طراح پوستر نمایشگاه کتاب: اولویتم در طراحی وفاداری به تاریخ مصور بود/ نقدهای تند، بازتاب جامعه عصبی ماست

حمیدرضا بیدقی، طراح پوستر سی‌وششمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، درباره روند طراحی این اثر و ترکیب نمادین شخصیت‌ها در تصویر، به خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا گفت: همین که در این تصویر دو زن حضور دارند، باید خدا را شکر کرد. در بسیاری از دیوارنگاره‌های بزرگ شهری، نسبت حضور زنان به مردان گاه یک به پنجاه است. این واقعیت، بازتابی از جایگاه تاریخی زنان در عرصه‌های هنری و فرهنگی ماست. از سوی دیگر، اگر به آمار نویسندگان و ادیبان زن در طول تاریخ نگاه کنیم، می‌بینیم که همیشه سهم کمتری نسبت به مردان داشته‌اند.

وی با اشاره به فضای مفهومی تصویر ادامه داد: این روز‌ها موجی از مادرستیزی در میان برخی از دختران و زنان جوان دیده می‌شود. در این پوستر، مردی روبه‌روی یک زن که فرزندی در آغوش دارد، ایستاده و کتابی را به او می‌دهد تا برای کودکش بخواند؛ این تصویر، نگاهی فرهنگی و نمادین به نقش زن در انتقال دانش به نسل بعد دارد. علاوه بر آن، از میان سه مردی که در بخش بالایی تصویر دیده می‌شوند، تنها یکی از آنها کتاب در دست دارد و بقیه در نقش‌های تصمیم‌گیرنده، ناشر و مسئول فرهنگی ظاهر شده‌اند.

پاسخ به یک سوءتفاهم؛ کتاب کوچک یا آیینه؟

بیدقی در پاسخ به نقد عده‌ای که معتقدند، دست زن در تصویر به جای کتاب، آیینه است، توضیح داد: آنچه در دست زن است، آیینه نیست؛ بلکه کتابی کوچک است که اشاره دارد به سنت کتاب‌سازی در دوران پیشاصفوی، به‌ویژه تحت تأثیر سبک مغولی. در آن دوران، کتاب‌ها کوچک، دستی و قابل‌حمل بودند و حتی در جیب جا می‌شدند. این انتخاب، ارجاعی است به تاریخ تصویری ما. پس از دوره صفویه و با ورود پرسپکتیو اروپایی به هنر ایران، مینیاتور از اصالت خود فاصله گرفت و بیشتر جنبه تزئینی پیدا کرد. به همین دلیل، در این پوستر دو سبک مینیاتوری دیده می‌شود که یکی از آنها مستقیماً از شاهنامه بایسنقری الهام گرفته است.

زن در پوستر، نماد انتقال دانش به نسل بعد است

وی همچنین درباره تفاوت پوشش شخصیت زن ایستاده در کنار در، نسبت به دیگران عنوان کرد: تنوع پوشش و شخصیت‌پردازی، کاملاً آگاهانه و بر اساس فضای تاریخی تصویر انتخاب شده‌اند. نمی‌خواستم اثری کلیشه‌ای و باسمه‌ای طراحی کنم و المان‌های امروزی مثل موبایل یا پوشش مدرن را وارد تصویر کنم. برای من، وفاداری به اصالت‌های تصویری اهمیت زیادی دارد.

بیدقی با تأکید بر نقش ارتباطی پوستر عنوان کرد: پوستر، رسانه‌ای لحظه‌ای است؛ باید در یک نگاه پیام خود را منتقل کند. البته مخاطب می‌تواند لایه‌های معنایی مختلفی از آن برداشت کند، حتی معانی‌ که شاید خود من به آن‌ها فکر نکرده باشم. این ویژگیِ زبان تصویر است.

وی درباره تفاوت طراحی پوستر نمایشگاه کتاب با دیگر رویداد‌های هنری نیز گفت: نمایشگاه کتاب، بار فرهنگی سنگین‌تری دارد، در حالی‌که سینما بیش از آن‌که فرهنگی باشد، صنعتی است. در تمام کشور‌هایی که نمایشگاه‌های کتاب برگزار می‌کنند، تلاش می‌شود المان‌های هویتی و فرهنگی آن کشور‌ها در طراحی‌ها نمود پیدا کند. ما هم باید بتوانیم این هویت را در آثارمان بازتاب دهیم.

وفاداری به تاریخ تصویری، اولویت من در طراحی بود

طراح سی و ششمین پوستر نمایشگاه کتاب تهران با اشاره به الهام گرفتن از تاریخ و فرهنگ ایران در طراحی این اثر گفت: تمام تلاشم این بود که از میراث تصویری و فرهنگی ایران بهره بگیرم و آن را با زبان گرافیک معاصر ترکیب کنم. در دوران باستان، آنچه ما امروز به‌عنوان کتاب می‌شناسیم، وجود نداشت و بیشتر از خط میخی برای ثبت وقایع رسمی و نظرات پادشاهان استفاده می‌شد. بعد‌ها در دوره‌های سلجوقیان، مغول‌ها و صفویان، فرهنگ مکتوب به‌تدریج غنا پیدا کرد و مینیاتور یکی از بارزترین جلوه‌های آن بود. به نظر من، استفاده و وفاداری از این سنت تصویری بهترین گزینه ممکن بود.

نقدهای تند، بازتاب جامعه عصبی ماست

وی در واکنش به نقد‌هایی که به پوستر وارد شده، گفت: قرار نیست همه با این اثر ارتباط برقرار کنند یا آن را بپسندند. اما باید پذیرفت که برخی نقد‌های تند، بازتابی از حال و هوای عصبی جامعه ماست.

بیدقی در پایان با اشاره به گستردگی پروژه طراحی گفت: طراحی برای رویداد‌های بزرگی، چون نمایشگاه کتاب یا جشنواره فیلم فجر، حاصل کار تنها یک نفر نیست؛ این آثار همیشه پشتوانه‌ای فرهنگی و هنری دارند. امسال برای نخستین‌بار، مسئولیت طراحی محیطی نمایشگاه نیز به من سپرده شده و با آغاز جشنواره، المان‌های گرافیکی متنوعی در فضا‌های نمایشگاهی قابل مشاهده خواهند بود.

انتهای پیام/