زنده ماندن نام و اندیشه حکمای ایران با پژوهش حکمی و عرفانیِ صدوقی سها

به گزارش گروه فرهنگ و هنر برنا؛ محمود شالوئی رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ابتدای این مراسم طی سخنانی گفت: استاد منوچهر صدوقی سها حق بزرگی بر گردن جامعه علمی کشور دارد. ایشان در حکمت، فلسفه، عرفان اسلامی و سایر علوم، پژوهش‌ها و تحقیقات گوناگونی نموده اند و همواره در حوزه حکمت، به حکمتِ ایرانی – اسلامی، عنایت ویژه‌ای را مبذول نموده‌اند. 

مشاور وزیر فرهنگ در بخش دیگری از سخنان خود گفت: استاد صدوقی، همانطور که از نامشان پیداست و خود نیز در برخی از آثارشان به رشته تحریر درآورده‌اند، از اولاد شیخ صدوق‌اند و در خانواده‌ای از علما و مجتهدان بزرگِ اردبیل تربیت و پرورش یافته‌اند و از سوی دیگر نسبتِ سببی ایشان با مرحوم علامه جعفری (ره)، حاکی از ارتباط وثیق وی به لحاظ علمی و عملی با عالمان و بزرگان عرصه اندیشه و تفکر است. 

شالویی اضافه کرد: خوشبختانه برخی از آثار و تألیفات آقای صدوقی سها از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی انتشار یافته است که امروز نیز از یکی از این آثار، یعنی جلد اول از مجموعه چهارجلدی «تاریخ عمومی فلسفه اسلامی بالمعنی الأعم یا برآمده تفاعل اسلامیّات و یونانیّات» با حضور ایشان و سایر استادان محترم حاضر در جلسه رونمایی خواهد شد. 

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ادامه سخنان خود اظهار کرد: آقای صدوقی سها در کنار تحقیقات و پژوهش‌های حکمی و عرفانی در عرصه ترجمه کتب بزرگان ایران و جهان اسلام نیز آثار قابل توجهی را به مشتاقان این عرصه ارائه کرده‌اند که از جمله آن‌ها ترجمه سی فصل از کتاب ماندگارِ حکیم ابوریحان بیرونی؛ تحقیق ماللهند است. که این امر حکایت از تسلط و عنایت ویژه وی به زبان و ادبیات عرب و علاقه او به بسط و گسترش فرهنگی ایرانی و پارسی دارد. 

شالویی در پایان تصریح کرد: بیان شیوا و تسلط زایدالوصف استاد صدوقی سها بر تاریخ حکما و عرفای ایران، اسلام و جهان تشیع موجب شده است که آثار و تحقیقات وی خاصه در عرصه‌ای که اشاره شد، همواره محل توجه و مراجعه اندیشمندان و عالمان قرار گیرد.

اهمیت پژوهش‌های تاریخی صدوقی سها درباره حکمای ایران

در ادامه این آیین آیت الله سید مصطفی محقق داماد، فقیه و رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران به ایراد سخن پرداخت. او در ابتدای سخنان خود گفت: به نظر می‌رسد قدیمی‌ترین کسی که تاریخ حکما را نوشته است، سجستانی صاحب کتاب صوان الحکمه باشد. او کار بزرگی انجام داده است. بعد از او، حکیم بیهقی کتاب تتمه صوان الحکمه را تألیف و و صد و یازده نفر از حکما را به کتاب «سجستانی« افزوده است. 

 رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران اضافه کرد: بیهقی در مقدمه خود نوشته است که دغدغه او از این کار این است که اگر ما به معرفی حکما و بزرگان نپردازیم، آنان روزی به فراموشی سپرده خواهند شد. حتی در آن کتاب خود به عنوان نمونه به یکی از شاگردان ابن سینا به نام ابوعبدالله معصومی اشاره می‌کند که شاگرد خاص ابن سینا است و پیش از آن نامی از او در جایی برده نشده است. اگر بیهقی از معصومی نام نمی‌برد، او فراموش می‌شد و مورد توجه قرار نمی‌گرفت. 

محقق داماد تأکید کرد: زنده نگه داشتن آثار و زندگینامه حکما و عرفای بزرگ گذشته کاری بود که آقای صدوقی سها انجام داد و ایشان همواره با این پژوهش‌ها برای من جلوه کرده‌اند. دغدغه ایشان این است که این بزرگان در تاریخ ما به فراموشی سپرده نشود. 

