بهره مندی ۳۰ میلیون روستایی از خدمات بهداشتی

نشست خبری هفته سلامت امروز، یکشنبه ۳۱ فروردین، با حضور علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برگزار شد.

به گزارش خبرنگار اجتماعی برنا، علیرضا رئیسی معاون بهداشت وزارت بهداشت در این نشست با اشاره به شعار امسال سازمان جهانی بهداشت گفت: شعار امسال بر سلامت نوزاد و مادر متمرکز است، این موضوع نشانگر توجه جهان به اهمیت نقش نوزاد، فرزندآوری و عوامل تهدیدکننده سلامت مادر و کودک است.

وی همچنین با گرامیداشت روز آزمایشگاه که مصادف با ۳۱ فروردین است، افزود: نیرو‌های آزمایشگاهی که معمولاً کمتر دیده می‌شوند، در دوران کرونا ارتباط مستقیمی با بیماران داشتند و نقش حیاتی در کنترل و تشخیص بیماری ایفا کردند. از این رو باید از تلاش‌های این عزیزان قدردانی کرد.

معاون بهداشت با تأکید بر مفهوم عدالت در سلامت، اظهار کرد: عدالت یعنی اینکه تمام مردم در هر جای کشور، به خدمات بهداشتی با کیفیت و قابل‌دسترس دسترسی داشته باشند. یکی از دستاورد‌های نظام سلامت این است که امروزه ۳۰ میلیون روستایی از خدمات بهداشتی بهره‌مندند و در کشور نمی‌توان حتی یک روستای هزار نفری را یافت که فاقد خانه بهداشت باشد.

رئیسی طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع را یکی از ابزار‌های تحقق عدالت عنوان کرد و افزود: متأسفانه در این حوزه آن‌طور که باید موفق نبودیم. یکی از دلایل اصلی آن نظام چندگانه پرداخت در کشور است. نظام پرداخت رفتار ساز است بلکه موجب گرایش به مشاغل پردرآمد و ایجاد نابرابری در حوزه‌های مختلف پزشکی شده است.

وی درباره پویش نه به تصادف گفت: هر برنامه‌ای باید متناسب با ظرفیت خود سنجیده شود. پویش‌هایی که راه‌اندازی می‌شوند برای جلب توجه و هشدار دادن به مردم و مسئولان است، نه صرفاً کاهش آماری فوری. ما حدود سه هزار نقطه حادثه‌خیز در کشور داریم که از طریق همین پویش توانستیم توجه وزارت راه و شهرسازی را به این موضوع جلب کنیم

وی افزود: ارزیابی عملکرد این پویش باید بر اساس اثرگذاری در سیاست‌گذاری و تغییر رویکرد‌ها انجام شود، نه صرفاً کاهش تعداد تصادفات. در کنار آن، جرایم رانندگی ما بازدارندگی لازم را ندارند و در این زمینه با ضعف جدی مواجه هستیم. ایمنی خودرو‌ها نیز پایین است، به‌طوری‌که بیش از ۶۰ درصد مرگ‌ها در محل حادثه رخ می‌دهد. همچنین وجود ۱۲ میلیون و ۳۰۰ هزار موتورسیکلت فرسوده، خود تهدید بزرگی برای ایمنی عمومی است.

معاون بهداشت ادامه داد: این پویش برای آگاه‌سازی مسئولان طراحی شده تا با همکاری نهاد‌های مختلف پای کار بیایند. سالانه حدود ۲۰ هزار نفر، عمدتاً جوان در تصادفات جان خود را از دست می‌دهند؛ بنابراین فرهنگ‌سازی باید از مدارس آغاز شود.

رئیسی گفت: این برنامه در سه سطح طراحی شده؛ برنامه کوتاه‌مدت مثل پویش، برنامه میان‌مدت و برنامه بلندمدت که برنامه بلند مدت در ارزیابی نتایج و اثربخشی، تنها پس از اجرای کامل برنامه بلندمدت امکان‌پذیر خواهد بود.

رئیسی درباره برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع تصریح کرد: طرح پزشک خانواده سال‌ها پیش در استان‌های فارس و مازندران به صورت پایلوت آغاز شد، اما هرگز به‌صورت کامل و جامع در سطح کشور اجرا نشد. علت اصلی، فقدان تعریف دقیق و نگاه جامع به این مفهوم بود. متأسفانه بسیاری، شبکه بهداشت را صرفاً محدود به خانه‌های بهداشت و مراکز شهری و روستایی می‌دانند، در حالی‌که این تنها بخش ابتدایی شبکه است.

