پیام‌های مذاکره روسیه و ایالات متحده و سفرلاوروف به تهران/ نقطه تصمیم ایران در تحولات بین‌المللی

به گزارش خبرگزاری برنا، سفر سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه به تهران در شرایطی انجام شد که تحولات قابل توجهی در عرصه بین‌المللی در جریان است. این سفر تنها چند روز پس از مذاکرات اولیه میان روسیه  و ایالات متحده در ریاض و همچنین گفت‌وگوی تلفنی میان ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ صورت گرفته که بر تعاملات جهانی تاثیر بسزایی داشته و نشانه‌های این چرخش سیاسی در سیاست جهانی میان ایالات متحده و روسیه را در رای‌گیری قطعنامه‌های آمریکایی و اروپایی در سازمان ملل متحد می‌توان دید. در میانه این اختلافات در جبهه غرب بر سر مسئله جنگ اوکراین،حضور لاوروف در تهران نه تنها بازتابی از تعاملات پیچیده بین‌المللی است، بلکه می‌تواند حامل پیام‌های استراتژیک و دیپلماتیک از سوی طرف‌های مختلف باشد، پیام‌هایی که ممکن است در آینده صحنه بازی را تغییر دهد یا حتی چیده‌مان‌های جدیدی در حوزه بین‌الملل ایجاد کند. 

پیام‌های احتمالی و هدف لاوروف از سفر به تهران

برخی تحلیلگران بین‌المللی بر این باورند که سفر لاوروف ممکن است حامل پیامی از سوی واشنگتن بوده که هدف آن، کاهش تنش‌ها و زمینه‌سازی برای ازسرگیری مذاکرات  میان ایران و ایالات متحده است.از سوی دیگر، این احتمال نیز وجود دارد که روسیه پیش از دیدار آتی پوتین و ترامپ، بخواهد نظرات تهران را جویا شود تا در مذاکرات با آمریکا، دیدگاه‌های ایران را مدنظر قراردهد. گرچه این روایت‌ها فعلا در سطح گمانه‌های سیاسی و برآیندی از نشانه‌های موجود در عرصه بین‌الملل است، اما جوانب اتفاقات اخیر در روابط ایران و آمریکا پس از حضور ترامپ نشان می‌دهد که او به سرعت برای رسیدن به راه‌حل در یکی از مشکلات خود در سیاست خارجی تلاش می‌کند.

مسئله جنگ اوکراین، همزمان مسئله هسته‌ای ایران و تنش‌های منطقه‌ای موجود در غزه می‌تواند اولویت‌های جداگانه اما به هم پیوسته‌ای باشند که رئیس‌جمهورعملگرای آمریکا علاقه‌مند است آنها را با یک حرکت دومینووار در جهت دیپلماسی به حرکت دربیاورد و تمایلش برای صلح را نمایش دهد. او همزمان که نرمش‌های شوک‌آور خود در قبال پوتین را به تصویر کشیده، اروپا را زیر ضرب انتقاد قرار داده و ایران را با تحریم و فشار حداکثری به مذاکره می‌طلبد، می‌خواهد از بازیگری و ظرفیت‌های سیاسی روسیه استفاده کند.این بازیگری دو صورت متفاوت دارد؛ صورت میانجیگرانه برای جوش دادن یک مذاکره با شرایطی که دو طرف را به تفاهم بر سر خطوط مشترک برساند و صورتی که هشدار دهنده است و جنبه‌های تهدید و فرصت برای مذاکره در وضعیت اقتصادی سخت را یادآوری می‌کند. 

دیدگاه اول در این‌باره می‌تواند این باشد که ایران و روسیه به عنوان شرکای سیاسی و تجاری در شرایط تحریمی راهکار میانه‌ای را برای انتقال پیام نهایی به ایالات متحده و ایجاد فضای گفت‌وگو می‌یابند که شرایط مطلوبی در گفتمان سیاسی محسوب می‌شود و این امکان را به تهران می‌دهد که مطالباتش را (نه چندان زیاد یا نه چندان کم) مطرح کند. دیدگاه دوم در این زمینه رویکردی است که منتقدان روسیه بر آن اصرار دارند و معتقدند که حضور لاوروف در تهران بر اساس شکل‌گیری یک اتحاد اولیه میان روسیه و ایالات متحده در عرصه جهانی است که به حل و فصل مسئله ایران در دایره ایجاد نقش‌های بیشتر از صلح اوکراین می‌نگرد.

این دیدگاه به ویژه در شرایطی مطرح می‌شود که ایالات متحده به دنبال افزایش فشارها بر ایران است، فشارهایی که همزمان با سفر لاوروف به تهران با تحریم‌های جدید نفتی نیز همراه شد. ایالات متحده در راستایسیاست فشار حداکثری علیه ایران، دور جدیدی از تحریم‌ها را علیه صنعت نفت این کشور اعمال کرده و صنعت نفت ایران که به عنوان منبع اصلی درآمد کشور محسوب می‌شود را تحت فشار تحریم‌ها قرار داده است.

از این روست که منتقدان نقش روسیه، حضور لاوروف را تسری دادن سیاست فشار ایالات متحده در راستای تحمیل میز مذاکره تصور می‌کنند. البته در این باره فعلا نمی‌توان نتیجه مهم و قابل توجهی داشت و از آنچه در گفت‌وگوهای لاوروف و عراقچی – پزشکیان منتشر شده نتیجه نهایی از تصمیم ایران یا رضایت روسیه به یک تصمیم از سوی تهران را تصویر نمی‌کند. 
 
