پیش‌بینی رشد تولید محصولات کشاورزی و شیلات ایران در منطفه منا

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری برنا، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا دارای محیط مناسبی برای کشاورزی و تولید ماهیگیری نیست زیرا منابع آب و زمین در این منطقه، کم بوده و تنها کمتر از 5 درصد زمین‌های موجود، قابلیت کشت دارند. همه کشورهای منطقه به جز ایران، عراق و موریتانی با کمبود آب مواجه هستند و در برخی از کشورهای این منطقه، کمبود آب شدید است.

منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به عنوان یکی از واردکنندگان عمده مواد غذایی و دارای بیشترین سرانه واردات به شمار می‌رود. در این منطقه نرخ خودکفایی بیشتر کالاها به ویژه برای غلات، پایین است. این امر با عدم اطمینان از طرف عرضه و تقاضا روبروست و این عدم قطعیت‌ها، نگرانی‌هایی را در مورد دسترسی مطمئن به غذاهای اساسی ایجاد می‌کند. با توجه به هزینه‌های غذایی که حدود 16 درصد از کل هزینه‌های خانوار را تشکیل می‌دهد، شوک درآمدی و قیمتی، می‌تواند تأثیر مهمی در رفاه مردم این منطقه داشته باشد. گزارش معاونت بررسی های اقتصادی اتاق تهران در خصوص چشم‌ انداز کشاورزی منطقه آسیا و خاورمیانه تا سال 2029، بر اساس آمار اخیر OECD نشان می‌دهد:

رشد جمعیت منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) که طی دهه گذشته از 20 درصد فراتر رفته و منبع اصلی شکل‌گیری مازاد تقاضا است، طی 10 سال آینده به‌طور سالیانه 1.5 درصد رشد خواهد کرد. سه چهارم از افزایش جمعیت، جمعیت شهری خواهد بود که ممکن است منجر به افزایش مصرف کالاهای با ارزش بالاتر از جمله روغن گیاهی، شکر، گوشت و لبنیات شود. فرض بر این است که درآمد سرانه در این منطقه، فقط 1 درصد در روز رشد کند که در این صورت عامل اصلی رشد تقاضا طی ده سال آینده نخواهد بود.

بر اساس این گزارش مصر و ایران 50 درصد از خالص ارزش تولید کشاورزی و ماهیگیری در منطقه منا، را به خود اختصاص داده‌اند و انتظار می‌رود که طی سال‌های آینده سهم آنها با افزایش همراه باشد؛ درحالی که دیگر کشورهای منطقه آفریقای شمالی، 25 درصد، کشورهای کمتر توسعه یافته منطقه، 8 درصد و مابقی کشورها، حدود 17 درصد از خالص ارزش تولید بخش کشاورزی و ماهیگیری منطقه را در اختیار دارند.

تولید ناخالص داخلی در بخش کشاورزی، جنگل‌داری و شیلات در حال حاضر حدود 5.3 درصد از کل تولید ناخالص داخلی منطقه بوده و این سهم تا سال 2029 به 4.7 درصد کاهش خواهد یافت. همچنین تولید ماهیگیری حدود 12 درصد از مجموع تولید بخش کشاورزی و ماهیگیری منطقه منا را به خود اختصاص داده است.

ماهیگیری در مناطق ساحلی اخیراً افزایش یافته، اما ذخایر ماهیگیری تحت فشار است. آبزی‌پروری در حال رشد است، اما تولید به رودخانه‌های کلیدی در مصر و ایران محدود می‌شود.

تولید

در گزارش معاونت بررسی های اقتصادی اتاق تهران پیش‌بینی شده است، طی ده سال آینده تولید محصولات کشاورزی و ماهیگیری منطقه منا، سالانه 1.5 درصد افزایش یابد که این رقم کمتر از رشد 1.6 درصدی جمعیت بوده و باعث وابستگی فزاینده منطقه به بازارهای جهانی خواهد شد. طی دهه آتی، سهم تولید محصولات زراعی از کل تولید، در سطح 63 درصد مجموع ارزش خالص تولید باقی خواهد ماند؛ اگرچه تولید این محصولات، 1.5 درصد در سال رشد خواهد کرد، تولید دام سالانه 1.4 درصد و تولید ماهی سالانه 5.1 درصد رشد خواهد کرد.