وی با تأکید بر اینکه شبکه سلامت باید دست‌کم شامل سه سطح باشد، گفت: سطح اول مراقب سلامت است، سطح دوم شامل مطب‌ها و کلینیک‌های تخصصی و سطح سوم مربوط به بیمارستان‌هاست. پزشک خانواده طرحی برای یک جمعیت مشخص با یک فرآیند مشخص، بسته‌های خدمتی معین و با بودجه سرانه‌ای معین خدمات است.

رئیسی افزود: در حال حاضر پزشک خانواده به شکل کامل در کشور پیاده‌سازی نشده و خانه‌های بهداشت به تنهایی نمی‌توانند این عنوان را بر دوش بکشند. هدف ما این است که پزشک خانواده در بستر واقعی شبکه سلامت عملیاتی شود به این معنا که مراقبت از سطح اول آغاز شده، با ارجاع مناسب به سطح دوم ادامه یافته و در صورت نیاز، خدمات سطح سوم مانند بستری نیز با هماهنگی کامل ارائه شود.

معاون بهداشت تأکید کرد: پزشک خانواده باید از تمامی خدماتی که بیمار دریافت می‌کند، از جمله داروها، آزمایش‌ها، علت بستری، نحوه ترخیص و پیگیری‌های بعدی اطلاع داشته باشد. این سطح از پیوستگی خدمات، نیازمند زیرساخت اطلاعاتی منسجم و ارتباطی مداوم میان سطوح مختلف شبکه است.

وی بابیان اینکه در استان فارس و مازندران هم طرح پزشک خانواده به صورت کامل اجرا نشده است گفت: در فاز اول اجرای طرح، برنامه‌ریزی شده تا این روند برای ۳۰ میلیون نفر از جمعیت روستایی و ساکنان شهر‌های زیر ۲۰ هزار نفر به‌طور کامل اجرایی شود.

از زمان نوبت‌گیری در سطح یک تا مراجعه به کلینیک‌های تخصصی و حتی بستری در بیمارستان، همه مراحل باید ثبت‌شده، منسجم و قابل پیگیری باشد. همچنین تکلیف اجرای طرح در دو استان فارس و مازندران نیز باید به‌طور کامل مشخص شود.

رئیسی درباره وضعیت شیوع بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن مانند سرخک گفت: در حال حاضر، شیوع بیماری‌هایی، چون سرخک در کشور‌های همسایه بسیار بالاست. این کشور‌ها پوشش واکسیناسیون پایینی دارند، در حالی‌که ما در کشورمان پوشش ۹۵ درصدی واکسن سرخک داریم. با این وجود، افرادی که از این کشور‌ها وارد ایران می‌شوند، ممکن است ویروس را به همراه داشته باشند و امکان دارد که واکسینه نشده‌اند و دیگران را هم در معرض ابتلا قرار می‌دهند.

وی ادامه داد: با وجود پوشش بالای واکسیناسیون، همچنان سالانه مواردی از ابتلا در کشور گزارش می‌شود، که اغلب ناشی از ورود بیماری از کشور‌های همسایه است. البته سیستم مراقبت اپیدمیولوژیک ما بسیار قوی عمل می‌کند و موارد مشکوک به‌ویژه در مناطق مرزی و استان‌های در معرض خطر شناسایی می‌شوند. برای مثال، طی سال ۱۴۰۳، حدود ۶۷۳ مورد شناسایی شد که منجر به تزریق ۶ هزار دوز واکسن شد.

معاون بهداشت افزود: دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز به کادر درمان هشدار‌های لازم را ارائه داده‌اند که به این صورت که حتی اگر یک مورد مشکوک از کشور‌های همسایه وارد کشور شود، باید فرض را بر آلوده بودن فرد گذاشت تا خلافش ثابت شود. این سطح از حساسیت، نشان‌دهنده تلاش کشور برای جلوگیری از شیوع مجدد بیماری‌های ریشه‌کن‌شده یا کنترل‌شده است.

