روشهای پیشگیری و مقابله با آتش سوزی جنگل‌های استان ایلام

به گزارش برنا از ایلام ؛در این ایام روزی نیست که خبر تاسف‌بار آتش‌سوزی در جنگلها و مراتع استان ایلام  به گوش نرسد، پدیده‌ای که در امسال چه از نظر کمی و چه کیفی بطور بی‌سابقه و نگران‌کننده‌ای رو به فزونی بوده است. و قطعا اگر بر همین منوال ادامه پیدا کند، به زودی شاهد بحرانهای زیست‌محیطی و به تبع آن آثار ناگواراجتماعی گسترده خواهیم بود.

این مسئله بسیار نگران کننده می‌باشد و می‌طلبد علاوه بر اقدامات پیشگیرانه که پس از شناسایی عوامل اصلی ایجاد آتش‌سوزی انجام می‌شود، تدبیری نیز جهت افزایش سرعت واکنش به آتش‌سوزی اندیشیده شود. این تمهیدات می‌بایست منجر به اقدام سریع و موثر گردد، که لازمۀ آن وجود سیستم هشدار می‌باشد. شرایط فعلی پاسخگوی روند موجود نمی‌باشد و در صورت عدم چاره‌‍اندیشی، این مسئله می‌تواند بحران آینده این استان باشد. با توجه به صعب‌العبور بودن بسیاری از مناطق استان، وجود بالگرد امری ضروری است، هر چند اقدامات و پیگیریهای زیادی از طرف استانداری استان، به منظور امکان استفاده از بالگرد در مهار آتش‌سوزی‌ها به عمل آمده است، اما تاکنون امکان استفاده از آن عملی نگردیده است.

در این نوشتار سعی بر آنست که علاوه بر گذری کوتاه و خلاصه بر عوامل ایجاد آتش‌سوزی، راهکارهای کوتاه مدت و سریع جهت مواجه به منظور جلوگیری و مهار حریق بیان گردد.

●عوامل ایجاد آتش‌سوزی:

۱- عوامل انسانی عمدی: دو دلیل عمده آتش‌سوزی عمدی در استان، تلاش به منظور افزایش سطح زمین‌های زراعتی مجاور جنگلها و مراتع توسط کشاورزان و درگیری و تنشهای محلی و طایفه‌ای در خصوص اختلافات اراضی با آتش زدن مراتع عرفی طرف مقابل، می‌باشند.

۲- عوامل غیر عمدی: آتش‌زدن بقایای محصول در مزارع مجاور جنگلها و مراتع، و سرایت آن به بیرون از مزارع، گسترش جاده-های دسترسی به اعماق جنگل و در نتیجه ورود گردشگران، شکارچیان و چوب‌برها و بعضاً اشخاص معتاد، و بی احتیاطی و سهل-انگاری در افروختن و خاموش کردن آتش، ایجاد کوره¬های غیر مجاز زغال، و بی¬توجهی اشخاص در هنگام استفاده از کوره¬ها و عبور جاده‌های دسترسی و بین شهری از برخی مناطق جنگلی و مرتعی و پریدن جرقه از وسایل نقلیه موتوری و پرتاب ته سیگار روشن توسط سرنشینان خودرو، از عمده دلایل غیر عمدی هستند.

نتایج ناشی از بررسی مکانهای وقوع آتش سوزی در سطح استان، نشان می‌دهد، بیش از ۹۰ درصد مناطق پرخطر آتش¬سوزی، در مجاورت مناطق مسکونی (دائمی و موقت) و همچنین اراضی زراعی و باغی قرار دارند.

آنچه که در این بین مشهود می¬باشد، عدم ارتقای توان و تجهیزات مقابله با حریق متناسب با افزایش کمی و کیفی سطوح آتش-سوزی است، و همین عامل سبب کندی مهار گردیده است.

اگرچه شرایط مالی نامناسب دولت و دستگاههای اجرایی و عدم تخصیص کافی و به موقع اعتبارات از عوامل غیر قابل انکار، در این خصوص می¬باشد، اما دلیل اصلی، غفلت و عدم پیش¬بینی تمهیدات لازم در زمان مناسب بوده است.

آنچه در این شرایط ضروری است، اقدامات اضطراری و ضربتی جهت پیشگیری از وقوع بیشتر و همچنین مهار سریع می باشد.

●اقدامات پیشگیرانه:

۱- آگاهی بخشی عمومی از طریق رسانه های ملی و محلی.