استاد دانشگاه شهید بهشتی در پایان سخنان خود اظهار کرد: استاد صدوقی در عرصه تصحیح متون استوار گذشته نیز فعالیت قابل توجهی داشته است. تصحیح متون، کاری بس دشوار و خطیر است. چرا که مصحح متون حکمی و عرفانی در درجه باید خود نیز فیلسوف باشد و درک قابل توجهی از این معارف و علوم داشته باشد. خوشبختانه استاد صدوقی سها در این عرصه نیز خوش درخشیده و آثار بسیاری از بزرگان را تصحیح و احیا نموده است. 

در ادامه این نشست، گفتاری تصویری از احمد مهدوی دامغانی استاد فقید دانشگاه هاروارد در وصف آشنایی این مفخر درگذشته با منوچهر صدوقی سها برای حاضران پخش شد. 

سلوک علمی صدوقی سها به مثابه الگو برای جوانان

در بخش دیگری از این آیین نکوداشت، غلامرضا اعوانی عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران سخنرانی کرد. او گفت: باید از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی بابت تشکیل جلسات تکریم و تجلیل مفاخر ایران قدردانی کنیم که برای تجلیل از بزرگان گذشته هم بزرگداشت‌هایی را برگزار کرده‌اند؛ چه اینکه بسیاری، حتی نام این بزرگان را هم نشنیده‌اند. یکی از این چهره‌ها، استاد صدوقی سها است که حدود 60 سال است به تحقیق و پژوهش و تدریسِ حکمت و عرفان اسلامی اهتمام دارد. ایشان در سنین جوانی، آثار تحقیق و تألیفی فراوانی را به رشته تحریر درآورده است؛ از اینرو پیام من به جوانان ایران این است که به سلوک علمی آقای صدوقی سها توجه کنند که از سن جوانی چه تصحیحات و ترجمه‌ها و پژوهش‌های حکمی جدی و قابل توجهی انجام داده‌اند. 

رئیس پیشین موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران اضافه کرد: کتاب تاریخ حکما و عرفای متأخر بر ملاصدرا، اثر استاد صدوقی سها از مهمترین منابعی است که در داخل و خارج از ایران محل توجه و استناد است و بزرگانی چون دکتر سید حسین نصر در موارد مختلف به این اثر گرانسنگ ارجاع می‌دهند. اخیرا نیز کتابی به قلم آقای صدوقی درباره میرزا حسن کرمانشاهی به دست بنده رسیده است که اکثر شاگردان، شرح حال، آثار و اندیشه‌های این حکیم الهی را به بهترین شکل ممکن به رشته تحریر درآورده‌اند. 

اعوانی درپایان تأکید کرد: استاد صدوقی سها، انسانی به تمامی اخلاقی و متواضع است، او دوستی مهربان و بدون تکلف است و همواره در طول حیات شریف خود به روی مادیات و امور دنیایی چشم فروبسته است. 

در ادامه این نشست پیام علی لاریجانی، استاد فلسفه دانشگاه تهران به آیین نکوداشت منوچهر صدوقی سها از سوی مجید فرخ زادی، تاریخ پژوه و مشاور لاریجانی برای حاضران قرائت گردید. 

در این پیام آمده است: حدود چهل و اندی سال پیش که در دانشگاه صنعتی شریف تحصیل می کردم، با استاد منوچهر صدوقی سها آشنا شدم. آن زمان ایشان فلسفه اسلامی تدریس می کرد و در کلاس ایشان شرکت داشتم. شاید تعجب کنید که چرا در آن زمان در دانشگاه صنعتی که به تربیت مهندسین اهتمام دارد، فلسفه اسلامی تدریس می شد. اجباری در کسب این معارف نبود، ولی مرکزی که آن موقع ایجاد شد و افرادی نظیر آقای دکتر حداد عادل و آقای چیتیک در آن تدریس می کردند، در تکمیل شخصیت مهندسان آینده کشور موثر بودند. آقای صدوقی سها نیز در آموزش فلسفه اسلامی خوب ظاهر شدند. در طول سال‌های بعد نیز تاملات علمی خود را پیگیر بودند و آثار گرانقدری از خود به یادگار باقی گذاردند که نمونه آن جلد نخست مجموعه تاریخ عمومی فلسفه اسلامی است که اینک از آن رونمایی می گردد. قدر تلاش های این مرد الهی را می دانیم و همواره مورد تکریم ماست. از خداوند متعال توفیقات بیشتر ایشان را خواستارم. علی لاریجانی.»

