بررسی تأثیرات اجتماعی اعتراض سینماگران به تعارضات جنسی

به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، قطعاً هنرمندان یک جامعه علاوه بر تولید آثار هنری پیشرو و تأثیرگذار در زندگی شخصی‌شان نیز می‌توانند افرادی تأثیرگذار در جامعه باشند. معضلات بزرگی که حتی شاید شکل‌گرفته از شرایط عرف جامعه باشند به راحتی قابل حل و بیان نباشند و در این بین قربانیانی که بتوانند با جسارت علیه این معضل موضع‌گیری کنند قدم در مسیری پر خطر گذاشته‌اند که می‌تواند هزینه‌های بسیاری برای آن‌ها داشته باشد. امروز در سینمای ایران جنبشی علیه معضلی جدی شکل گرفته که می‌تواند تأثیراتی در جامعه نیز داشته باشد.

این بار سینماگران زن علیه تعارضات جنسی و خشونت علیه زنان در حرفه خود موضع‌گیری کرده و افشاگری‌های بسیاری را شاهد هستیم. با توجه به اینکه حرفه سینما و سینماگران همواره مورد توجه عموم جامعه بوده‌اند، قطعاً چنین جنبشی می‌تواند تأثیرات بسیاری در جامعه داشته باشد و شاید بتوان امیدوار بود که این مسئله به لطف چنین جنبشی در سینما از حالت پنهان خود بیرون آمده و آشکار شود تا بتوان آسیب‌شناسی‌های دقیق و راهکارهای مقابله با آن را مورد بررسی قرار داد.

در گفت‌وگو با چند جامعه‌شناس عوامل شکل‌گیری این معضل و تأثیر اعتراض سینماگران به مسئله خشونت علیه زنان و تعارضات جنسی در سطح جامعه را مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید:

مصطفی اقلیما: خشونت علیه زنان تنها مربوط به سینمای ایران نیست / این معضل یک مسئله اجتماعی است و نباید آن را شخصی دید

مصطفی اقلیما مددکار اجتماعی و رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: معضل خشونت علیه زنان و تعرضات جنسی که اتفاق ناگواری در همه جوامع به حساب می‌آید، تنها مربوط به سینمای ایران نمی‌شود و متأسفانه این معضل یک معضل جهانی است و شاید در بسیاری از جوامع کمتر از ایران باشد اما نمی‌توان آن را به طور کل نادیده گرفت.

اقلیما خاطرنشان کرد: یک هنرمند واقعی هیچ‌گاه درگیر چنین مسائلی نمی‌شود و اگر این معضل در کشور ما بیشتر به چشم می‌خورد دلیلش است که ما این حق را به مردها داده‌ایم و باید هر چه سریع‌تر حقی که به اشتباه به مردان داده‌ایم را پس بگیریم. در جوامع غربی بر خلاف آنچه که ما تصور می‌کنیم حتی دست زدن به شانه یک زن هم می‌تواند آزاد جنسی تلقی شود اما در کشور ما تا زمانی که رابطه جنسی شکل نگیرد کسی به تجاوز اعتقاد ندارد و اگر زن بخواهد این را به اثبات برساند که کسی به او تجاوز کرده باید 4 شاهد مرد داشته باشد در حالیکه اگر کسی بخواهد به شخصی تجاوز کند قطعاً در مقابل 4 نفر دیگر این کار را انجام نمی‌دهد و اگر هم در مقابل شاهدانی این کار را کرده باشد همان افراد شاهد هم پس از شهادتشان در دادگاه مجرم می‌شوند و طبیعی است که کسی تن به این مسئله ندهد و زن در نهایت محکوم شود.

