تراریخته ها در پیچ و خم هرم بهارستان

به گزارش گروه روی خط رسانه های خبرگزاری برنا، جامعه پویا نوشت؛ از یک سو گفته می‌شود این محصولات می‌تواند سلامت انسان‌ها و همچنین محیط ‌زیست را به خطر بیندازد و از سوی دیگر مدافعان تولید این محصولات بحث کمبود منابع و افزایش جمعیت را مطرح می‌کنند.

سند «کارتاهنا» مهم‌ترین سند بین‌المللی است که موضوع محصولات تراریخته را در ایران برجسته کرد؛ سندی که در سال 1383 نمایندگان مجلس شورای اسلامی آن را تصویب کردند و پس از آن تاریخ، به موضوع واردات و تولید این محصولات در برنامه پنجم توسعه توجه شد که به‌دلیل مخالفت‌ها با رواج این محصولات به‌دلیل تأثیراتی که به عقیده مخالفان، می‌تواند بر سلامت انسان داشته باشد، از دستور کار خارج شد و امروز بعد از گذشت نزدیک به 12 سال با مطرح‌شدن برنامه ششم توسعه، بار دیگر واردات و تولید این محصولات به صدر مباحث بازگشته و برای رسیدن به یک تصمیم نهایی، پیچ‌و‌خم راهروهای خانه ملت و کمیسیون تلفیق برنامه ششم را طی می‌کند.

نه می‌توانیم و نه باید مانع تحقیقات در زمینه محصولات تراریخته شویم

حبیب‌الله نیکزادی‌پناه، نماینده مردم بم و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، از جمله نمایندگانی است که اعتقاد دارد نباید به‌طور‌کامل مانع ورود محصولات تراریخته شد. او با اشاره به مباحثی که در کمیسیون کشاورزی مطرح شده است، به «جامعه پویا» می‌گوید: درباره محصولات تراریخته، دو بحث در کمیسیون کشاورزی مطرح شد؛ یکی آنکه واردات و تولید این محصولات به‌طور‌کلی ممنوع شود و دیگری آنکه با توجه به افزایش جمعیت و کمبود منابع، علم به خدمت گرفته شود و به سمت محصولات جدید پیش رویم، به شرط آنکه این محصولات خطری برای سلامت جامعه نداشته باشد.

نیکزادی‌پناه می‌گوید: شخصا بر این اعتقاد هستم که به‌جای ممنوعیت کامل واردات تراریخته، باید این محصولات را کنترل کنیم؛ به این معنا که هر نوع محصولی که برای سلامت انسان مضر است نه تولید، و نه وارد شود؛ اینکه بخواهیم به‌طورقطع واردات و تولیدات این محصولات را منتفی اعلام کنیم، شاید اقدام مناسبی نباشد. از آنجایی که مهم‌ترین بحث مطرح‌شده درباره این محصولات متوجه تأثیرات آن بر سلامت انسان است، این عضو کمیسیون کشاورزی با اشاره به آن می‌گوید: ما نه می‌توانیم و نه باید مانع تحقیقات در زمینه محصولات تراریخته شویم، بلکه باید اجازه دهیم مطالعات در این زمینه انجام شود و چنانچه سالم‌بودن این محصولات اثبات شد، دیگر دلیلی برای ممانعت باقی نمی‌ماند.

نیکزادی‌پناه با اشاره به این موضوع که نمی‌توانیم منکر واردات این محصولات به کشور شویم، می‌گوید: امروز این‌گونه نیست که مدعی شویم محصولات تراریخته به‌هیچ‌عنوان به کشور وارد نمی‌شود یا اصلا این محصولات در کشور وجود ندارد، شاید مقدار آن زیاد نباشد؛ اما وجود آن در حد صفر نیست؛ بنابراین به نظر می‌رسد باید تحقیقات انجام و براساس نتیجه تحقیقات، تصمیمات نهایی گرفته شود.

این نماینده مجلس دهم از رایزنی‌ها با کارشناسان ژنتیک گیاهی و انسانی در‌این‌باره هم خبر می‌دهد و می‌گوید: تاکنون تحقیقات زیادی درباره محصولات تراریخته انجام شده است و در صحبت‌هایی که با کارشناسان ژنتیک گیاهی و انسانی داشتیم، آنها معتقد بودند همه محصولات تراریخته مضر نیستند و بالطبع همه هم مفید نخواهند بود؛ لازم است با انجام بررسی‌های جامع، مشخص شود کدام محصولات مفید و کدام مضر هستند. نیکزادی در نهایت با اشاره به نظر اعضای کمیسیون کشاورزی، می‌گوید: بیشتر اعضای کمیسیون کشاورزی با واردات این محصولات چندان موافق نیستند.

