تکرار اشتباهات اروپا در خودروهای برقی/ آیا صنعت خودرو آماده هزینه‌های آن است؟

مصطفی کمالو: صنعت خودرو در ایران در حال حاضر با چالش‌های متعددی مواجه است که به‌ویژه در حوزه خودروهای برقی نمود بیشتری پیدا می‌کند. در حالی که بسیاری از کشورهای پیشرفته در حال حرکت به سوی استفاده گسترده از خودروهای برقی هستند، ایران همچنان با مشکلاتی نظیر زیرساخت‌های ناکافی برای شارژ خودروهای برقی، هزینه‌های بالای تولید و واردات باتری، و محدودیت‌های اقتصادی مواجه است. در این گزارش به بررسی وضعیت خودروهای برقی در ایران پرداخته و با استناد به تحلیل‌های تویوتا و مجمع جهانی اقتصاد، بر لزوم توجه به خودروهای هیبریدی به‌عنوان گزینه‌ای مناسب در ایران تأکید می‌شود.

چالش‌های خودروهای تمام برقی در ایران

نبود زیرساخت‌های مناسب برای شارژ در بسیاری از کشورهای پیشرفته، زیرساخت‌های شارژ خودروهای برقی به طور گسترده‌ای در حال توسعه است، اما در کشور، تعداد ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی بسیار محدود است و این کمبود در مناطقی که به ویژه به زیرساخت‌های حمل‌ونقل شهری نیاز دارند، به مشکلی جدی تبدیل می‌شود. بسیاری از رانندگان تاکسی برقی همچنان از کمبود ایستگاه‌های شارژ و دشواری در شارژ خودروهای برقی در مسیرهای خود شکایت دارند.

تویوتا در گزارش خود در سال 2023 به این نکته اشاره کرده است که بسیاری از کشورها هنوز زیرساخت‌های کافی برای شارژ خودروهای برقی ندارند. تویوتا با اشاره به این موضوع، به‌ویژه در ارتباط با بازارهای در حال توسعه مانند ایران، این چالش را یکی از موانع اصلی برای پذیرش خودروهای برقی دانسته است.

هزینه بالای تولید و نگهداری خودروهای برقی یکی از مهم‌ترین مسائلی که تویوتا در گزارش خود به آن اشاره کرده است، هزینه بالای تولید خودروهای برقی به دلیل استفاده از باتری‌های لیتیومی و دیگر قطعات الکتریکی است. هزینه بالای باتری‌ها نه تنها تولید خودروهای برقی را گران می‌کند، بلکه هزینه‌های تعمیرات و نگهداری این خودروها نیز به دلیل پیچیدگی سیستم‌های الکتریکی بالا است.

تویوتا در گزارش خود تأکید کرده است که هزینه‌های بالای تولید باتری‌های لیتیومی، یکی از عوامل اصلی محدودکننده در تولید خودروهای تمام برقی است. این موضوع به ویژه در ایران که مشکلات اقتصادی و تحریمی وجود دارد، می‌تواند به یک مانع بزرگ تبدیل شود.

وابستگی به واردات و مشکلات اقتصادی در حال حاضر، صنعت خودروسازی ایران به شدت به واردات وابسته است. باتری‌های لیتیومی که برای خودروهای برقی استفاده می‌شوند، هزینه‌های بالایی دارند و وابستگی ایران به واردات این باتری‌ها می‌تواند فشارهای اقتصادی را تشدید کند. با توجه به شرایط اقتصادی و تحریمی که ایران با آن مواجه است، تولید خودروهای تمام برقی در داخل کشور به دلیل هزینه‌های بالای واردات و تولید باتری، دشوار است.

چالش‌های خودروهای برقی در اروپا

مجمع جهانی اقتصاد در گزارش اخیر خود به چالش‌هایی اشاره کرده است که خودروهای برقی در اروپا با آن مواجه هستند و این چالش‌ها می‌تواند برای ایران نیز به عنوان یک درس مهم در نظر گرفته شود. این گزارش نشان می‌دهد که علی‌رغم حمایت‌های مالی و یارانه‌های دولتی برای خرید خودروهای برقی، هزینه‌های بالای این خودروها یکی از بزرگ‌ترین موانع برای خریداران است.

مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی که در سال 2024 منتشر کرد، به کاهش فروش خودروهای برقی در اروپا اشاره کرده است. به گفته این گزارش، فروش خودروهای برقی در سه ماهه اول سال 2024 به دلیل هزینه‌های بالا و کمبود زیرساخت‌های شارژ کاهش یافته است. به‌ویژه در اروپا، بر اساس گزارش فولکس واگن، فروش خودروهای تمام برقی در این قاره 24 درصد کاهش یافته و در مقابل تقاضا برای خودروهای بنزینی و دیزلی افزایش یافته است.

این گزارش تأکید می‌کند که باوجود یارانه‌های ارائه شده برای خرید خودروهای برقی، این خودروها به طور متوسط حدود یک‌چهارم گران‌تر از مدل‌های احتراق داخلی (ICE) هستند. همچنین، تأخیر در ایجاد زیرساخت‌های شارژ و کمبود ایستگاه‌های شارژ عمومی، تأثیر منفی بر بازار خودروهای برقی گذاشته است.

