خبر زلزله کرمانشاه تنها خبر نگران کننده برای هموطنان بود، این روزها خبر سونامی فوت و مسمومیت با قارچ سمی در غرب کشور به آن خبرها اضافه شده است.
تاکنون افراد بسیاری درغرب کشور به دلیل خوردن قارچ سمی در بیمارستان بستری شدهاند که حال تعدادی از آنان وخیم است و به دلیل مصرف این قارچها در استانهای؛ کرمانشاه، لرستان، همدان، کردستان، زنجان، آذربایجان غربی، قزوین، کهگیلویه و بویراحمد و… فوت وهم مسموم شدهاند.
بنا بر اظهارات کارشناسان، قارچهای سمی از لحاظ ظاهری شباهت زیادی به قارچهای خوراکی دارند و تشخیص آنها، توسط افراد عادی میسر نیست، به همین دلیل امسال با تعداد زیادی از این گونه مسمومیتها در سطح کشور مواجه هستیم. گرچه مسئولان و کارشناسان تأکید فراوانی داشتند که به هیچ وجه قارچهای خودرویی که در دشتها و جنگلها میروید را مردم مصرف نکنند، ولی بازهم عدهای از هموطنان با مصرف این نوع قارچ جان خود را از دست دادند چرا که این گونه قارچها، در اثر پختن، کبابی و یا آب پز کردن، بازهم سمی میمانند و مواد سمی آنها تخریب نمیشود.
اما درباره مرگ و میر و علائم و نشانههای مسمومیت توسط قارچهای سمی، ۹۰درصد مسمومیتهای شدید توسط قارچها، به دلیل مادهای سمی به نام آماتوکسین است که این ماده عمدتاً بر روی کبد تأثیر مخرب میگذارد گزارشی تهیه شده که در پی میآید:
ابراهیم شکیبا معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در این باره میگوید: تاکنون ۳۱۶ تن در استان کرمانشاه به علت مصرف قارچ سمی مسموم شدهو ۱۵تن نیز فوت کردهاند.
او میافزاید: تعداد افرادی که به دلیل خوردن قارچ سمی در استان کرمانشاه راهی بیمارستان شیراز به علت مشکلات کبدی شدهاند به ۱۸ تن رسید.
دکتر شکیبا در باره فوت ۱۵تن بر اثر خوردن قارچ سمی در استان کرمانشاه میگوید: با وجود هشدارهای مکرر در خصوص خودداری از مصرف قارچهای خودرو، همچنان شاهد افزایش آمار مسمومیتها هستیم.
او در باره علت شیوع بحرانی این پدیده به خبرنگار اطلاعات میافزاید: هوای گرم و رطوبت ناشی از بارش باران، زمینه را برای رویش قارچهای خودرو فراهم کرده است که این قارچها عموماً سمی هستند و شرایط آب وهوایی امسال در کرمانشاه به گونهای بوده که برای رشد قارچ ایدهآلترین حالت در مدتی طولانی فراهم بوده است. رویش قارچ نیازمند بارندگی و رطوبت به همراه دمای حدود ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد است که این شرایط از اواسط فروردین تا همین روزهای پایانی اردیبهشت بر استان کرمانشاه حاکم بوده است.
دکتر شکیبا ضمن هشدار در مورد مصرف قارچهای خودروی غیرسمی نیز میافزاید: همین امر موجب رشد قارچ با فراوانی بالا و تنوع کم سابقه شده است. بنابراین مردم هم به تصور آن که قارچ را میشناسند از آن استفاده کرده و مسموم میشوند. این قارچها نیز میزان جذب فلزات سنگین را بدن افزایش میدهند، که این فلزات سنگین در دراز مدت اثرات بسیار مخربی بر روی سلامتی فرد به جا میگذارد.
او هشدار میدهد و میافزاید: قارچ سمی بسیار کشنده است و مردم حتماً از قارچهای کارخانهای بستهبندی شده که دارای لیبل، تاریخ مصرف هستند استفاده کنند.
