کشف صخره‌ای اسرارآمیز در مریخ با صدها کروی تیره‌رنگ

کاوشگر پشتکار ناسا (Perseverance) اخیراً در یکی از مأموریت‌های خود در مریخ، به صخره‌ای برخورد کرده که به گفته دانشمندان، یکی از غیرعادی‌ترین ساختار‌هایی است که تاکنون در این سیاره دیده شده است. این صخره که «خلیج سنت پال» (St. Pauls Bay) نام گرفته، با شکل‌های کروی تیره‌رنگ و بافت‌های مرموز پوشیده شده و موجب حیرت جامعه علمی شده است.

در حالی که پیش‌تر نیز ساختار‌های کروی مشابهی در مریخ مشاهده شده بودند، اما ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد صخره «خلیج سنت پال» آن را به نمونه‌ای ویژه و متفاوت تبدیل کرده است. پرسش اصلی دانشمندان این است که آیا این ساختار‌ها حاصل فعالیت‌های آتشفشانی هستند، نتیجه فرآیند‌های زیرزمینی آب‌های زیرسطحی‌اند، یا حتی ممکن است ناشی از برخورد‌های کیهانی باشند؟ پاسخ به این پرسش‌ها می‌تواند درک ما از گذشته زمین‌شناختی مریخ را متحول کند.

کشف یک صخره غیرعادی با ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد

تیم علمی پشتکار، به‌تازگی در منطقه‌ای به نام «بروم پوینت» واقع در دامنه‌های پایینی تپه ویچ هِیزل در حاشیه دهانه جیزرو، با صخره‌ای مواجه شد که به‌طور غیرمعمولی با صد‌ها کره بسیار کوچک به قطر چند میلی‌متر پوشیده شده است. پشتکار تنها دو هفته پیش وارد این منطقه شد تا لایه‌های سنگی روشن و تیره‌ای را که از مدار شناسایی شده بودند، بررسی کند. هفته گذشته، این کاوشگر موفق شد یکی از این لایه‌های روشن را با استفاده از ابزار حفاری خود نمونه‌برداری کند. در جریان همین بررسی‌ها بود که صخره‌ی غیرعادی «خلیج سنت پال» در نزدیکی محل نمونه‌برداری توجه تیم را جلب کرد.

صخره‌ای با ساختاری کاملاً بی‌سابقه

این صخره از ویژگی‌هایی کروی شکل به رنگ خاکستری تیره برخوردار است. برخی از این اشکال کاملاً گرد، برخی دیگر بیضی‌مانند یا کشیده و تعدادی دارای لبه‌های تیز و زاویه‌دار هستند که ممکن است بقایای کره‌های شکسته باشند. حتی برخی از این کره‌ها دارای سوراخ‌های ریز نیز هستند. پرسش مهم این است که چه فرآیند زمین‌شناختی می‌تواند منجر به ایجاد چنین تنوعی از اشکال غیرعادی شود؟

راز کروی‌های مریخی؛ معمایی قدیمی‌تر از یک دهه

این نخستین‌بار نیست که اشکال کروی عجیب در مریخ دیده می‌شوند. در سال ۲۰۰۴، کاوشگر «فرصت» (Opportunity) ناسا در منطقه‌ای به نام Meridiani Planum، ساختار‌هایی کروی موسوم به «بلوبری‌های مریخی» را شناسایی کرد. همچنین، کاوشگر «کنجکاوی» (Curiosity) نیز در منطقه Yellowknife Bay واقع در دهانه «گیل»، ساختار‌های کروی مشابهی را مشاهده کرده بود.

چند ماه پیش نیز خود پشتکار در مسیر بررسی ورودی کانال Neretva Vallis در دهانه جیزرو، بافت‌هایی شبیه به پاپ‌کورن در سنگ‌های رسوبی کشف کرد. در تمام این موارد، این کروی‌ها به‌عنوان «تراکم‌های معدنی» (concretions) تعبیر شده‌اند؛ ساختار‌هایی که بر اثر واکنش آب‌های زیرزمینی با فضا‌های خالی درون سنگ‌ها ایجاد می‌شوند. با این حال، همواره چنین فرآیندی در ایجاد این کروی‌ها دخیل نیست.

در زمین، چنین کروی‌هایی می‌توانند در اثر سرد شدن سریع قطرات سنگ مذاب در جریان فوران‌های آتشفشانی، یا بر اثر میعان بخار سنگ ناشی از برخورد شهاب‌سنگ‌ها نیز ایجاد شوند.

کشف حقیقت در زیر سطح مریخ

هر یک از این سناریو‌های شکل‌گیری، پیامد‌های کاملاً متفاوتی برای فهم فرآیند‌های زمین‌شناختی دارد. بنابراین، تیم علمی اکنون در تلاش است تا منشأ این اشکال کروی و بستر زمین‌شناختی آنها را به‌درستی مشخص کند. باید توجه داشت که صخره «خلیج سنت پال» به‌صورت "شناور" (float rock) دسته‌بندی شده است؛ اصطلاحی که زمین‌شناسان برای صخره‌هایی به‌کار می‌برند که در محل اصلی خود قرار ندارند و احتمالاً از جایی دیگر به این مکان منتقل شده‌اند.

تلاش تیم علمی حالا بر این است که ساختار خاص و غنی از کروی‌های «خلیج سنت پال» را با لایه‌های زمین‌شناختی تیره‌رنگ در «تپه ویچ هِیزل» مرتبط کند؛ لایه‌هایی که پیش‌تر از مدار توسط ابزار‌های تصویربرداری شناسایی شده بودند. بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که احتمال ارتباط بین این صخره کروی و آن لایه‌های تیره وجود دارد.

قراردادن این ویژگی‌ها در چارچوبی زمین‌شناختی، کلید اصلی برای رمزگشایی از منشأ آنها و تعیین اهمیتشان در تاریخچه زمین‌شناسی لبه دهانه جیزرو و حتی کل مریخ خواهد بود.

انتهای پیام/