تویوتا و استراتژی چندگانه برای مقابله با چالش‌ها

تویوتا در گزارش خود به موضوعی اشاره کرده است که در شرایط فعلی، تکیه انحصاری بر خودروهای تمام برقی نمی‌تواند راه‌حل مناسبی برای کاهش انتشار کربن و مقابله با تغییرات اقلیمی باشد. تویوتا پیشنهاد می‌کند که استراتژی‌های تولید خودروهای برقی باید به همراه سایر فناوری‌های سبز، مانند خودروهای هیبریدی، ترکیب شود.

گیل پرات، مدیر ارشد پژوهش‌های تویوتا، در این گزارش تصریح کرده است که به جای تمرکز انحصاری بر تولید خودروهای برقی، باید رویکردی چندگانه اتخاذ شود. این رویکرد می‌تواند شامل تولید خودروهای هیبریدی و دیگر انواع خودروهای سبز باشد. تویوتا تأکید دارد که داده‌های جدید نشان می‌دهند که تنها تمرکز بر خودروهای تمام برقی برای کاهش انتشار کربن کافی نیست و باید از روش‌های ترکیبی استفاده شود.

چرا خودروهای هیبریدی برای ایران مناسب‌تر هستند؟

عدم نیاز به زیرساخت‌های گسترده شارژ خودروهای هیبریدی که از ترکیب موتورهای بنزینی و الکتریکی استفاده می‌کنند، نیاز به ایستگاه‌های شارژ عمومی ندارند و از سوخت بنزینی به عنوان پشتیبان استفاده می‌کنند. این ویژگی آن‌ها را برای کشوری مانند ایران که هنوز زیرساخت‌های شارژ خودروهای برقی را به‌طور گسترده توسعه نداده است، مناسب می‌سازد.

هزینه‌های پایین‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر بودن هزینه تولید خودروهای هیبریدی نسبت به خودروهای تمام برقی پایین‌تر است. همچنین، خودروهای هیبریدی به دلیل استفاده از موتور بنزینی در کنار موتور الکتریکی، هزینه‌های نگهداری و تعمیرات کمتری دارند. در شرایط اقتصادی ایران که مشکلات ارزی و تحریمی وجود دارد، این خودروها می‌توانند گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه و قابل دسترس‌تر برای مصرف‌کنندگان ایرانی باشند.

کاهش وابستگی به واردات و مواد اولیه گران‌قیمت خودروهای هیبریدی به‌ویژه در ایران که وابستگی زیادی به واردات قطعات دارند، می‌توانند از مزایای استفاده از سوخت‌های داخلی بهره‌برداری کنند و به کاهش وابستگی به واردات کمک کنند. در حالی که خودروهای تمام برقی به شدت به باتری‌های لیتیومی وارداتی وابسته هستند، خودروهای هیبریدی می‌توانند هزینه‌ها را کاهش داده و تولید آن‌ها در داخل کشور توجیه‌پذیرتر باشد.

آلایندگی کمتر و سازگاری با شرایط فعلی ایران خودروهای هیبریدی به دلیل استفاده از موتور الکتریکی در مسیرهای شهری و ترافیک‌های سنگین، آلودگی کمتری نسبت به خودروهای بنزینی و دیزلی تولید می‌کنند. این ویژگی در کشورهایی که مشکل آلودگی هوا دارند، مانند ایران، بسیار مهم است. همچنین، خودروهای هیبریدی می‌توانند در شرایطی که به شارژ نیاز دارند، از سوخت‌های فسیلی به‌طور مؤثر استفاده کنند.

با توجه به چالش‌های موجود در زمینه زیرساخت‌ها، هزینه‌های بالای تولید و واردات باتری‌های لیتیومی، خودروهای تمام برقی در حال حاضر گزینه مناسبی برای ایران به نظر نمی‌رسند. در مقابل، خودروهای هیبریدی با ارائه ترکیب موتور بنزینی و الکتریکی، نه تنها به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کنند بلکه به دلیل عدم نیاز به زیرساخت‌های گسترده شارژ و هزینه‌های پایین‌تر، می‌توانند راه‌حلی مناسب برای آینده حمل‌ونقل در ایران باشند.

گزارش تویوتا و تحلیل‌های مجمع جهانی اقتصاد در این زمینه، که بر لزوم اتخاذ رویکردی چندگانه برای مقابله با چالش‌ها تأکید دارند، نشان می‌دهند که خودروهای هیبریدی می‌توانند در شرایط فعلی ایران به عنوان گزینه‌ای قابل‌توجه مطرح شوند. استفاده از خودروهای هیبریدی، به ویژه در کشورهایی با محدودیت‌های اقتصادی و زیرساختی مانند ایران، می‌تواند بهترین راه‌حل ممکن باشد تا هم از لحاظ اقتصادی و هم از نظر زیست‌محیطی به یک تعادل پایدار دست یابیم.