کلاه سفیدهای طبیعت باعث مرگ زاگرسنشینان
دکتر صائب مدرسی رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیر حوادث دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه میگوید: امسال در اردیبهشت تاکنون ۳۱۶ تن براثر مسمومیت ناشی از مصرف قارچ سمی به مراکز اورژانس استان کرمانشاه مراجعه کردهاند که از این تعداد ۱۸تن به دلیل مشکلات کبد به مراکز درمانی شهر شیراز اعزام شدهاند.
او میافزاید: مصرف قارچ سمی در اولین اقدام منجر به اختلال کبد و سپس از کار انداختن آن میکند.
رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیر حوادث دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه میگوید: آمار فوتیها بر اثر مصرف قارچ سمی در استان کرمانشاه تا به امروز۱۵ تن فوت کردهاند.
دکتر مدرسی میافزاید: همچنین از مجموع آمار مسموم شدگان اکنون چهار تن در بخش بستریهای ویژه، شش تن در بخش اورژانس و ۲۲تن در بخش عمومی مراکز درمانی استان کرمانشاه بستری هستند.
او میافزاید: بیشترین آمار بیماران مربوط به شهر کرمانشاه است و همچنین در بیمارستان امام خمینی(ره) کرمانشاه نیز بیشترین تعداد مسمومان بستری شدهاند.
تشخیص قارچهای سمی از قارچهای خوراکی
دکتر علی میکائیلی دکتری قارچشناسی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در مورد افزایش مسمومیتهای قارچی در چند روز اخیر میگوید: تشخیص قارچهای سمی از قارچهای خوراکی برخلاف تصور عموم بسیار مشکل است و تنها در مراکز تشخیصی معتبر قارچشناسی میسر است.
او به دنبال افزایش آمار مراجعین به مراکز درمانی استان کرمانشاه به علت مصرف قارچهای خودرو و در جواب پرسش گزارشگر خبرگزاری برنا در مورد تشخیص قارچهای کوهی سمی از غیر سمی نیز میافزاید: اغلب شرایط رویش این قارچها در کنار هم و حتی همراه هم، شباهت ظاهری بسیار نزدیک بهم و تنوع شکلی قارچ وابسته به نوع زمین و حتی باعث مسمومیت در افراد با تجربه میشود و به هیچ وجه روشهای غیرعلمی که توسط بعضی افراد توصیه میشوند مانند استفاده از شیر یا سکه نقره و… مبنای علمی ندارند و تشخیص تنها در مراکز تشخیصی معتبر قارچ شناسی میسر است.
دکتر میکائیلی در مورد افزایش مسمومیت قارچی در سالجاری میگوید: امسال به دلیل ریزشهای فراوان بهاری و دمای مناسب، رویش قارچها در طبیعت مناسبتر از سالهای قبل بوده لذا مردم برای جمعآوری قارچ خوراکی خودرو اشتیاق بیشتری نشان دادهاند و متأسفانه با اشتباه تشخیصی قارچهای سمی مصرف کردهاند.
او در مورد این تصور مردم که با جوشاندن و شستن سم قارچ از بین میرود، میافزاید: قارچ سمی مشابه قارچهای خوراکی اغلب گونههای «آمنیتا» است که مرگبارترین سم طبیعی یعنی آمانیتین است و این سم با جوشاندن، شستن، خشک نمودن قارچ و انجام هیچ عمل دیگری از بین نمیرود و متأسفانه در یک دوره کمون چند ساعته تا چند روز علایم مرگبار مسمومیت را نشان میدهد ضمن این که در مطالعات قبلی در استان گونههای این قارچ سمی به اثبات رسیده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در ارتباط با این که قارچهای خوراکی طبیعی یعنی خودرو برتری بر قارچهای پرورش یافته صنعتی دارند، چنین میگوید: این نوع قارچها نه تنها برتری نسبت به قارچهای پرورش یافته صنعتی ندارند بلکه به دلیل این که در هوای آزاد در معرض تمام آلودگیهای اتمسفر و آلایندههای صنعتی مانند فلزات سنگین و آلودگیهای بیولوژیکی فضولات حیوانی و انسانی است، نمیتواند غذایی سالم محسوب شود و از طرفی باید بدانیم قارچها جزیی از زیباییهای خلقت در طبیعت هستند و قرار نیست هر چیزی که زیبا است، خوراکی نیز باشد.
