ید و نقش آن در سلامت

به گزارش  خبرگزاری برنا از فارس،کارشناس مسوول واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت شهدای والفجر شیراز، گفت: ید در اثر تابش پرتو های خورشید به ید آلی تبدیل می‌شود و از آنجایی که فرّار است، از سطح دریاها تصعید می‌شود؛ غلظت ید در آب دریا 50 تا 60 میکروگرم در لیتر و در هوا حدود 6دهم میکروگرم برای هر مترمکعب است.

"مریم مهارت" افزود: یدی که در اتمسفر قرار داد، با ریزش باران به سطح خاک باز می‌گردد و باران‌ ها، سیلاب‌ها و یخبندان‌ ها، ید موجود در خاک را شسته و به رودخانه ‌ها، دریاچه‌ ها و دریاها می‌ریزند، بنابراین بیشتر نقاط دنیا، به ویژه مناطق کوهستانی با کمبود ید روبرو هستند.

وی اضافه کرد: در مناطقی مانند ژاپن که مردم از جلبک ها استفاده می کنند، ید مورد نیاز، روزانه با مصرف این گیاهان دریایی تامین می شود و در مناطقی که آب و خاک از نظر میزان ید فقیر است، محصولات غذایی نیز ید کافی ندارند و تنها راه برای تامین ید مورد نیاز بدن، افزودن آن به نمک خوراکی است.

این کارشناس واحد بهبود تغذیه، با بیان اینکه هر فرد، روزانه به 150 میکروگرم ید نیاز دارد که 5 تا 10 درصد آن از راه آب و بقیه با مواد غذایی تامین می‌ شود، ادامه داد: قسمت بیشتر ید از طریق غذا یا آب به بدن می ‌رسد و مقدار کمتری، از تجزیه مواد ید دار بدن حاصل می‌شود؛ همچنین روزانه 60 میکروگرم از ید جذب شده بدون تغییر می ‌ماند و 60 میکروگرم به صورت هورمون‌ های تیروئید به درون خون ترشح می‌ شود؛ هورمون‌ ها در یاخته ‌های اعضای دیگر بدن به ویژه کبد و کلیه تجزیه شده و ید آزاد می‌ شود، علاوه بر غده تیروئید، مخاط معده و غده پاراتیروئید هم قادر به جذب و تغلیظ ید هستند.

مهارت بیان کرد: هورمون های تیروئید پس از آن که در تیروئید ساخته شدند، با جریان خون در سراسر بدن حرکت کرده و بسیاری از فعل و انفعالات شیمیایی قسمت های مختلف بدن را کنترل می کنند، این هورمون ها برای تکامل و عملکرد طبیعی بدن، مغز و دستگاه عصبی، حفظ گرمای بدن و انرژی، ضروری هستند.

وی اختلال در رشد مغزی و جسمی، ناشنوایی، لالی و لوچی چشم، کاهش بهره هوشی کودکان، کاهش قدرت یادگیری و افت تحصیلی را، از دیگر عوارض کمبود ید نام برد.

مهارت در ادامه، گفت: مقدار یدی که بدن به طور مستقیم از آب دریافت می‌کند، حدود 5 درصد نیازهای انسان را برآورده می‌ سازد، بنابراین غنی بودن مواد گیاهی و حیوانی از ید برای دریافت مقدار کافی از این ماده، ضروری است؛ همچنین مقدار ید کمتر از 2 میکروگرم در لیتر در یک منطقه، معمولاً با حالات کمبود ید همراه است.

کارشناس مسوول واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت شهدای والفجر، افزود: در مناطقی که دچار کمبود ید نیستند، بیشتر دانه ‌های غلات و حبوبات، میوه‌ ها و سبزی‌ ها از نظر مقدار ید فقیر هستند و اسفناج، شلغم، جعفری، کاهو و برگ درخت مو مقدار زیادی ید(هر کیلوگرم خشک آن‌ها بیشتر از 1000 میکروگرم ید) دارند و کلم، نعناع، تربچه، پیاز و بامیه دارای مقادیر متوسط ید هستند(یک کیلوگرم خشک هر یک از آن‌ها بین 300 تا 600 میکروگرم ید دارد)؛ همچنین در مناطقی که میزان ید آب کاهش یافته، مقدار ید سبزی‌ ها کمتر از اندازه های گفته شده است و با تشدید کمبود ید در این مواد، این عنصر به مقدار بسیار جزیی یافت می‌شود؛ مقدار ید، در شیر، تخم‌ مرغ و مواد دیگر حیوانی، متغیر است و به میزان ید خاک و در نتیجه مقدار ید گیاهانی که حیوانات از آن تغذیه می‌کنند، بستگی کامل دارد.