۲- برگزاری دوره‌های آموزشی، و ترویجی برای کشاورزان در اراضی زراعی مناطق بحرانی آتش سوزی، توسط مدیریت ترویج جهاد کشاورزی استان و شهرستانها، به منظور مدیریت بقایای گیاهی و نباتی در مزارع و در صورت لزوم آتش زدن بقایا، آگاهی بخشی لازم به منظور کسب اجازه از مراجع ذیربط و نظارت مأموران یگان حفاظت منابع طبیعی(اجرای ماده ۴۵ قانون حفاظت و بهره-برداری از جنگلها و مراتع کشور).

۳- نصب تابلوهای هشداردهنده در مناطق و معابر پرتردد و نیز عرصه های بحرانی، تفرجگاهی و حاشیه جاده ها و توزیع اطلاعیه-های هشدار دهنده ترویجی و آموزشی، انتشار آگهی، بروشور، نصب تراکت و… با موضوع هشدارآتش سوزی های احتمالی، درمناطق پرتردد، تفریحی وتفرجگاهی اقدام نماید.

۴ استفاده از ظرفیت تریبون نماز جمعه و ائمه جماعات و همچنین مبلغان مذهبی به منظور ترغیب مردم جهت همکاری

●اقدامات جهت اطفاء سریع حریق:

برای کنترل و مهار آتش سوزی ابتدا ما باید از وقوع حریق به سرعت آگاه شویم. مهار آتش سوزی در لحظات اولیه بسیار ساده تر از زمان گسترش و تقویت آن است. برای اطلاع از وقوع آتش سوزی هوشیاری ساکنین عرصه های مجاور جنگل ها، مراتع و زمین های کشاورزی یکی از عوامل آگاهی از وقوع آتش سوزی است. با استفــاده از بی سیم و تلفن می توان نهادهای اجتماعی، انتظامی و مسئولین منطقه ای را در جریان آتش سوزی قرارداد تا از وجود نیروهای امداد و نجات و آتش نشان برای اطفاء حریق استقاده نمود. اما بهترین راه کنترل و کاهش خسارت اقدام ساکنین نزدیک محل آتش سوزی برای خاموش کردن آتش است در لحظات اولیه آتش سوزی چند نفر می توانند با امکانات ابتدائی از قبیل سرشاخه های درختان شعله های آتش را مهار کنند و یا جهت آنرا به سوی نقاط کم تراکم و لخت جنگل و مرتع یا به طرف صخره ها و کانال ها و نهرها هدایت نمود .

اگرچه وظیفه اصلی فرو نشاندن آتش بر اساس دستورالعمل طرح جامع مدیریت پیشگیری و اطفاء حریق در جنگل‌ها و مراتع کشور بر عهده دستگاههای اجرایی می¬باشد، اما واقعیت این است که در شرایط حاضر، به هر دلیلی تمهیدات و پیش‌بینی لازم جهت تهیه امکانات و ابزار لازم متناسب با شرایط جغرافیایی استان صورت نگرفته و به هیچ وجه زیرساختهای مورد نیاز آماده نیست، لذا تنها راه چاره استفاده از ظرفیت و توان نیروهای مردمی و جوامع محلی و همچنین تجهیز دهیاریها به منظور استفاده در عملیاتهای اطفاء می¬باشد، تا بتوان شرایط ناگوار کنونی را پشت سر گذاشت. بدین منظور استفاده از نفوذ افراد معتمد محلی، استفاده از ظرفیت صدا و سیما و همچنین تریبونهای عمومی از جمله ائمه جمعه و جماعات به منظور بسیج مردمی ضروری است.

علاوه بر این بر اساس تبصره ذیل ماده ۴۷ در موقع آتش‌سوزی در جنگلها کلیه مأمورین دولتی اعم از لشکری و کشوری وشهرداریها که در نزدیکی آن محل باشند در مقابل تقاضای ‌مأمورین منابع طبیعی یا نیروی انتظامی یا بخشداری موظفند با کلیه وسایل ممکنه دولتی و شهرداری که در اختیار دارند در آتش نشانی کمک نمایند.

مأمورین‌کشوری و شهرداری که در ایفای این وظیفه مسامحه و قصور نمایند مجازات‌می‌شوند. که تلفیق این ظرفیت عظیم با نیروی مردمی می¬تواند کمک شایان و موثری جهت به حداقل رساندن گستره و خسارت آتش¬سوزی بنماید.

لازم به ذکر است، در اجرای این تبصره، متاسفانه برخی از دستگاهها همکاری لازمه را نداشته که ضروری است، از طرف استانداری استان در این خصوص اقدام لازم صورت گیرد.

مزید بر روشهای ذکر شده، امکان بکارگیری سطح مدیریت ملی در مقابله با آتش‌سوزیهای با تداوم بالاتر از ۱۲ ساعت می¬باشد، که به نظر می¬رسد تا کنون از این ظرفیت به خوبی استفاده نشده است. که اهتمام جدی مدیریت بحران استان در این زمینه ضروری است.