آگاهی مصرف‌کننده شرط مسلم

سیامک مره‌صدق، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، معتقد است وقتی تحقیقات درباره این محصولات قطعی نیست، ممنوع یا مجاز شمردن آن نیز نمی‌تواند صد درصد باشد؛ نماینده کلیمان در مجلس، به «جامعه پویا» می‌گوید: براساس مطالعاتی که تا امروز انجام شده، هنوز مضربودن این محصولات ثابت نشده است، البته این سخن به‌معنای بی‌ضرربودن محصولات تراریخته نیز محسوب نمی‌شود.

او به تحقیقات جهانی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: قطعا حساسیت‌ها درباره این محصولات فقط متوجه ایران نیست و تحقیقات گسترده‌ای در جهان برای مشخص‌شدن تأثیرات این محصولات بر بدن انسان و محیط ‌زیست انجام شده؛ اما هنوز این تحقیقات نتوانسته است پاسخ روشن و دقیقی برابر ابهامات مطرح‌شده ارائه کند. مره‌صدق با اشاره به ساز‌وکار استفاده از این محصولات در کشورهای توسعه‌یافته، توضیح می‌دهد: آنچه درباره محصولات تراریخته در کشورهای توسعه‌یافته مطرح است بر این مبنا قرار دارد که ارائه این محصولات باید با آگاهی مصرف‌کننده انجام شود، به این معنا که اگر قرار است محصولات تراریخته وارد شود، باید این موضوع با اطلاع مصرف‌کننده باشد، به‌گونه‌ای که خریدار این محصولات کاملا واقف باشد که در حال خریدن محصولات تراریخته است؛ او با اشاره به موضع کمیسیون بهداشت و درمان می‌گوید: در جلسانی که کمیسیون بهداشت دراین‌باره داشت، نظر بیشتر اعضا بر این مبنا بود که واردات محصولات تراریخته باید با آگاهی مصرف‌کننده باشد.

عجله در تراریخته؟!

اما نماینده مردم زاهدان و عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس دهم درباره محصولات تراریخته معتقد است نمی‌توان در این زمینه با شتاب تصمیم‌گیری کرد. حسینعلی شهریاری، دراین‌باره به «جامعه پویا» می‌گوید: محصولات تراریخته موافقان و مخالفان بسیاری دارد، به همین دلیل نباید عجله کرد و از آنجایی که هرگونه تحقیقات در این زمینه آزاد است، اگر قرار باشد درباره این محصولات به‌عنوان خوراک امسال تصمیم‌گیری شود شاید زود باشد.

او با تأکید بر حساسیت موضوع، می‌گوید: این موضوعات آن‌چنان اهمیتی دارند که حتی به سمع و نظر مراجع هم رسیده و آنها نیز درباره واردات این محصولات موضع‌گیری‌هایی داشته‌اند. تصمیم‌گیری درباره این محصولات به کار کارشناسی و صبر و حوصله نیاز دارد، چراکه هنوز نظری قطعی درباره رد یا تأیید این محصولات وجود ندارد و موافقان و مخالفان برای دفاع از نظرات خود می‌توانند ادله و مقالات بسیاری ارائه کنند.

رئیس کمیسیون بهداشت در مجلس نهم با اشاره به مطرح‌شدن این موضوع از نزدیک به 12 سال پیش می‌گوید: این موضوع از سال‌ها پیش مطرح بوده است؛ اما به‌دلیل دشواری تحقیقات و زمان‌بر‌بودن آن همچنان نتیجه‌ای قطعی از مطالعات انجام‌شده وجود ندارد، در واقع از آنجایی که تأثیرات این محصولات باید بر بدن حیواناتی مانند موش، میمون و... بررسی شود، طبیعی است که نمی‌توان انتظار داشت نتیجه تحقیقات به‌سرعت مشخص شود. ناگفته نماند درباره استفاده کشورهای دیگر نیز بحث‌های بسیاری مطرح است و در برخی از کشورها ممنوع و در برخی دیگر بلامانع اعلام شده است و هنوز قطعیتی درباره ممنوعیت یا مجازدانستن آن وجود ندارد.