دیدگاه‌های مقامات ایرانی و تأکید بر شرایط مذاکره
آنچه که در تریبون رسمی میان لاوروف و عراقچی رد و بدل شد تاکید ایران بود بر پیش‌شرط‌هایی که تهران در گذشته مطرح کرده بود. مقامات ایرانی در این زمینه رویکردی قاطع داشته‌اند.

عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در دیدار با همتای خود به صراحت اعلام کرده که مذاکره مستقیم با آمریکا در شرایطی که فشارها وجود دارد، ممکن نیست. اینرویکرد ایران به معنای رد سیاست فشار حداکثری ترامپ است که میزمذاکره را همزمان با تحریم‌ها به عنوان ابزاری برای افزایش قدرت چانه‌زنیایالات متحده می‌بیند.

مقامات ایرانی تأکید کرده‌اند که مذاکره با ایالاتمتحده تنها زمانی امکان‌پذیر است که شاهد تغییر سیاست واشنگتن به ویژه در زمینه تحریم‌ها باشیم.همچنین ایران آزادسازی دارایی‌هایبلوکه‌شده خود یا توقف تحریم‌ها را به عنوان سیگنال‌های اولیه برایازسرگیری مذاکرات و دیپلماسی می‌داند.

دیدگاه‌های روسیه درباره دیپلماسی و تحریم
در مقابل لاوروف چند نکته اساسی درباره مسائل ایران طرح کرد که یکی از آنها به عنوان معضل مشترک تحت عنوان تحریم بود. او تاکید کرد« ما سطح فوق‌العاده‌ای از گفت‌وگوهای سیاسی با ایران داریم و به دنبال کاهش تاثیرات منفی تحریم بر اقتصادمان هستیم» و دیگری ابراز علاقه او به ایجاد گفت‌وگوبود که وزیر خارجه روسیه آن را در قالب جمله‌ کوتاه « ظرفیت دیپلماسی هنوز وجود دارد» بیان کرد. این دو نکته مهم اظهارات لاوروف را باید در جهت تشویق ایران برای از سرگیری گفت‌وگوها درباره مسائل سیاسی و فنی در حوزه بین‌الملل و هسته‌ای تفسیر کرد که فعلا پاسخ ایران به آن، رویکرد گذشته است. به رغم گفت‌وگوهای انجام شده و اظهاراتی که عراقچی به شکل کلاسیک در راستای سیاست فعلی ایران مطرح کرد به نظر می‌رسد تهران در برابر نظرات مسکو و شرایطی که در حوزه اقتصادی دارد در نهایت تصمیم نهایی خود را اعلام خواهد کرد، البته ملاحظاتی که تهران در شرایط جدید بین‌المللی دارد نیز مدنظر قرار می‌گیرد.
 
چالش‌ها و مانع‌های پیش‌روی دیپلماسی ایران
آنچه که ایران برای تصمیم نهایی درباره مذاکره یا ادامه روند فعلی به تحلیل شرایط و صبر وادشته است در وهله اول تغییرات بسیار سریع و ناگهانی در حوزه روابط بین‌الملل است که جانمایی جدید در وضعیت جدید بین‌المللی را دشوار می‌سازد.

نزدیکی ظاهری آمریکا به روسیه بعد از گفت‌وگوی تلفنی ترامپ و پوتین و گردش شدید ترامپ از مواضع غرب در قبال اوکراین نه تنها ایران که حتی کشورهای عربی و اروپایی را هم در موازنه جدید به نگرشی محتاطانه‌تر واداشته است. در این وضعیت تهران که پیش از این در یک هژمونی کاملا تقابلی به همراه روسیه و چین بود، احتمالا راستی‌آزمایی تغییرات را مد نظر قرار خواهد داد. در وهله دوم هزینه و فایده هرگونه مذاکره با عدم مذاکره در آینده بستگی به ادامه نقشی دارد که روسیه به عنوان یک میانجی بازی خواهد کرد. این مورد به شکل کاملا معناداری به آینده مذاکرات آمریکا و روسیه درباره اوکراین بستگی دارد. ادامه تعامل پوتین و ترامپ و تضعیف اروپا به تغییراتی در حوزه بین‌الملل ختم می‌شود که مفهوم مذاکره و حل و فصل اختلافات را امکانپذیر خواهد کرد، در غیر این صورت ورود تعامل ممکن است ایران را به برگی در میز مذاکرات تبدیل کند. 
ایران در این مقطع حساس بین‌المللی، دیپلماسی چندگانه‌ای را در پیش گرفته و در کنار تعاملات با روسیه، همچنان نشست‌های فنی خود را با کشورهای اروپایی فعال نگه داشته و امیدوار است که بتواند به جمع‌بندی‌های مهم‌تری قبل از نشست فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برسد. از سوی دیگر، ایران به تحولات جهانی و مذاکرات مرتبط با اوکراین چشم دوخته و ممکن است از فرصت‌هایی که در این مذاکرات پیش می‌آیدبرای کاهش تنش‌ها استفاده کند. در نهایت، سفر لاوروف به تهران و تحولات پیرامون آن نشان‌دهنده پیچیدگی‌های ناگزیرسیاست خارجی ایران در برابر فشارهای بین‌المللی و فرصت‌های دیپلماتیک است. ایران با حفظ سیاست خود در برابر فشارها و تحریم‌ها، به دنبال فعال نگه داشتن دیپلماسی با همه طرف‌ها‌ست و تا شفاف شدن فضای مذاکره میان روسیه و آمریکا بر سر مسئله اوکراین در نقطه تصمیم نهایی می‌ماند. 

انتهای پیام