حبس زنان در جعبه های کوچک/ نهادهای کلان و نهادهای قانون گذار نقش زنان را نادیده می گیرند

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی برنا ، رسیدن به جامعه برابر سال هاست در جهان مطرح است .سخن گفتن  از حقوق زنان مسئله تازه ای نیست، اما صورت های جدیدی که این مسئله کهنه پیدا می کند باعث می شود که مسئله زنان هیچ گاه اهمیت خود را از دست ندهد.  چه بسا در برخی از جوامع؛ روز به روز هم شرایط زنان وخیم تر می شود. در برخی از جوامع شرایط زنان به حدی محدود شده است که صحبت از جعبه های کوچک زندگی زنانه می شود، چیزی که حکایت از عملکرد ساز و کار کلان برای نادیده گرفتن حضور زنان در سطح مدیریتی جامعه دارد.

زندگی زنان در فضایی دو پهلو

در این راستا، نیره توکلی، جامعه شناس در گفتگو با خبرنگار اجتماعی برنا  وضعیت جامعه ایرانی را دوپهلو معرفی می کند و می گوید: « در یک سوی این طیف عرف جامعه را داریم که حضور زنان را پذیرفته است و در سوی دیگر سطح کلانی قرار دارد که به حضور زنان در عرصه های مدیریتی تن در نمی دهد و این چنین می شود که زنان در جعبه های کوچک حبس می شوند.»

او در خصوص اینکه سرنوشت زنان در جامعه ای که حاکمیت مردانه وجود دارد و سخن از فعالیت زنان فقط در قالب حرف شکل می گیرد و در عمل حرکتی مثمر ثمری دیده نمی شود اینگونه اظهارنظر کرد: «ما در جامعه شناسی مبحثی  به نام وضعیت موجود داریم. وضعیت موجود از دید کسانی که از آن استفاده می کنند وضعیتی مطلوب است، اما کسانی که از این وضعیت بهره ای نمی برند و نقش آن ها نادیده گرفته می شود، این وضعیت را مطلوب نمی دانند و از آن رضایت ندارند. این نادیده گرفته شدن می تواند در ابعاد مختلف جنسیتی، قومی، نژادی و طبقاتی روی دهد. کسانی که در لایه های زیرین وضعیت موجود هستند ناراضی هستند. سوق داده شدن زنان به سمت فضاهای کوچک و ممانعت از حضور آن ها در فضاهای بزرگ نیز به همین دلیل است، زیرا کسانی که از وضعیت موجود رضایت دارند و آن را مطلوب می دانند هیچ گاه فکر نمی کنند که دیگرانی وجود دارند که از این وضعیت ناراضی هستند و نادیده گرفته می شوند.

وی با بیان اینکه گروهی که وضعیت به نفع آن هاست تلاش می کنند که وضعیت موجود را بازتولید بکنند گفت : این بازتولید کردن وضعیت موجود و ساختار فرهنگی ای که متعاقب آن وجود دارد تبدیل به چیزی می شود که مقدس(منظور از لغت مقدس بار معنایی دینی آن نیست، این مقدس دانسته شدن امری، ممکن است در ابعاد عرفی و فرهنگی هم صورت بگیرد) دانسته می شود. به وضعیت موجود بار معنایی ای داده می شود که وقتی نقض می شود این فکر رواج پیدا می کند که مقدسات نقض شده اند. این در حالی است که ممکن است هیچ جنبه ای از وضعیت موجود به مقدسات ربط پیدا نکند. بازتولید وضعیت موجود به صورتی است که دائم به صورت سیستماتیک و منظم کسانی که در لایه های زیرین هستند از دسترسی به نهادهای بزرگ جامعه بازداشته می شوند.»

زنان را نمی توان در ظرف های کوچک محدود کرد

او در ادامه مسئولیتی را که زنان در این شرایط بر عهده دارند، اینگونه شرح داد: «همواره بین ظرفی که جامعه فراهم می کند و میزان مسئولیت ها و اختیارات یک تناسبی وجود دارد. آن وضعیت موجودی که در بالا مطرح شد امکانات و محدودیت هایی را به همراه دارد. هر عضوی از جامعه مجبور است در قالب محدودیت هایی که در جامعه وجود دارد، کار کند. بنابراین، نمی توان از محدودیت ها فرار کرد و آن ها را نادیده گرفت. بسته به اینکه جامعه در چه مرحله ای از تحول است و سطح عرف جامعه در چه سطحی است ظرف های عملی ایجاد می شود که کنشگران اجتماعی و به ویژه زنان در آن ها می توانند فعالیت کنند.این شرایط عواملی نظیر سطح اشتغال، سطح باسوادی زنان و مردان و سایر شاخص های اجتماعی را در بر می گیرد.