وی همچنین با اشاره به رشد جریان‌های ضد واکسن در سطح جهانی گفت: خوشبختانه ایران کشوری است فرهنگ بالایی در حوزه واکسیناسیون دارد، حتی در صورت بروز کمبود‌های جزئی در روستاها، مردم و رسانه‌ها با مطالبه‌گری موضوع را پیگیری می‌کنند. برخلاف بسیاری از کشور‌ها که در دوران کرونا با بی‌میلی مردم برای واکسیناسیون مواجه بودند، در ایران مردم داوطلبانه و گسترده واکسن دریافت کردند.

رییسی درباره تأثیر تغییرات اقلیمی بر سلامت عمومی، عنوان کرد: تغییرات اقلیمی، از جمله گسترش گرد و غبار و افزایش آلودگی ناشی از فعالیت معادن در نیمه اول سال، به‌ویژه در مناطق شهری، سلامت عمومی را با تهدید مواجه کرده است. سالانه بیش از ۴۰ هزار مرگ به خاطر آلودگی هوا اتفاق میفتد که هزینه ۱۲ هزار میلیارد دلار به نظام سلامت متحمل می‌کند. این موضوع از سال گذشته با جدیت در دستور کار دولت قرار گرفته و حتی به سطح هیئت وزیران و شخص رئیس‌جمهور کشیده شده است.

وی با اشاره به تاکید بر حرکت به سمت انرژی‌های پاک گفت: اکنون پروژه‌هایی در زمینه انرژی خورشیدی در دست اقدام است چرا که کشور ما ظرفیت بالایی برای بهره‌گیری از انرژی خورشید دارد و با تأمین برق از منابع پاک می‌توان از سوخت‌های فسیلی در آشپزخانه‌ها و خودرو‌ها فاصله گرفت و به سمت خودرو‌های برقی حرکت کرد.

رئیسی بیان کرد: کیفیت سوخت، ساختار جاده‌ها و تولید خودرو از جمله عوامل مؤثر بر آلودگی هستند. دولت در حال فعالیت در دو مسیر اصلی برای بهبود کیفیت سوخت و ارتقاء فناوری تولید خودرو است. با این حال بخشی از ریزگرد‌ها منشأ داخلی ندارند و از کشور‌های همسایه وارد کشور می‌شود. این موضوع نیازمند همکاری‌های بین‌المللی است و نمی‌توان به‌تنهایی با آن مقابله کرد

معاون بهداشت درباره وضعیت پزشک خانواده و پرونده الکترونیک سلامت بیان کرد: پزشک مشخص برای پیگیری سلامت یک گروه است. مقرر شده تا سرانه مشخصی برای پزشکان خانواده، دندان‌پزشکان و مراقبین سلامت در نظر گرفته شود و پرداخت‌ها به شکل ثابت انجام گیرد تا این نظام به‌صورت پایدار پیش برود.

وی افزود: در کنار آن پرونده الکترونیک سلامت نیز نیازمند آن است که سامانه‌ها سطوح مختلف خدمات یعنی سطح یک، دو و سه به‌درستی به هم متصل شوند. ما در مرحله اول، اتصال سطح یک و دو را آغاز کرده‌ایم. این اتصال شامل نظام نوبت‌گیری و نسخه‌نویسی الکترونیک است که طراحی آن در حال حاضر در سامانه ما انجام شده و در حال اجراست. پزشک سطح یک باید بتواند نسخه و اقدامات درمانی بیمار را در سطح دو مشاهده کند. در صورتی که بیمار به بیمارستان ارجاع داده شود، باید مشخص باشد چه تشخیصی داده شده، چه درمان یا جراحی انجام شده و چه پیگیری‌هایی لازم است. در حال حاضر این اقدام به‌صورت موازی با همکاری معاونت درمان پیش می‌رود.

رئیسی اضافه کرد: یکی از گام‌های مهم دیگر اتصال آزمایشگاه‌ها و داروخانه‌های بخش خصوصی به سامانه پرونده الکترونیک است. این یکپارچگی در حال پیگیری است، زیرا بدون آن هماهنگی لازم بین سطوح مختلف خدمات سلامت برقرار نمی‌شود. متأسفانه هنوز بسیاری از بیمارستان‌ها از پرونده الکترونیک استفاده نمی‌کنند و تنها به عنوان یک سامانه حسابداری عمل می‌کنند؛ بنابراین در سال اول اجرای برنامه، تمرکز ما بر توسعه این زیرساخت‌ها و ارتقاء قابلیت‌ها خواهد بود.