توضیح وزیر بهداشت به نمایندگان درباره تراریخته‌ها

محسن علیجانی، نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون بهداشت، در گفت‌و‌گو با «جامعه پویا» به بررسی این موضوع می‌پردازد و می‌گوید: محصولات تراریخته محصولاتی هستند که دست‌کاری ژنتیکی شده‌اند و در برخی کشورها از آنها استفاده می‌شود و در برخی دیگر به‌دلیل تأثیراتی که می‌تواند بر سلامتی انسان بگذارد، ممنوع اعلام شده است. از آنجایی که تأثیرات این محصولات بر بدن انسان به‌‌صورت قطعی مشخص نشده است، دنیا به سمت محصولات ارگانیکی و طبیعی حرکت کرده و مسلم است که محصولات تراریخته خالی از اشکال نیست. در کشور ما نیز به علت اما ‌و اگرهایی که درباره این محصولات وجود دارد، واردات آنها رایج نشده است و مسئولان امر، در وزارت بهداشت یا جهاد کشاورزی هنوز این موضوع را تأیید نکرده‌اند. در این راستا وزارت بهداشت، وزارت جهاد کشاورزی و همچنین مجلس باید به‌جد این موضوعات را پیگیری کنند تا مشخص شود از چه مواردی می‌توان استفاده کرد و چه مواردی باید ممنوع باشد. ضمن آنکه مسئله دست‌کاری ژنتیک به‌دلیل احتمالاتی که درباره تأثیر بر سلامت نسل آینده دارد باید بررسی شود و مجازدانستن یا ممنوعیت آن باید براساس بررسی‌های کارشناسی دقیق، انجام شود؛ بنابراین در این موارد باید احتیاط کامل رعایت شود.

علیجانی با اشاره به طرح این مباحث در کمیسیون بهداشت، می‌گوید: به‌تازگی بحث تراریخته در کمیسیون بهداشت مطرح و از آقای قاضی‌زاده‌هاشمی، وزیر بهداشت نیز دعوت شد به سؤال‌های نمایندگان درباره این محصولات پاسخ دهد. وزیر بهداشت در این جلسه اظهار کرد دقت‌های لازم درباره واردات این محصولات لحاظ شده است و این‌گونه نیست که ما به تأثیرات این محصولات بی‌توجه باشیم و امروز در سطح وسیعی واردات آن انجام می‌شود؛ بنابراین از این حیث نگرانی وجود ندارد؛ اما لازم است بررسی‌های دقیق‌تری انجام شود؛ در این جلسه در نهایت قرار شد بررسی جامع‌تر و کار کارشناسی دقیق‌تری با همکاری وزارت بهداشت و وزارت جهاد کشاورزی انجام شود و فضایی فراهم‌ آید که دغدغه‌ها در این زمینه مرتفع شود و اگر نگرانی وجود دارد، از ورود این محصولات به بازار جلوگیری شود.

او ادامه می‌دهد: به‌هرحال از آنجایی که وزارت بهداشت و وزارت جهاد کشاورزی مسئول و متعهد هستند، غذای سالم و محصولات طبیعی به مردم ارائه دهند، این دو وزارتخانه موظفند مسائل مطرح‌شده را از هر جهت بررسی کنند و طبیعتا مجلس نیز در کنار آنها خواهد بود تا چند و چون این بحث مشخص شود. ناگفته نماند محصولات تراریخته از جمله مسائلی است که کشورهایی مانند آمریکا و برخی کشورهای اروپایی با احتیاط با آن برخورد می‌کنند.

علیجانی که عضو کمیسیون تلفیق برای بررسی برنامه ششم توسعه نیز هست، درباره مباحث مطرح‌شده در این زمینه می‌گوید: درباره برنامه ششم توسعه و پیش‌بینی واردات محصولات تراریخته در این برنامه، به قطعیت باید گفت نظر کمیسیون بهداشت و همچنین جهاد کشاورزی لحاظ خواهد شد و طبیعتا نظر مساعد مشروط به برنامه‌ای دقیق از سوی وزارتخانه‌های بهداشت و جهاد کشاورزی خواهد بود به‌گونه‌ای که این کار مسجل شود که در این صورت برای واردات محصولات تراریخته با هیچ مشکلی مواجه نخواهیم شد. او بیان می‌کند: موضوع محصولات تراریخته از اولین جلسه در کمیسیون تلفیق درباره برنامه ششم توسعه مطرح خواهد شد و در این کمیسیون لزوم آن بررسی می‌شود.