وی افزود: نکته دیگر به مسائل فرهنگی و اجتماعی مربوط می‌شود که معمولاً در کشور ما در این مواقع از زنان می‌خواهند که به خاطر آبروی خود سکوت کنند. به همین دلایل است که در کشور ما این حق به مردان داده شده و برخی مردها هم از آن سوءاستفاده می‌کنند. در قانون هم وقتی قانونگذار، مجری قانون و قاضی همه مرد هستند ناخودآگاه زنان سعی می‌کنند خود را در معرض برخورد با این افراد در چنین مسائلی قرار ندهند. ما ماجراهای بسیاری شنیده‌ایم درباره این موضوع که دختری تصور می‌کرده مردی او را دوست دارد چرا که آن مرد به او به شدت ابراز علاقه کرده اما پس از گذشت چند وقت متوجه شده که ابراز علاقه‌ها دروغ بوده است و مرد فقط قصد سوءاستفاده داشته؛ معضل اصلی اینجا شکل می‌گیرد که با حمایت پنهان جامعه، فرهنگ و قانون از مردان کم‌کم این وضعیت به یک فرهنگ و رسم تبدیل می‌شود و زنان نسبت به مردها بدبین و مردها تنها در صدد استفاده از زن‌ها قرار می‌گیرند و یک وضعیت بسیار بد به وجود می‌آید که شکل‌گیری فضای مهیا برای تعارضات جنسی ایجاد می‌شود. چنین شرایطی را نمی‌توان نشأت گرفته از وضعیت چند سال اخیر دانست، قطعاً ریشه شکل‌گیری این معضل را باید در سالیان قبل‌تر جستجو کرد.

 پدر انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: وقتی تعداد زیادی از سینماگران زن به مسئله خشونت علیه زنان و تعارضات جنسی در سینمای ایران اعتراض می‌کنند، نمی‌توان این معضل را بسیار کوچک دانست. قطعاً حجم این اتفاقات آنقدر بالا هست که این حجم از اعتراضات را به همراه دارد. ما این معضل را پیش از انقلاب هم داشتیم و جامعه همواره نسبت به پشت صحنه سینما بدبین بوده و فضای آن را مناسب نمی‌داند. در سینمای ما آنقدر فضا در دست باندها و دسته‌ها است که افراد بیش از هر چیز سعی دارند وارد یک باند و دسته بشوند تا به پرده سینما راه پیدا کنند و برای رسیدن برخی افراد هر کاری انجام می‌دهند.

وی افزود: تا برخی مسائل حل نشود ما همیشه در کارهای مختلف در این زمینه مشکل خواهیم داشت و این مشکل به راحتی حل نمی‌شود. زمانی که رئیس جمهوری نزد رهبر حکم خود را دریافت می‌کند؛ رهبری معمولاً دو رهنمود برای او دارد. اولین نکته این است که از افراد متخصص در زمینه‌های مختلف استفاده کند و نکته دیگر این است که در مقابل مردم پاسخگو باشد. اگر هر کس به این دو رهنمود رهبری توجه کند قطعاً چنین معضلاتی را در جامعه شاهد نخواهیم بود. ما باید در زمینه‌های مختلف از افراد متخصص استفاده کنیم و همواره در مقابل خود پاسخگو باشیم.

اقلیما تصریح کرد: اگر کارگردانی به خود اجازه می‌دهد به زنی تعرض کند به این دلیل است که دیگران هم به او اجازه می‌دهند و هر کس که مورد این تعرض قرار می‌گیرد تا جایی تحمل دارد و از جایی به بعد صدای او بلند می‌شود و این معضل پنهان، عیان می‌شود. اگر ما برخی افراد خطاکار را مجازات کنیم و سیستم فرهنگی و اجتماعی خود را اصلاح نکنیم این معضل از بین نمی‌رود و برای فرهنگ‌سازی و از بین بردن چنین مسائلی به 40 تا 50 سال زمان نیاز داریم. معضل مطرح شده در سینمای ایران یک مسئله اجتماعی است و نباید آن را شخصی دید. قطعاً بیان آن اتفاق مبارکی است که باید از آن حمایت کرد اما ما نباید انتظار داشته باشیم که بایک برخورد پلیسی و قانونی این مسئله کاملاً از جامعه ما حذف شود و نیاز به برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی داریم.

امان‌الله قرایی‌مقدم: برای مقابله با تعارضات جنسی در عرصه سینما، اقدامات قانونی کافی نیست/ اعتراض به این مسئله و افشاگری اتفاقی مثبت و سازنده است

امان‌الله قرایی‌مقدم جامعه شناس در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: باید بدانیم که در همه جای دنیا فضای هنری یک فضای باز است که اخلاقیات عرف در آن با قدرت و ثبات چندانی وجود ندارد. هنرمندان خود را از جامعه جلوتر می‌دانند و فضای کاریشان با دیگر اقشار جامعه متفاوت است. به شکلی که به خصوص در سینما فضا برای عدم پایبندی به اخلاق مهیا نیست و امکان بروز و ظهور رفتارهای ناهنجار در این فضا بسیار محتمل است.

