جنسی دیگر از اجرا

به گزارش روی خط برنا،  دیگرگونه‌های اجرایی از بخش‌های جوان جشنواره تئاتر فجر است. انتخاب این واژه برای دسته‌بندی گروهی از آثار نمایشی، ناظر به تفاوت آثار این بخش با دیگر آثار حاضر در دو بخش صحنه‌ای و خیابانی جشنواره است. این واژه اشاره به گسترده دیدن مفهوم اجرا، صحنه‌ی اجرا، شرایط اجرا، نحوه‌ی ارتباط اجرا با مخاطب و هر آن چیز دیگری دارد که نتوان آثار حاضر در این بخش را در بخش‌های مرسوم جشنواره دسته‌بندی کرد.

طراحان این بخش اما معتقدند تاکنون آنطور که باید و شاید به این بخش توجه نشده و حتی اهالی تئاتر آنچنان که باید، این بخش اجرایی را نمی‌شناسند. با سه طراح و ایده پرداز حاضر در بخش دیگر گونه های اجرایی به گفتگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید:

یک پرفورمنس مبتنی بر واقعیت مجازی

جعفر حجازی طراح نمایش «است (1984)» شرایط فعلی را شرایطی می‌خواند که می‌تواند اثرات مثبت هم داشته باشد و باید به این مسأله بیشتر توجه کرد.

وی در این باره گفت: «است (1984)» اجرایی است که روی دو پلت‌فرم به طور همزمان اجرا می‌شود یکی اینترنت است که فکر کردم احتمالا آدم‌ها از شهرهای دیگر می‌توانند به تماشای آن بنشیند، ضمن اینکه افرادی که در این شرایط ترجیح می‌دهند به تماشای آثار از خانه بپردازند، می‌توانند از این امکان استفاده کنند. به همین دلیل لینک این نمایش را بعدا منتشر می‌کنم. همزمان با این موضوع اجرای حضوری خواهیم داشت که به صورت گردشی است، مبدا این نمایش خیابان خارک است اما در پهنه رودکی و خیابان‌های اطراف هم اجرا خواهیم داشت در واقع «است (1984)» یک پرفورمنس مبتنی بر واقعیت مجازی محسوب می‌شود به این صورت که یک سری داستان‌های اجتماعی را روایت می‌کند؛ روایتی مستند از داستان شخصی انسان‌هاست. خیلی از این داستان‌ها هم به شرایط زندگی در یک سال اخیر مرتبط است.

وی ادامه داد: کرونا بر شرایط کاری هنرمندان تئاتر تاثیر زیادی گذاشت. تئاتر هنری است که با حضور و ارتباط تماشاگران با نمایش معنا پیدا می‌کند و متاسفانه این بیماری بر تئاتر دانشجویی، تئاتر تجربه‌گرا و تئاتر تجاری و... تاثیرات منفی بیشتری گذاشته است. با این همه می‌توانیم به صورت هم‌زمان به اثرات مثبت آن هم توجه کنیم.

حجازی توضیح داد: اگر سعی کنیم به آن تاثیرات مثبت بیشتر بپردازیم برای ما منافع بیشتری خواهد داشت. کرونا باعث شد تا به دنبال کردن برنامه‌ها و کارها از طریق اینترنت بیشتر عادت کنیم از همین رو در آینده برنامه ریزی در بستر اینترنت بیشتر گسترش پیدا می‌کند. باید سعی کنیم مثل تجربه بسیاری از کشورها کمی هم از تئاتر صحنه‌ای دور شویم و از گونه‌های دیگر نمایش استفاده کنیم که الزاماً شبیه به شکل معمول و مرسوم نیستند.

وی در پایان گفت: شرایط فعلی با تمام خسارت‌هایش فرصتی است تا بتوانیم ایده‌های جدید را در این حوزه مطرح و بر آن‌ها کار کنیم. از این بابت باید بیشتر بر نکات مثبت تمرکز داشته باشیم زیرا هرکس ممکن است متناسب با توانایی‌های خود راهی پیدا کند و از این وضعیت ساکنی که بسیاری از همکاران، بازیگران و کارگردانان در آن گیر افتاده‌اند، رهایی پیدا کنیم.

روایت حاشیه‌های جنگ در «15 ثانیه»

پویان محمودی طراح «۱۵ ثانیه» هم معتقد است که تعریف بخش دیگرگونه‌ها حتی برای اهالی تئاتر هنوز جا نیافتاده است. این در حالی است که نمایش‌های این چنینی با مصائب مختلفی رو به رو هستند.