مهارت، گفت: غذاهای دریایی مانند صدف‌ ها و میگو از منابع غنی ید هستند، اما چون در برنامه غذایی سهم کمی دارند، در تامین ید بدن انسان اثر زیادی ندارند؛ همچنین در هر کیلوگرم ماهی آب شور 300 تا 3هزار میکروگرم و در ماهی آب شیرین 20 تا 40 میکروگرم ید وجود دارد و میزان ید ماهی دریاچه‌ ها از دریاها کمتر است؛ از آن جا که اگر فردی بخواهد میزان ید روزانه خود را از محصولات دریایی تامین کند، باید روزانه به طور مستمر بیش از 300 گرم از این مواد مصرف کند، بنابراین نمی‌توان مصرف این مواد را به عنوان تنها راه پیشگیری از کمبود ید توصیه کرد و تنها راه برای تامین ید مورد نیاز بدن، افزودن آن به نمک خوراکی است.

وی  اضافه کرد: کلرور سدیم با نام عامیانه نمک، از آغاز تاریخ زندگی بشری، کلرور سدیم به عنوان یک نوع چاشنی به رژیم غذایی افزوده می شود، اما امروزه با توجه به شیوع بالای بیماری های قلبی عروقی و پرفشاری خون، مصرف زیاد نمک به عنوان یکی از مهم ترین عوامل خطر در بروز این بیماری ها شناخته شده است، آمارها نشان می دهد که از هر 800 مورد مرگ و میر در کشور، 300 مورد آن ناشی از بیماری های قلبی و عروقی است.

کارشناس مسوول واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت شهدای والفجر، ادامه داد: سرانه مصرف نمک در کشور، 10 تا 15گرم در روز برای هر فرد است، که این میزان بنا به توصیه سازمان های بین المللی، باید به 2 تا 3 گرم در روز، کاهش پیدا کند.

مهارت افزود: نمک در طبیعت به دو صورت جامد(معادن نمک) و محلول در آب دریا وجود دارد و در نواحی مختلف ایران، معادن نمک به صورت کوه های نمک و نمک دریا دیده می شوند، همچنین نمک به دست آمده از معادن، دارای ناخالصی هایی است که برای سلامتی انسان بسیار زیان آور است.

این کارشناس واحد بهبود تغذیه، در ادامه در زمینه ناخالصی های نمک، گفت: مواد نامحلول مانند شن، ماسه، خاک و مواد آلوده کننده که برای استخراج از معدن استفاده می شود و مواد محلول مانند کلسیم، منیزیوم، سولفات و فلزات سنگینی مانند سرب، جیوه، ارسنیک، کادمیوم، از ناخالصی های نمک هستند.

مهارت بیان کرد: وجود این ناخالصی ها در نمک می تواند منجر به بروز عوارض نامطلوب در اندام های گوارشی، کلیوی، کبدی و ریوی شده و در مواردی ایجاد مسمومیت کند و جلوی جذب آهن بدن را بگیرد؛ بنابراین واحدهای تولید کننده نمک با تجهیز سیستم تصفیه توانسته اند، با روش تبلور مجدد(کریستالیزاسیون مجدد)، ناخالصی های محلول و نامحلول موجود در نمک را حذف و نمکی کاملا بهداشتی با نام "نمک تصفیه شده"، تولید و عرضه کنند.

وی اضافه کرد: برای این که با مشکل برگشت اختلالات ناشی از کمبود ید در جامعه مـواجه نشـویم، توصیه می شود از نمک های ید دار تصفیه شده در برنامه غذایی روزانه استفاده شود؛ زیرا وجود ناخالصی ها در نمک علاوه بر ایجاد عوارض نامطلوب، باعث کاهش شوری نمک شده و در نتیجه افزایش مصرف نمک را به دنبال دارد.

کارشناس مسوول واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت شهدای والفجر افزود: گرچه برای پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی و افزایش فشارخون مصرف کم نمک توصیه شده است، اما همان مقدار کم باید از نمک های ید دار تصفیه شده باشد، تا ید مورد نیاز بدن را تامین کند و از طرفی، عوارض احتمالی ناشی از وجود ناخالصی ها در نمک، برطرف شود.

مهارت گفت: نمک های تصفیه شده ید دار به دلیل خلوص بالا، میزان ید را بهتر و به مدت بیشتری حفظ می کنند همچنین نمک های ید دار نباید به مدت طولانی در معرض نور خورشید و یا رطوبت قرار گیرند، زیرا ید خود را از دست می دهند؛ پس بهتر است نمک ید دار در ظرف های بدون منفذ پلاستیکی، چوبی، سفالی یا شیشه ای رنگی با سرپوش محکم نگهداری شود و همواره باید به تاریخ مصرف نمک و وجود پروانه ساخت از وزارت بهداشت و عنوان عبارت تصفیه شده بر روی بسته بندی نمک، دقت کرد.

وی در پایان، تاکید کرد: سعی کنیم نمک را به اندازه مصرف خریداری کنیم و رعایت این نکات مهم، در سلامت تغذیه ای مردم اثرات جدی و همیشگی دارد و با در نظر گرفتن شیوه های صحیح زندگی، می تواند موجب شادابی، سلامت و بهبود تغذیه جامعه شود.