رئیسی درباره وضعیت مکمل‌ها و پوشش بیمه‌ای آنها اظهار کرد: در مورد مکمل‌ها باید دو نکته اساسی وجود دارد که اولین نکته در بیمه‌های پایه اغلب مکمل‌ها را تحت پوشش قرار نمی‌دهند؛ دوم آنکه مهم‌تر از مصرف مکمل‌ها، تغذیه صحیح و کافی است. بسیاری از مکمل‌هایی که امروزه در داروخانه‌ها با شکل و رنگ‌های مختلف عرضه می‌شوند، در واقع ضرورتی برای مصرف ندارند. تنها ویتامینی که به‌طور معمول از طریق غذا تأمین نمی‌شود، ویتامین D است که منبع اصلی آن نور خورشید است و باید از این طریق تأمین شود.

وی افزود: البته در گروه‌های خاص مانند مادران باردار و نوزادان، نیاز به مکمل‌های خاص مانند آهن، ید و اسید فولیک وجود دارد که ضروری و غیرقابل اجتناب است. به‌طور خاص نوزادانی که کلیه‌های آنها هنوز کامل تشکیل نشده، یا مادران بارداری باید از مکمل‌ها استفاده کنند و همین مکمل‌ها نیز یکی از دلایل افزایش پرداختی از جیب مردم شده‌اند.

معاون بهداشت وزارت بهداشت، با اشاره به آمار خودکشی در کشور گفت: آمار خودکشی در ایران نسبت به میانگین جهانی پایین‌تر است، اما این به معنای بی‌نیازی از اقدام و برنامه‌ریزی نیست. یکی از اقدامات مؤثر در این زمینه، استقرار کارشناسان سلامت روان در مراکز خدمات جامع سلامت بوده که موجب شناسایی افراد دارای افکار خودکشی در مراحل اولیه شده است.

وی افزود: ریشه‌یابی در موضوع خودکشی اهمیت بالایی دارد. افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، معمولاً پیش از آن از اختلالات روانی نظیر سایکوز عبور کرده‌اند. تجربه ما نشان داده در مناطقی که نرخ بیکاری بالا، سطح سواد پایین و مشکلات اقتصادی شدیدتر است، احتمال بروز خودکشی نیز بیشتر است.

رییسی با اشاره به مراکز «سراج» گفت: این مراکز که برای ارائه خدمات سلامت روان راه‌اندازی شده‌اند، در حال توسعه در سراسر کشور هستند و عملکرد بسیار مثبتی داشته‌اند. به‌زودی برنامه‌ای برای ادغام کامل مراکز سراج در نظام شبکه بهداشت کشور اجرایی خواهد شد. با این ادغام، تأمین نیروی انسانی، اختصاص بودجه و تثبیت ساختار این مراکز به‌صورت رسمی انجام خواهد شد.

معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: گاهی تصور نادرستی از پزشک خانواده وجود دارد، در حالی که این برنامه صرفاً به معنای داشتن یک پزشک برای هر خانواده نیست؛ بلکه موضوع اصلی، تشکیل یک تیم سلامت برای مراقبت مستمر از خانواده‌ها است.

وی ادامه داد: پزشک خانواده یک تغییر رفتاری گسترده در سطح جامعه می‌طلبد. تا پیش از این مردم آزاد بودند که به هر پزشک یا متخصصی مراجعه کنند، اما در نظام ارجاع این کار باید با نظر پزشک خانواده انجام شود. طبیعی است که این تغییر مقاومت‌هایی در پی دارد، اما تجربه جهانی و نتایج مطالعات نشان داده که اجرای درست آن موجب بهبود کیفیت خدمات و کاهش هزینه‌ها خواهد شد.

رییسی با بیان اینکه بزرگ‌ترین چالش‌های اجرای این برنامه سه‌گانه است، افزود: نخست تعرفه پایین خدمات پزشکی در کشور است که موجب بی‌انگیزگی برخی پزشکان می‌شود. دوم، پراکندگی اعتبارات حوزه سلامت است؛ در حالی که برای اجرای موفق، وجود یک بیمه‌گر ملی ضروری است. سوم، مسئله اعتماد عمومی به سیستم ارجاع است که باید تقویت شود.

وی با اشاره به بحث تجویز دارو و آزمایش‌ها گفت: اگر پزشک خانواده و راهنما‌های بالینی به‌درستی اجرا شود، می‌توان بخش عمده‌ای از هزینه‌های درمانی را کنترل کرد. به عنوان مثال، در نسخه‌نویسی الکترونیک، هنگام تجویز آزمایش، جدول هزینه‌ها و ضرورت بالینی مقابل پزشک قرار می‌گیرد که همین موضوع باعث کاهش تجویز‌های غیرضروری شده است.