وی درباره اجرای خود در سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر گفت: «۱۵ ثانیه» در یک عمارت قدیمی در نیاوران که متعلق به زمان پهلوی اول است، اجرا می‌شود، ماجرایی هم که در این اثر اتفاق می‌افتد داستان یک مرد و یک زن است که در زمان جنگ با یکدیگر آشنا می‌شوند. مرد برای عکاسی به جنگ رفته و زن هم در سنندج زندگی می‌کند. این دو طبق اتفاقاتی در سنندج با هم آشنا می‌شوند و داستان شروع می‌شود. این دو نفر در اجرای فیزیکی مرده‌اند و داستان این خانه را روایت می‌کنند که متعلق به کاراکتر زن داستان است، از این می‌گویند که چه اتفاقاتی بعد از جنگ برایشان رخ داده است یعنی در «۱۵ ثانیه» داستان حواشی جنگ روایت می‌شود.

وی افزود: در فضای اجراهای محیطی از ابتدا مشکلاتی بود و این یک سال کرونایی مزید بر علت شد زیرا در اجراهای محیطی، کارگردان و عوامل همیشه به دنبال یک لوکیشن برای اجرا هستند که معمولا سخت پیدا می‌شود، اگر هم پیدا شود معمولا هزینه بسیار زیادی برای اجاره دارد و صاحبان لوکیشن‌ها با گروه‌های تئاتری خیلی سخت کنار می‌آیند، در واقع کلا اجراهایی آلترناتیو حتی برای جامعه تئاتر هنوز جا نیافتاده است.

محمودی ادامه داد: لوکیشن‌های مناسب برای اجرا بیشتر به کارهای سینمایی و تلویزیونی اجاره داده می‌شود و اجاره دادن آنها به یک گروه تئاتری بیشتر شبیه به یک شوخی است، مخاطبان هم در این اجراها محدود هستند و شاید این گونه از اجرا اصلا توجیه مالی نداشته باشد بنابراین گروه‌های نمایشی دیگرگونه ها بیشتر به خاطر علاقه به این جنس از اجرا، کار می‌کنند و شرایط شان در یک سال گذشته به سبب کرونا بدتر هم شده است. 

وی در پایان با اشاره به ضرورت برگزاری جشنواره تئاتر فجر در دوران کنونی گفت: قطعا جشنواره تئاتر فجر قدمی برای بهبود اوضاع است. این جشنواره سه سال است که به بخش «دیگرگونه‌ها» جدی تر می‌‌پردازد یادم است سه سال پیش در اثری در بخش دیگرگونه‌ها بازی می‌کردم و متوجه این موضوع شدم؛ این قدم بزرگی است برای اینکه جنس متفاوتی از اجراها دیده شود و برای اهالی تئاتر جا بیافتد.

فرصت کرونا برای تجدید نظر در فضای فکری و فرمی

نازنین زهرا رفیعی طراح «آنتروپی» هرچند معتقد است که کرونا به تئاتر آسیب زد اما در عین حال یکی از اثرات مثبت آن را تجدید نظر در فضای فکری‌ و فرمی عنوان می‌کند که پیش‌تر در تئاتر دنبال می‌شد.

وی در این باره گفت: ایده‌ داستانی اجرای «آنتروپی» از صحنه‌ اول پرده سوم نمایشنامه «ریچارد سوم» اثر ویلیام شکسپیر الهام گرفته شده و درباره‌ موقعیتی است که برای چند نوجوان پیش می‌آید. به‌طور خاص در این اجرا مبحث قدرت و جانشینی آن مطرح می‌شود. 

وی افزود: در تناسب با ایده داستانی، فرم اجرای کار به صورت آنلاین است و تمام مراحل تمرین و اجرا به صورت آنلاین پیش رفته و خواهد رفت. 

رفیعی توضیح داد: شرایط کرونا شوک بزرگی به همه‌ اقشار جامعه وارد کرد و متاسفانه هنرمندان تئاتر هم آسیب زیادی از این جریان دیدند اما فکر می‌کنم نکته مثبت این دوران، تجدید نظر در فضای فکری‌ و فرمی بود که پیش‌تر در تئاتر دنبال می کردیم. من احساس می‌کنم تئاتر در دوران کرونا و پساکرونا نمی‌تواند بی‌توجه به این دوران به کار خودش ادامه بدهد. مخصوصا از لحاظ فرم، تصور می‌کنم تلاش برای یافتن شیوه‌های ارتباطی بهتر با مخاطب از اتفاقات خوب این دوران است.

وی در پایان گفت: جشنواره‌ها اگر فضایی فراهم کنند تا تبدیل به محل گفتگو و انتقال تجربیات باشند و خارج از چهارچوب‌ها و فرم‌های همیشگی به استقبال آثاری با فرم‌های نوین بروند، فضایی موثر برای عبور از این دوران فراهم خواهند کرد.

سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر به دبیری حسین مسافر آستانه تا 20 بهمن در حال برگزاری است. نشانی سایت جشنواره www.fitf.ir است.

منبع :ایلنا