قرایی‌مقدم خاطرنشان کرد: این وضعیت تنها مربوط به کشور ما نمی‌شود، در کشورهای غربی هم چنین اتفاقاتی را شاهد هستیم و اتفاقاً آنجا بیشتر از ایران درگیری با چنین مسائلی وجود دارد و همه می‌دانیم که جنبش‌هایی علیه این وضعیت چه رسوایی‌هایی در کشورهای غربی به بار آورد. در کشور ما هم همواره نگاه جامعه به سینما اینگونه بوده که فضای مناسبی در آن وجود ندارد و همه می‌دانستند که این اتفاقات احتمالاً بسیار رخ می‌دهد اما همیشه پنهان بود و امروز این اتفاقات پدیدار شده است.

وی افزود: خشونت علیه زنان یا تعرضات جنسی در سینما پیش از انقلاب هم در ایران وجود داشت اما پس از انقلاب تا حدی این مسئله با سختگیری‌ها در ظاهر کمتر شد اما در واقع سختگیری‌ها بیشتر کارکرد پنهان‌کننده داشته و این پنهان شدن می‌تواند منجر به این شود که اتفاقاً وضعیت بدتری به وجود بیاید. با وجود اقداماتی چون کنترل، نظارت، محدودیت و اقدامات قانونی که شاید اقدامات خوبی بوده در کشور ما به نظر می‌رسد به دلیل مساعد بودن فضای کاری اتفاقاتی چون خشونت علیه زنان و تعارضات جنسی در عرصه سینما رخ داده است و این اتفاق زمانی بدتر می‌شود که به یک فرهنگ یا سنت تبدیل شود به این معنی که چنین ذهنیتی در علاقه‌مندان به سینما و سینماگران به وجود بیاید که هر کس بخواهد وارد این حرفه شود قطعاً باید به برخی خواسته‌ها تن دهد وگرنه هیچ اتفاق مثبتی برای او رخ نمی‌دهد.

این جامعه‌شناس در ادامه تأکید کرد: برخی بر این عقیده‌اند که قانون در برابر این اتفاقات برخورد و پیش‌بینی‌های مناسبی ندارد و باید به اصلاح قانون بپردازیم اما به نظر من قانون ما مجازات‌های خوبی برای این اتفاق در نظر گرفته و اتفاقاً سخت‌گیری دارد. مشکل اصلی در فرهنگ و فضای موجود برای انجام چنین رفتارهای غلط است؛ اقدامات قضایی، فشار و نظارت نمی‌تواند لایه‌های پنهان را کنترل کند. جامعه ما به طور کل نیازمند فرهنگ‌سازی و به نوعی آموزش و پرورش است و همه باید بدانیم که آزارهای جنسی تنها محدود به سینما نمی‌شود. ما در ادارات نیز چنین وضعیتی را شاهد هستیم و مقامات بالاتر با تکیه بر قدرتشان برخی مواقع انتظارات نامتعارفی از افراد زیر دست خود دارند.

قرایی‌مقدم در پایان اظهار داشت: اعتراض سینماگران به خشونت علیه زنان و تعارضات جنسی در این عرصه و افشاگری را مثبت می‌دانم و از آقای رئیسی، رئیس جمهور محترم که اقدامات عملی بسیاری داشتند درخواست می‌کنم که در این مورد هم اقدام جدی داشته باشند. باز شدن این بحث در جامعه باعث می‌شود که چنین اتفاقاتی پنهان نمانند و انتظار می‌رود که رسوبات فرهنگی در ذهن افراد قضاوت‌کننده در هر سمتی تأثیرگذار نباشد. متأسفانه ما در کشورمان شاهد هستیم که وقتی یک زن مورد تعرض قرار می‌گیرد اکثریت مردان معتقد هستند که بیش از هر چیز او مقصر است که خود را در این موقعیت قرار داده است. این برداشت و نگاه که برگرفته از رسوبات فرهنگی است در مسئولان فرهنگی، پلیس، قاضی و وکیل و... هم وجود دارد و زنان افشاگر کار سختی دارند و امیدوارم حرف آن‌ها شنیده شود و با مردان خطاکار برخوردی جدی شود و در سر صحنه فیلمبرداری آثار سینمایی نظارتی جدی وجود داشته باشد.

انتهای پیام //