نخست وزیری که در اسید سوزانده شد

پاتریس امری لومومبا  ‏ (1961 - 1925) سیاست‌مدار و اولین نخست‌وزیر کشور جمهوری دموکراتیک کنگو بود.

وی رهبر استقلال کنگو از استعمار بلژیک است. لومومبا با مبارزاتی که از جوانی آغاز کرد، راه را برای استقلال زئیر از بلژیک فراهم کرد و دست بلژیکی‌ها را از منابع و بانک‌های کنگو کوتاه ساخت؛ ولی پس از مدتی (ده هفته حکومت به عنوان نخست وزیر) بر اثر توطئه سازمان اطلاعاتی آمریکا (CIA) و استعمارگر سابق کنگو، بلژیک، در طی توطئه‌ای توسط رئیس جمهور وقت کنگو عزل شد و پس از آن متواری گشت.

موبوتو سه سه سکو و رونالد ریگان

سرانجام سرهنگ موبوتو سه سه کو و ژرار سئورت مامور نظامی بلژیک و همکارانش پس از قطعه قطعه کردن لومومبا و دو وزیر وفادارش آنها را در اسید سولفوریک انداختند و بقایای اجساد را هم سوزاندند.

از جوانی تا نخست وزیری

تنها دو سال قبل از اینکه لومومبا به عنوان رهبر جنبش ملی کنگو انتخاب شود، کارمند ساده اداره پست بود و پس از آن به عنوان مبلغ دوره گرد در یک شرکت آبجوفروشی مشغول به کار شد.

همین شغل مقدمات سفر وی را به نقاط مختلف کنگو و گفتگو با مردم این کشور فراهم ساخت. لومومبا در حد فاصل سال‌های ۱۹۵۶ تا ۱۹۶۰ دو بار به زندان افتاد؛ بار نخست به اتهام اختلاس که خودش معتقد بود انگیزه سیاسی پشت آن بوده و بار دوم به علت فعالیت سیاسی اش برای استقلال کنگو از مستعمرگی پادشاهی بلژیک.

به زندان افتادن پاتریس لومومبا احتمالاً نقش تعیین کننده‌ای در عقاید تند و چپگرای وی داشت.

سخنرانی روز استقلال: روز نخست کنگو، روز آخر لومومبا

مراسم روز استقلال کنگو از پادشاهی بلژیک روز سی ام ژوئن سال ۱۹۶۰ اتفاق افتاد. لومومبا که حزب او در انتخابات پارلمانی برنده شده بود، چند روز پیش از استقلال کنگو به عنوان نخست وزیر قانونی کنگو انتخاب شد.

اما به خاطر موضع تند سیاسی اش نام او از فهرست سخنرانان مراسم روز استقلال حذف شده بود. با این حال لومومبا به توصیهٔ دوست و مشاورش، ژان ون لیرد، که یک بلژیکی آزادی خواه بود پشت تریبون رفت و سخنرانی کرد.

برخلاف سخنرانان دیگر که استقلال را از الطاف پادشاهی بلژیک می‌دانستند، لومومبا در اظهاراتی جنجالی از «ظلم و جور و چپاولی» در دوران مستعمره بودن کشورش بر مردم کنگو گذشته حرف زد.

کابینه ۶۷ روزه: هرج و مرج در کنگو

دولت پاتریس لومومبا در ۲۴ ژوئن ۱۹۶۰ آغاز به کار کرد. مخالفت‌های پی در پی نخست وزیر با مقامات بلژیکی به مجادله‌های مکرر بین او و مستشاران بلژیکی انجامید که همچنان بر استخراج و صادرات معادن سرشار کنگو از استان کاتانگا (Katanga) در جنوب این کشور نظارت می‌کردند.

همزمان سازمان یافته نبودن ارتش کنگو و دولت مرکزی به هرج و مرج در کنگو انجامید.

در جنوب یکی از دشمنان قسم خورده لومومبا به نام موسی چومبه، استان کاتانگا را مستقل از دولت کنگو اعلام کرد و خود را رئیس جمهور این بخش از کشور نامید.

استان کاتانگا از معادن غنی مس، اورانیوم و طلا برخوردار بود و سال‌ها قطب اصلی ثروت و درآمد پادشاهی بلژیک و تامین کننده اورانیم برای برنامه‌های اتمی واشنگتن بود.

اخراج بلژیکی‌ها و لومومباویچ

در ماه‌های نخست حکومت، لومومبا از نفوذ بلژیک در کاتانگا باخبر بود و برای همین دستور اخراج و خلع ید مستشاران بلژیکی را صادر کرد.

اما فرمان لومومبا توسط مقامات بلژیکی که پشتیبان موسی چومبه در کاتانگا بودند نادیده گرفته شد. لومومبا که از برقراری نظم توسط نیروهای سازمان ملل ناامید شده بود این بار از مسکو (پایتخت اتحاد جماهیر شوروی) درخواست کمک کرد، درخواستی که برای آمریکا و متحدانش عبور لومومبا از خط قرمز محسوب می‌شد.

در اوج جنگ سرد میان شوروی و آمریکا، درخواست کمک از شوروی گناهی نابخشودنی محسوب می‌شد. حتی سفیر آمریکا در مکاتباتش از واژه لومومباویچ (طعنه به تمایلات چپگرایانه لومومبا) استفاده می‌کرد.

خیابانی در تهران به افتخار وی نامگذاری شده‌است. همچنین بسیاری از شاعران ایرانی مانند هوشنگ ابتهاج و عبدالله بهزادی از او در اشعارشان نام برده‌اند.

خبرنگار : محمدحسین شمسی پور