صدوقی سها؛ حکیمِ معاصر

سخنران پایانی این آیین غلامرضا امیرخانی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بود. او طی سخنانی گفت: ارتباط نزدیک ما با استاد صدوقی سها به اواسط دهه ۹۰ شمسی باز می‌گردد که در آن سال‌ها ایشان هفته‌ای دو روز به بخش نسخ خطی کتابخانه ملی ایران می‌آمدند و مرجع و مامنی راهگشا برای پژوهشگران و فهرست‌نویسان بودند. 

او ادامه داد: استاد صدوقی سها موفق شده‌اند که با تاکید بر اندیشه و آثار حکمای چند قرن اخیر نشان دهند که فلسفه اسلامی در طی قرون اخیر هم زنده مانده است. ایشان با تسلطی که بر حوزه عرفان اسلامی دارند به نوعی فلسفه را از دیدگاه متافیزیکی هم بررسی کرده‌اند که درجای خود بسیار ارزشمند است. 

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تأکید کرد: جامعیت استاد صدوقی در فلسفه و عرفان اسلامی، تاریخ و ادبیات، چهره‌ای از ایشان به دست داده است که از هرلحاظ شایستگی اطلاق صفت «حکیم» را دارا هستند، از اینرو وجود بابرکت ایشان همواره برای جامعه علمی و فرهنگی ایران ذی قیمت است. 

در ادامه، برنامه موسیقایی و آواز ایرانی با هنرمندی محمد یاسین حاتمی برای حاضران اجرا شد.

فلسفه اسلامی بالمعنی الاخص برآمده از قرآن کریم و روایات معصومان

منوچهر صدوقی سها نیز در این آیین ضمن قدردانی از رئیس و مجموعه همکاران انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در تکریم و پاسداشت مفاخر و مشاهیر ایران، به یادکرد استادان خود پرداخت و گفت: در مسیر تحصیل در حکمت و عرفان اسلامی با یاری حق تعالی به محضر بزرگانی چون سید محمد کاظم عصار، میرزای روشن، حکیم جولستانی و آقا شیخ محمد حسین خراسانی، آقا یحیی طالقانی، میرزا محمد علی حکیم، میرزا علی موسوی گرمارودی و... مشرف شدم که خوشبخانه جمعی از استادان محترم از جمله آقایان غلامرضا اعوانی، نصرالله پورجوادی و سید حسن امین نیز در مجلس درس این بزرگان حاضر می‌شدند. 

او دربخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: خوشبختانه خداوند توفیق داده است که از مدتی پیش با تأمل بیشتر در حقیقت فلسفه اسلامی و با نگارش آثاری چون «فلسفهِ فلسفه اسلامی»، «پدیدارشناخت تاریخ استعلایی فلاسفه اسلامی»، «تاریخ عمومی فلسفه اسلامی» و... پژوهش‌های جدیدی مبتنی بر متون حکمی را دربارۀ حقیقت فلسفۀ اسلامی و فلسفه اسلامی بالمعنی الاخص به رشته تحریر درآورم که در ضمن آن، آراء مستشرقان و اتباع آنان و بهتان‌های وارده از سوی آن‌ها به فلسفه اسلامی را به صورت مستند پاسخ دهم. 

استاد موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران تصریح کرد: فلسفه اسلامی بالمعنی الاخص که بیان کردم، درحقیقت یک دستگاه فلسفی منظم بر مبنای قرآن کریم و احادیث مأثور است که یونانی زده یا اسلامی شده نیست و از بطن آیات شریفه و کلام معصوم و روایات به دست می‌آید که امیدوارم به زودی و با یاری خدای متعال در قالب اثری منقح و مکتوب منتشر و به اهالی حکمت و فلسفه اسلامی عرضه گردد. 

در پایان این نشست، پس از رونمایی از جلد اول از مجموعه چهارجلدی «تاریخ عمومی فلسفه اسلامی بالمعنی الأعم یا برآمده تفاعل اسلامیّات و یونانیّات» اثر صدوقی سها که از سوی انجمن منتشر شده است، لوح سپاس و نشان زرین انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و هدایایی از سوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به منوچهر صدوقی سها اهدا گردید.