انتظار می‌رود طی سال‌های چشم انداز، میزان تولید مرغ و طیور سریع‌تر از سایر محصولات گوشتی در منطقه رشد کند (1.9درصد در سال) که از رشد سالانه مشابه 2.6 درصدی طی دهه گذشته، پایینتر است. همچنین پیش‌بینی می‌شود مجددا طی ده سال آینده تولید گوشت گاو 1.2 درصد در سال رشد داشته باشد. چنین نرخ های رشدی منجر به مهار روند کاهشی خودکفایی تولید گوشت در بلند مدت می شود.

پیش بینی می شود تولید مرغ در ایران در سال 2029 به طور قابل توجهی بیش ازمتوسط تولید مرغ در منطقه خاورمیانه باشد. بر اساس برآوردهای به عمل آمده، در سال مذکور تولید گوسفند در مقایسه با متوسط سال های 2019-2017 تاحدی کاهش خواهد یافت و تولید گاو و گوساله ایران افزایش می یابد.

مصرف

به طور عمده رشد تقاضای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در سال 2029 به دلیل افزایش سرانه تقاضای ماهی و شکر خواهد بود که برای هر دو این محصولات علت اصلی افزایش تقاضا، رشد جمعیت است. در این منطقه، کشورهای شمال آفریقا بیشترین میزان دسترسی به کالری به ازای هر نفر در سال 2029 را خواهند داشت که عمده آن به دلیل مصرف اقلام اساسی غذایی است. کشور مصر نیز بیشترین میزان دسترسی به کالری در سال 2029 را خواهد داشت که بعد از آن کشور ایران قرار می‌گیرد.

تجارت

به دلیل رشد قابل توجه جمعیت منطقه و ظرفیت تولید محدود، پیش‌بینی می‌شود واردات مواد غذایی منطقه خاورمیانه و شمال افریقا برای سال 2029 افزایش یابد. همچنین پیش‌بینی می‌شود این منطقه پس از منطقه آسیا و اقیانوسیه، به عنوان دومین وارد کننده بزرگ مواد غذایی باقی بماند اگرچه بر اساس سرانه واردات، همچنان بزرگترین خواهد بود.

 در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، بیشترین واردات مواد غذایی به ازای هر نفر، توسط کشورهای حوزه خلیج فارس، مصر و سایر کشورهای شمال آفریقا انجام می‌گیرد. پیش‌بینی می‌شود در سال 2029، سرانه خالص ارزش واردات مواد غذایی در منطقه خاورمیانه از سایر کشورهای منطقه بیشتر باشد (130 سرانه به دالر).

همچنین سرانه خالص ارزش واردات مواد غذایی در ایران در سال 2029 نیز نسبت به سال‌های 2017 تا 2019 افزایش خواهد یافت و به سرانه 89 دلار خواهد رسید.

کسری تراز تجاری بخش کشاورزی خاورمیانه و شمال آفریقا با روندی افزایشی تا سال 2029 همراه خواهد بود. تراز تجاری کشاورزی ایران نیز تا سال 2029 تقریبا بدون تغییر باقی خواهد ماند. اگرچه که انتظار می‌رود تراز تجاری کشاورزی ایران نسبت به تراز تجاری کشاورزی خاورمیانه تا سال 2029 از وضعیت بهتری برخوردار باشد و به طور کلی تراز تجاری ایران در سال 2029 از وضعیت نسبتا بهتری در مقایسه با سایر کشورهای مورد بررسی به‌جز کشورهای کمتر توسعه یافته برخوردار خواهد بود. روند تراز تجاری این نمودار نشان می‌دهد تا سال 2029 تراز تجاری خاورمیانه به نفع سایر کشورها، تضعیف خواهد شد.5