صادرات کشاورزی آسیب می‌بیند

علی‌محمد شاعری، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس دهم، درباره محصولات تراریخته و حرف‌و‌حدیث‌های آن، به «جامعه پویا» این‌چنین می‌گوید: در کشور ما هنوز مطالعات دقیقی درباره محصولات تراریخته انجام نشده است و محصولاتی هم که اکنون وارد می‌شود، کنترل دقیقی بر آن نشده و متأسفانه ارزیابی دقیقی هم در این مسیر وجود ندارد. از آنجایی که تحقیقات هنوز کافی نیست و همچنان سالم‌بودن یا مضر‌بودن تراریخته‌ها در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، ما در برنامه ششم توسعه، یک بند را لحاظ کردیم که هرگونه واردات یا تولیدات تراریخته بدون رعایت موازین داخلی و بین‌المللی و قوانین مربوطه باید ممنوع باشد، چراکه این محصولات ممکن است اثرات سوئی بر سلامت انسان بگذارد که در نهایت سلامت جامعه را به خطر بیندازد.

او ادامه می‌دهد: به‌هر‌حال تاکنون کنترل دقیقی دراین‌باره نشده و مراجعی از جمله وزارت جهاد کشاورزی و بهداشت و درمان و همچنین سازمان محیط‌ زیست باید به این مسئله بپردازند و تأثیرات این محصولات را بر سلامت انسان بررسی کنند.

شاعری با اشاره به رفتار کشورهای دیگر درباره این محصولات، می‌گوید: تعدادی از کشورها محصولات تراریخته را ممنوع  یا برای واردات آنها مقررات خاصی تدوین کرده‌اند، در حالی که این محصولات بدون نظارت دقیق به کشور ما وارد می‌شود و این مسئله در حالی انجام می‌گیرد که هنوز اتفاق‌نظری درباره بی‌خطربودن آنها وجود ندارد.

نماینده مردم بهشهر در پاسخ به این سؤال که واردات بر چه اساسی انجام می‌شود، می‌گوید: ماجرای برخی محصولات از جمله روغن پالم، برنج آلوده و سایر محصولاتی که آلودگی‌هایی داشتند به علت نظارت‌نداشتن سازمان مسئول و سازمان‌هایی که مرجع هستند، انجام شده است. او درباره چگونگی نظارت بر واردات تراریخته، توضیح می‌دهد: ابتدا لازم است تأثیرات این محصولات مشخص شود تا براساس خطرات احتمالی وظیفه سازمان‌های ذی‌ربط مورد‌به‌مورد بررسی شود.

شاعری ادامه می‌دهد: وقتی سموم کشاورزی یا کودهای شیمیایی در کشورهایی مانند آمریکا استفاده می‌شد، برخی بر این نظر بودند که ما نیز می‌توانیم از این محصولات استفاده کنیم؛ اما بعد از مدتی اثرات سوء آنها بر سلامت و محیط ‌زیست آشکار شد، از‌همین‌رو است که مشاهده می‌شود امروز دنیا در حال حرکت به سمت محصولات ارگانیک و محصولات کشاورزی سالم است و انتظار می‌رود این رویکرد در کشور ما نیز تعقیب شود و مسلما باید سلامت انسان‌ها و محیط ‌زیست برای ما بیشترین اهمیت را داشته باشد. رئیس کمیسیون کشاورزی تأکید می‌کند: از آنجایی که برای ما، سالم یا بی‌خطر‌بودن این محصولات مشخص و مسجل نشده است، نباید استفاده‌کردن از آنها و ورودشان به کشور مجاز شمرده شود و چنانچه رأی و تصمیم، مبتنی بر ورود این محصولات بود، لازم است نظارتی دقیق بر آنها شود. ناگفته نماند اگر دنیا به این درک برسد که انبوه محصولات کشور ما، تراریخته است، این موضوع می‌تواند صادرات محصولات کشاورزی کشور را با مشکل مواجه کند و از آنجایی که امروز سلامت حرف نخست را در دنیا می‌زند، طبیعی است کشورها برای واردات محصولات کشاورزی، آن‌دسته از کشورهایی را در فهرست خود قرار می‌دهند که محصولات ارگانیک دارند. امروز محصولات کشاورزی ما سالم است و نباید محصولات تراریخته را در دستور کار کشاورزی قرار دهیم و از این بابت زحمات کشاورزان را به مخاطره بیندازیم.