دکتر میکائیلی در باره مصرف قارچ توصیه میکند و میگوید: قارچهای سمی جنس آمانیتا واجد مرگبارترین سموم هستند که حتی دست زدن به این قارچها مسمومیت را، از طریق پوست و مخاطات به بدن میرساند. بنابرابن هرگز نباید سمی به این شدت را سر سفره غذا ببریم و یا با تشخیصی ریسکی زندگی خود و خانواده را در معرض خطر قرار دهیم. کسانی که از این قارچهای سمی خوردهاند نیز باید فوراً جهت مراحل درمانی اقدام نمایند.
بارشهای اخیر باعث رویش بیرویه قارچها
دکتر عباس احمدی متخصص بیهوشی و پزشک عمومی در مورد علائم مصرف قارچ سمی میگوید: اپیدمی مسمومیت قارچهای سمی که امسال در مناطق غربی کشور رخ داده به دلیل شرایط مناسب جوی و بارندگیهای اخیر و رشد قابل توجه قارچها در طبیعت است، اما گمان قربانیان این بوده که قارچها خوراکیاند، اما در واقع آنان یکی از سمیترین قارچهای دنیا را خوردهاند؛ «آمانیتا فالوئیدس» نام علمی:Amanita phalloides) ) مشهور به کلاهک مرگ و از مرگآورترین نوع قارچهای چتری. این قارچ در کنار درختان بلوط و مخروطی میروید و شبیه قارچهای خوراکی است، اما مملو از سم «آلفا ـ آمانیتین» است که کبد و کلیه را از بین میبرد.
او میافزاید: درد شکم، تهوع، استفراغ، ضعف و بیحالی از عمدهترین نشانههای مسمومیت با این قارچ است. دکتر احمدی میگوید: مصرف قارچ سمی آمانیتا، درمان یا پادزهر خاصی ندارد، اما اگر بیمار به موقع به بیمارستان رسانده شود با شستشوی معده بیمار، تجویز سرم و چند اقدام درمانی دیگر خطر رفع میشود.
او میافزاید: قدرت سمی قارچ آمانیتا آن قدر زیاد است که تأخیر درمان حتی میتواند به زندگی مصرف کننده آن پایان دهد؛ همان بلایی که سر ۱۸تن از مردم کرمانشاه آمد.
دکتر احمدی میگوید: علائم مسمومیت با قارچ در دو مرحله بروز پیدا میکند؛ مرحله اول ۶ تا ۱۲ساعت پس از مصرف قارچ با نشانههایی نظیر تهوع و استفراغ، دردهای شکمی و احساس ضعف بروز پیدا میکند و مرحله دوم ۲۴ ساعت بعد از علائم اولیه، با ضعف، سرگیجه و کاهش سطح هوشیاری خود را نشان میدهد که این حالات ناشی از درگیری کبدی و کلیوی در فرد مسموم است که ممکن است او را به مرگ برساند.
او میافزاید: مسمومیت به دلیل قارچهای سمی امسال بسیار متفاوت از سالهای گذشته است و در سالهای پیش هم این مسمومیتها رخ میداد، اما عوارض آن مانند مسمومیتهای غذایی ساده بود که با چند مرحله درمان برطرف میشد، اما امسال، مسمومیتها کاملاً متفاوت و در برخی موارد به ضعف، کما و مرگ رسیده است.