توکلی با گفتن از اینکه در جامعه ایران عرف جامعه متحول شده و به  زنان اجازه حضور در عرصه های مختلف را می دهد و فرهنگ جامعه برای زنان احترام قائل است. این در شرایطی است که نهادهای کلان و نهادهای قانون گذار نقش زنان را نادیده می گیرند و حضور آن ها را به صورتی که انتظار می رود مورد توجه قرار نمی دهند افزود :  زنان در عرصه های مختلف اجتماعی نقشی سازنده و پویا دارند. آن ها مانند دریایی خروشان هستند که نمی توان آن ها را ظرفی کوچک محدود کرد و علی رغم مانع هایی که بر سر راه فعالیت آن ها وجود دارد، باز هم در عرصه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، ورزشی و... حضور پیدا می کنند. حضور زنان در عرصه های مختلف اجتماعی باید ادامه پیدا کند، تا جایی که نهادهای کلان نیز بتوانند حضور زنان را قبول کنند و سهمیه بندی های لازم برای در نظر گرفتن نقش آن ها در برنامه های مختلف لحاظ شوند. جامعه ایران آمادگی و پذیرش لازم برای تحولات مذکور را دارد. ما در برخی از کشورها شاهد تلاش نهادهای کلان برای تحول در شرایط زنان هستیم و این در شرایطی است که بدنه جامعه این آمادگی برای تحول را ندارد و همین باعث می شود که تلاش های دولتمردان به جایی نرسد. معکوس این شرایط در کشور ما وجود دارد. در کشور ما بدنه جامعه آمادگی لازم برای تحولات اساسی در شرایط زنان را دارد، اما سطح کلان خود را با این شرایط تطبیق نداده است و نقش زنان به صورتی که انتظار می رود لحاظ نشده است. بنابراین، در کشور ما باید نهادهای جامعه بزرگتر خود را برای پذیرش حضور زنان در عرصه های مختلف آماده کنند.»

جامعه مدنی  ایران به صورتی که انتظار می رود فعالیت نمی کند

توکلی در زمینه بسترها و لوایحی که برای تغییر شرایط لازم هستند، گفت: «قبل از انقلاب زمینه فرهنگی جامعه برای پذیرش حضور زنان چندان آماده نبود، اما بعد از انقلاب شرایط تغییر کرد. این تغییر شرایط زنان ریشه های تاریخی وسیع تری داشت و از زمان انقلاب مشروطه آغاز شده بود و با انقلاب اسلامی به اوج خود رسید. در جنبش های اجتماعی ما از یک سو با زنانی مواجه هستیم که می خواهند در یک حرکت اساسی برای تغییر شرایط خود حضور یابند، و از سوی دیگر بدنه سنتی جامعه را داریم که می خواهد مانع حضور زنان در این حرکت های جمعی شود. این شرایط تضاد را ایجاد می کند. زیرا زنانی که در حرکت های انقلابی حضور داشته اند، بعد از به ثمر نشستن تلاش ها نمی توانند دوباره به شرایط قبلی بازگردند و انتظار دارند که در شرایط جدید حقوق تازه ای برای آن ها در نظر گرفته شود. تغییر اساسی در شرایط زنان در یک جامعه زمانی صورت می گیرد که جامعه مدنی دست به کار شود. در کشور ما تغییر در شرایط زنان منوط به فعالیت جامعه مدنی است. متأسفانه در کشور ما جامعه مدنی به صورتی که انتظار می رود فعالیت نمی کند و همین باعث شده است که نقش نهادهای کلان برای تغییر شرایط زنان افزایش پیدا کند، این در حالی است که اگر به دنبال یک تغییر اساسی در شرایط زنان هستیم باید آن را در جامعه مدنی جستجو کنیم.» 

مخالفان سهمیه بندی های مثبت به نفع زنان زیاد هستند

او در مورد اینکه  چرا به دستور  افزایش حضور 30 درصدی زنان توجه نشده است و وعده ها عملی نشده اند، گفت: «دلیل اصلی این مسئله این است که نهادهای مسئول در سطح کلان وضعیت موجود را پذیرفته اند و تلاشی برای تغییر شرایط نمی کنند. مخالفان سهمیه بندی های مثبت به نفع زنان زیاد هستند و حاضر نیستند حضور زنان را در پست های مدیریتی قبول کنند. در سطح جامعه همه شرایط برای سهمیه بندی مثبت برای زنان ایجاد شده است اما نهادی که باید نتیجه را رقم بزند استفاده لازم را از شرایط نمی کند و حتی گاهی به صورت عمدی کاری می کند که این تلاش ها به جایی نرسند. اینکه ما در نهادهای قانونگذار کسانی را داشته باشیم که از حقوق زنان دفاع کنند به تنهایی کافی نیست؛ نهادهای اجرایی هم باید به قانون احترام بگذارند و تمهیدات لازم برای حضور زنان در سطح کلان اندیشیده شود.»