معاون بهداشت وزارت بهداشت، در ادامه نشست در پاسخ به سوالی درباره سقط‌های غیرقانونی، با اشاره به مواردی که در برخی مراکز شناسایی می‌شود گفت: برخی خانواده‌ها در مواجهه با اختلالات ژنتیکی یا کروموزومی در جنین، بدون طی مراحل قانونی تصمیم به سقط می‌گیرند. وزارت بهداشت بر ضرورت برخورد قانونی با این موارد تأکید دارد و معتقد است که این موضوع باید به‌صورت مستند و دقیق از سوی دستگاه قضا پیگیری شود.

وی تأکید کرد: بیش از ۹۰ درصد از این خانواده‌ها از نظر روانی، اجتماعی و اقتصادی در شرایط طبیعی قرار دارند، اما در تصمیم‌گیری خود دچار تردید یا اضطراب می‌شوند. در همین راستا مراکز مشاوره‌ای راه‌اندازی شده‌اند که کارشناسان آموزش‌دیده در آنها تلاش می‌کنند با ارائه اطلاعات دقیق شرعی، قانونی و انسانی، خانواده‌ها را از تصمیم به سقط بازدارند. این مراکز در سراسر کشور فعال هستند و در بسیاری از موارد موفق به منصرف کردن خانواده‌ها از تصمیم‌شان شده‌اند.

معاون بهداشت ادامه داد: ما به جای برخورد صرف به دنبال پیشگیری هستیم. آموزش و مشاوره مؤثر، مهم‌ترین ابزار ما در کاهش سقط‌های غیرقانونی است.

وی همچنین با اشاره به موضوع بحران جمعیت گفت: کاهش نرخ باروری یک مشکل جهانی است و محدود به ایران نیست. حتی کشور‌هایی مانند روسیه نیز برای تشویق به فرزندآوری، مشوق‌هایی مثل هدیه‌های مالی و مزایای مختلف ارائه می‌دهند. اما فراتر از این اقدامات، باید بر فرهنگ‌سازی عمیق و گسترده تمرکز کنیم.

رئیسی افزود: موضوع جمعیت تنها وظیفه وزارت بهداشت نیست؛ همه دستگاه‌ها، از نهاد‌های اقتصادی و اجتماعی گرفته تا فرهنگی، باید در این زمینه مشارکت فعال داشته باشند. بسیاری از اقدامات ساختاری انجام شده، اما آنچه اکنون بیش از همه نیاز است، کار فرهنگی مستمر، هدفمند و تأثیرگذار است.

وی ادامه داد: با گسترش تبلیغات تجاری و غیرعلمی، شاهد افزایش بی‌سابقه عطاری‌ها، گرایش به طب‌های شبه‌علمی و پدیده‌هایی مثل «گوگل‌درمانی» هستیم. اخیراً حتی تبلیغاتی با محوریت هوش مصنوعی برای ارائه نسخه شخصی سلامت در حال گسترش است، بدون اینکه مشخص باشد مردم تا چه حد سواد سلامت دارند و می‌توانند با این ابزار‌ها به‌درستی رفتار کنند.

معاون بهداشت با تأکید بر ضرورت مرجعیت علمی در حوزه سلامت گفت: ما باید مرجعی مطمئن برای پاسخ‌گویی به پرسش‌های مردم داشته باشیم؛ سایتی یا سامانه‌ای که با همکاری انجمن‌های علمی طراحی شود تا مردم بتوانند به آن رجوع کنند و اطلاعات دقیق و معتبر دریافت نمایند. صرف ارائه اطلاعات کافی نیست، بلکه آنچه اهمیت دارد، ارتقای «سواد سلامت» به سطحی است که منجر به تغییر رفتار شود.

رئیسی افزود: متأسفانه مردم یا اطلاعات کافی دارند و به آن عمل نمی‌کنند، یا به اطلاعات نادرست اتکا کرده‌اند. ما در برابر این وضعیت نمی‌توانیم منفعل بمانیم و باید از طریق ابزار‌های نوین ارتباطی، به گوشی‌های همراه مردم وصل شویم و تبادل داده و آموزش مستمر را محقق کنیم.

انتهای پیام/