دکتر احمدی میگوید: بازهم تکرار میکنم که مسئله مسمومیت با قارچ در استانهای غربی کشور امروزه یک اپیدیمی شده و هر روز هموطنانمان را نگرانتر کرده است. آمار مسمومان ناشی از مصرف قارچ سمی در کرمانشاه به ۳۶۰ تن رسید و قارچهای موجود در سطح شهر اعم از فله یا بستهبندی از سلامت کامل برخوردار هستند اما کارشناسان بهداشت بر این عقیدهاند تا اطلاع ثانوی شهروندان فقط از قارچهای بستهبندی شده استفاده کنند. او میافزاید: موضوع قارچهای سمی امری عادی است و نباید آن را به مشکل اصلی کشور تبدیل کرد، از مرگ هموطنان مان بسیار متاسفیم اما نباید در این خصوص دنبال مقصر گشت.
دکتر عباس احمدی به رشد قارچهای سمی و مرگ ناگهانیاز هموطنانمان بر اثر خوردن این قارچها، میگوید: ابتدا باید به خانواده درگذشتگان تسلیت بگویم و بسیار از این اتفاق متاسف هستیم. به نظرم درست نیست که این موضوع را به مسئله جدی کشور تبدیل کنیم و بخواهیم به دنبال مقصر برای آن باشیم. به روال معمول در بسیاری از روستاها و شهرهای کوهپایهای مردم از قارچهای خودرو استفاده میکنند و این اصلاً موضوع جدیدی نیست و تقریباً همیشگی بوده است. کار درست این است افرادی که شناخت کامل و درستی از این قارچها ندارند، آن را استفاده نکنند و بیشتر قارچهایی که در واحدهای صنعتی آماده میشود را مصرف کنند.
او میافزاید: بارندگیهای اخیری که در کشور داشتیم، قارچها در سطح وسیعی رویش داشتند، باتوجه به رویش بیرویه اینقارچها و با توجه به ظاهر جالبی که دارند خب طبیعتاً مردم هم از آنها استفاده کردند و همین موضوع باعث مرگ هموطنان شد و ما تعدادی از مردم عزیزمان را از دست دادیم. من معتقدم که این موضوع صرفاً یک اتفاق است که رخ داده و واقعاً جای تأسف دارد.
این پزشک متخصص بیهوشی میگوید: بارشهایی که در ماههای اخیر با آن مواجه بودیم تقریباً طبق روال نبود و همین مسئله باعث شد تا رویش قارچها شدت بیشتری بگیرد و با توجه به جاذبههایی که دارند مردم بیشتری به سمت آنها جذب شدند. تنها توصیهای که ما میتوانیم به مردم داشته باشیم این است که این قارچها را مصرف نکنند. طبیعتاً خانوادههایی که این اتفاق ناگوار برایشان رخ داده است اطلاعات و شناخت درست و دقیقی از قارچهای سمی نداشتهاند. البته هستند افرادی که در مناطق روستایی و کوهپایهای زندگی میکنند و بر اساس تجربیاتی که دارند، شناخت و اطلاعات بسیار خوبی از انواع قارچها دارند اما به هموطنانمان توصیه میکنم شدیدا از این قارچها دوری کنند و در صورتی که اطمینان ۱۰۰ درصدی از سلامت آنها نداشتند، تحت هیچ شرایطی استفاده نکنند.
دکتر احمدی هشدار میدهد و میگوید: قارچهای سمی هیچ پادزهری ندارد و تنها راه خودداریکردن از مصرف این قارچهاست، قارچها گونههای مختلفی دارند و تنها تعداد معدودی از آنها قابل خوردن و غیرسمی هستند، در واقع عمده قارچهای موجود در طبیعت سمی است.
