ناکارآمدی سازمان تئاتر

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ در پنجمین نشست تخصصی کانون کارگردانان خانه تئاتر با عنوان «سازمان تئاتر آری یا نه؟» که 26 آبان در سالن اجتماعات مجموعه‌ تئاتر شهر برگزار شد، محمود عزیزی، مجید سرسنگی و هوشنگ توکلی با حضور مسعود دلخواه به بررسی تشکیل سازمان تئاتری پرداختند.

محمود عزیزی، مدیر اسبق اداره تئاتر درباره تفاوت ساختاری سازمانی برای تئاتر با مرکز هنرهای نمایشی گفت: قبل از تشکیل سازمان تئاتر باید جایگاه هنر در جامعه و ارتباط تشکیل چنین سازمانی با قانون را موردبررسی قرار دهیم. اگر بخواهیم طرحی را تصویب و پس از طی سلسله مراتبی آن را تبدیل به لایحه کرده و درنهایت به حمایت قانونی دست‌یابیم، عملاً تا سه چهار دهه‌ی آینده به آن نخواهیم رسید.

او افزود: قبل از هر چیز باید علت نیاز به ایجاد چنین تشکیلاتی را بدانیم. اگر این تشکیلات قرار است برای یافتن جایگاه قانونی و حمایت اجتماعی تشکیل شود در این صورت باید سازمانی هنری تشکیل شود که همه‌ی هنرهای تئاتر، تجسمی و موسیقی در دل جای گیرد تا بتواند به هنرمندان در چارچوب قانونی که وضع خواهد شد، به‌عنوان کارگران فصلی و تأمین جایگاه مشخص شغلی کمک نماید.

مجید سرسنگی، معاون فرهنگی دانشگاه تهران نیز سازمان تئاتری را همچون سازمان سینمایی دانست که ریشه‌ی شکل‌گیری آن مربوط به دوران دکتر منتظری مدیر سابق هنرهای نمایشی در دهه‌ی شصت است. وی تفاوت عمده‌ی سازمان تئاتر و اداره کل هنرهای نمایشی را در سه مقوله‌ی توجه بیشتر به سازمان تئاتر در تعامل با مقام‌های بالاتر، سطح اختیارات و بودجه بیشتر دانست.

هوشنگ توکلی، مدیر سابق اداره تئاتر نیز سازمان تئاتر را بالاترین مرجع تصمیم‌گیری خواند که مستقیماً با رئیس‌جمهور در ارتباط خواهد بود و به همین دلیل قدرت اجرایی بالایی خواهد داشت و تنها از یک نفر دستور خواهد گرفت.

وی انگیزه‌ی تشکیل چنین سازمانی را داشتن قدرت بیشتر دانست.

در ادامه محمود عزیزی در خصوص لزوم تشکیل سازمان هنری گفت: ابتدا باید بدانیم مشاغل هنری در قوانین جایگاهی دارند یا نه؟ نه در دوره‌ی پیش از انقلاب و نه پس از آن هنر تعریف و حامی قانونی ندارد؛ بنابراین برای فارغ‌التحصیلان هنر هم تأمین شغلی وجود ندارد. هنر از نظر قوانین همیشه در سایه بوده است.

این کارگردان تئاتر بر لزوم پذیرش دولت نسبت به‌جایگاه حقوقی هنرمندان تأکید کرد و افزود: اگر شغل ما در چارچوب قانون تعریف شود ما نیازی به سازمان نداریم. یافتن جایگاه حقوقی به لحاظ مدارج دولتی اشتباه است ما باید جایگاهمان را به‌عنوان شهروندان فعال و حرفه‌مان را به‌عنوان یک شغل به اثبات برسانیم. اگر شغل ما دیده شود، ما نیازی به سازمان نخواهیم داشت. وقتی دولت بپذیرد که ما به‌عنوان کارگران فصلی در چرخش اقتصادی نقش داریم باید هزینه‌ی آن را نیز بپردازد. در این صورت با تغییر وزیر و وکیل جایگاه ما متزلزل نخواهد شد.

توکلی نیز با اشاره به روند تاریخی تشکیل اداره تئاتر، گفت: تئاتر پس از انقلاب از یک نظم به سمت بی‌نظمی حرکت کرد و تداوم یافت. دهه‌ شصت تاریک‌ترین دهه‌ی تئاتر بود تا اینکه دکتر منتظری روی کارآمد اما وی هم اجازه‌ی ایجاد سازمان تئاتر را نیافت. آنچه واضح است در چارچوب یک نظام تجربی نمی‌توان یک سازمان تئاتر را تشکیل داد.

سپس مجید سرسنگی با اشاره به ضعف مدیریت در تئاتر ایران گفت: متأسفانه اغلب مدیران تئاتری ما دانش مدیریتی ندارند. کتاب، مقاله و یا پژوهش علمی در خصوص مدیریت تئاتر وجود ندارد و از طرفی نیز از تجربیات جهانی نیز استفاده نمی‌شود. این ضعف موجب ایجاد آسیب بر پیکره‌ی تئاتر شده است.

مدیر عامل پیشین خانه هنرمندان ایران همچنین عدم همسویی جامعه‌ی تئاتر را ضعف دیگر تئاتر دانست و افزود: زبان مشترک بین هنرمندان و مدیران تئاتر وجود ندارد. اگر دیوار بی‌اعتمادی بین هنرمندان و مدیران از بین نرود ما طرح و چشم‌اندازی برای آینده نخواهیم داشت. قبل از هر اقدامی باید یک طرح واقع بینانِ برای تئاتر تدوین شود و سپس به کوچک و یا بزرگ کردن ساختار آن پرداخت. تا زمانی که طرح مشخصی وجود نداشته باشد هیچ تغییر مثبتی در تئاتر ایجاد نخواهد شد.

این استاد دانشگاه همچنین راه استفاده از ظرفیت‌های مرکز هنرهای نمایشی را استفاده از ظرفیت‌های قانونی، سیاست‌گذاری به‌جای برنامه محوری و توجه به تئاتر شهرستان‎‌ عنوان کرد.

ایرج راد، رئیس هیئت‌مدیره خانه تئاتر نیز در ادامه نشست در خصوص چگونگی ایجاد جایگاه تئاتر به‌عنوان یک شغل و نیز نحوه‌ی تدوین آیین‌نامه‌های امنیت شغلی هنر را توضیح داد و اعلام کرد: در این آیین‌نامه‌ها، حقوق ایام بی‌کاری هنرمندان و نظام جامع صنفی تعریف‌شده است.

وی افزود: تنها زمانی می‌توانیم در مورد چشم‌انداز سخن بگوییم که از نظر قانونی هنر را به رسمیت بشناسند، نظام صنفی هنر را بپذیرند و هنرمند امنیت شغلی داشته باشد.

در پایان، کارشناسان بر لزوم زیرساخت‌های قانونی در هنر تأکید کرده و با ایجاد سازمانی همچون سازمان سینمایی برای تئاتر مخالفت کرده و آن را ناکارآمد خواندند.