او میافزاید: ماده مؤثر سمی بعضی از قارچها بهحدی بالاست که حتی مصرف چند تکه از آن میتواند کلیه، کبد یا حتی مغز را از کار بیندازد. روش تشخیص نمونههای سمی قارچ هم کار آسانی نیست و تنها راه دقیق آن انجام آزمایش است. ما در بین بیماران موردی داشتیم که از افراد خبره و باتجربه بوده و هرسال هم قارچهای کوهی را برداشت میکرد، اما همین فرد امسال به شدت مسموم شد و متأسفانه در صف پیوند کبد جانش را از دست داد.
دکتر عباس احمدی میگوید: به همین دلیل از روی ظاهر یا مزه قارچ نمیتوان گفت که قارچ سمی است و تنها راهحل برای تشخیص مسموم نبودن قارچها، نمونهگیری در آزمایشگاه است. برخی بیماران مدعی بودند که همان قارچهای قبلی را مصرف کردهاند.
او میافزاید: بهطور کلی در مناطق غربی کشور در این فصل از سال، مصرف قارچهای وحشی امر رایجی است و هرسال هم مردم این قارچها را مصرف میکنند. هرچند امسال به دلیل بارندگیهای بهاری قارچ بسیار زیادی رشد کرده است، اما این حد از مسمومیت برای من هم جای تعجب دارد، به همین دلیل لازم است متخصصان ژنتیک هم به این موضوع ورود کنند و قارچهای خودرو در این مناطق را مورد آزمایش قرار دهند.
ضرر برخی تولیدکنندهها در روزهای اخیر
شهسواری بیش از ۲۰ سال است که در حوزه پرورش قارچ در کرمانشاه فعالیت میکند. او چنین میگوید: همه ساله در ماه رمضان بازار فروش قارچ دچار رکود میشود اما امسال این رکود تشدید شده است و در این میان کارخانههای بزرگ از آب گلآلود ماهی میگیرند و به مردم میگویند قارچ بستهبندی بخرید نه فله.
این تولیدکننده قارچ ادامه میدهد و میافزاید: این توصیهها در حالی اتفاق میافتد که قارچ فلهای با قارچ بستهبندی در مراحل تولید هیچ تفاوتی ندارد و فقط یکی تولیدکننده بزرگتری است که میتواند صاحب کارخانه باشد و دیگری در محیط کوچکتری قارچ تولید میکند. انتشار خبر قارچهای سمی باعث شده فروشندگان قارچ فله دچار مشکلات بسیاری شوند.
او میافزاید: بیش از ۱۰۰هزار تن از طریق تولید قارچ و پخش و کاشت و برداشت آن ارتزاق میکنند و برای حمایت از تولید داخلی لازم نیست فقط شعار دهیم، گاهی با یک خبر اشتباه یا گسترش ناآگاهی به راحتی تولیدکنندههای بسیاری ظرف چند روز زمین میخورند.
قارچهای پرورشی سمی نیستند
در حالی نگرانی مصرف قارچ سمی باعث تردید در مصرف این کالای خوراکی شده که خانم راضیه فراهانی معلم بازنشسته، فعال محیط زیست و هنرمند کرمانشاهی نیز میگوید: قارچ پرورشی اصلاً و به هیچ عنوان سمخور نیست.
او میافزاید: بذر قارچهای پرورشی و دکمهای بذر اصلاح شده است که معطوف به ایران نیست. مردم باید نسبت به تفاوتهای قارچ کوهی و قارچ پرورشی آگاه باشند و بدانند که تحت هیچ شرایطی نباید قارچ کوهی مصرف کنند چرا که کار تشخیص سلامت فقط از عهده کارشناسان برمیآید.
فراهانی در پاسخ خبرنگار روزنامه اطلاعات که چرا قارچها سمی شدند، چنین میگوید: بارندگیهای اخیر تولید قارچهای کوهی را دوچندان کرده است. این معلم بازنشسته در تشریح وضعیت کنونی قارچهای سمی و علت شیوع آن به خبرگزاری برنا میگوید: همواره تولید قارچهای کوهی در فصل بهار زیاد میشود. قارچهای کوهی میتوانند سمی و دارویی یا سالم و قابل خوردن باشند.