روزگاری نوین در پیش است

پرویز کرمی، دبیر ستاد توسعه فرهنگ علم وفناوری و اقتصاد دانش بنیان در یادداشتی که به صورت اختصاصی در اختیار خبرگزاری برنا قرار داده است، نوشت:

«معمولا پدر و مادرها متوجه رشد بچه هایشان نیستند. حواسشان هست که بچه ها دارند قد می کشند و بزرگ می شوند، اما این قد کشیدن و بزرگ شدن را نمی بینند؛ می بینند اما متوجهش نیستند. نه متوجه تغییرات خود هستند و نه متوجه تغییرات فرزندان خود. این تغییرات برای کسی محسوس است که مدتی به سفر رود و دیدارش به تعویق افتد. تغییرات شهر را شهروندانش کمتر می فهمند. چون هر روز چشم بر این شهر باز می کنیم، متوجه تغییراتش نیستیم. تغییرات را مسافرینی می فهمند که بعد از مدتها دوری، وارد شهر می شوند و می بینند که دیگر هیچ چیزی مثل سابق نیست. عکس های تهران بیست سال پیش را بگذارید کنار عکس های امروز تا ببینید این شهر جلوی چشم مان چه تغییری کرده و نفهمیده ایم؛ ماشین ها، خیابان ها، عادت های شهروندی... بیست سال پیش برایمان متصور نبود که روزی تهران و شهروندانش تا این حد «دیجیتالی» شوند. حالا دولت الکترونیک سر کار است و اغلب مردم با کارت های اعتباری و شبکه های مجازی امورشان را رتق و فتق می کنند. بیست سال پیش، پیشگویی اگر پیش بینی می کرد که عنقریب مردم رفتارشان تغییر می کند و حتی «مجازی» از سوپرمارکت سر کوچه شان خرید می کنند، باور نمی کردیم. برای مان متصور نبود که با یک اپلیکیشن تاکسی بگیریم، با یک اپلیکیشن دیگر اسباب و اثاثیه زندگی مان را عوض کنیم و با یک اپلیکیشن دیگر از همه جای دنیا باخبر شویم. اگر یکی می گفت به زودی هر شهروند یک رسانه می شود و خودش به تنهایی پیام به دنیا مخابره می کند، به حساب مبالغه می گذاشتیم. اما نگاهی به دور و برتان بیاندازید تا ببینید مبالغه ای در کار نیست.

بگذارید کمی به عقب برگردیم. زمان ملی شدن صنعت نفت در مجلس شورا خیلی از وابستگان به انگلیس می گفتند مگر می شود انگلیسی ها را بیرون کنیم و کار را به دست ایرانی های نابلد بسپریم؟ می گفتند صنعت نفت مگر آفتابه لگن است که بدهیم به دست ایرانی جماعت؟ این حرف را حتی طرفداران ملی شدن صنعت نفت هم با ترس و دلهره می شنیدند. اما تجربه ثابت کرد که متخصصان ایرانی نه تنها مشکلی در روند تولید نفت پیش نیاوردند، بلکه خیلی هم خوب تر و بهتر از همتاهای انگلیسی صنعت نفت را اداره کردند. شبیه این اتفاق در زمان و عرصه هایی مانند انقلاب اسلامی و دفاع مقدس هم افتاده است. اصلا چرا راه دور برویم؟ همین چند سال پیش که معاونت علمی و فناوری پیرو تأکید و نظر رهبر فرزانه انقلاب از اقتصاد دانشبنیان و زیستبوم کارآفرینی، علم و فناوری گفت و اقداماتی را ذیل اقتصاد مقاومتی شروع کرد، خیلی ها گمان می کردند که یک کار تبلیغاتی و زودگذر است و اینها را می گویند که جوانان را به آینده خوش بین کنند. کاری به مخالفان نداریم و حرف آنها را که دائما ایران و ایرانی را تحقیر می کنند، تکرار نمی کنیم، بلکه داریم به حرف دوستان و همراهانی اشاره می کنیم که حرف های مسئولین کشور را مجامله می پنداشتند و به «آرزو» شبیه می دانستند. اما هنوز از آن حرفها چیزی نگذشته، ما به جایی در رتبه و جایگاه علم و فناوری رسیده ایم که در رتبه های تک رقمی و زیر ده در جهان و منطقه در اکثر علوم و فناوری های روز هستیم. در حوزه اقتصاد دانش بنیان سه هزار شرکت دانش بنیان داریم. حدود شش هزار شرکت هم در نوبت بررسی هستند و در حوزه دانش بنیان درآمد سی هزار میلیارد تومانی عاید کشور شده و... درست جلوی چشم مان، سریع و پرشتاب، مراکز روزآمد علم و فناوری متولد شدند و رشد کردند، عناصر مختلف زیست بوم فناوری مانند مراکز نوآوری، مراکز رشد و شتاب دهنده ها شکل گرفتند، شرکت های نوپا و استارت آپ های گوناگون کلید خوردند و... این تغییرات شگرف را شاید کسانی که از بیرون نگاه می کنند، بهتر دریابند. بر اساس گزارش مرور سیاستهای علم، فناوری و نوآوری ایران که در سال 2016 از سوی سازمان کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل (آنکتاد) منتشر شد ایران در دهه های اخیر در موج های توسعه نظام آموزش عالی و توسعه زیرساخت های لازم برای توسعه علم، فناوری و نوآوری به خوبی عمل کرده است و در حال حاضر وارد موج سوم که توسعه اکوسیستم نوآوری از طریق ایجاد قابلیت های لازم برای نوآوری و بهره برداری اقتصادی از ظرفیتهای دانشبنیان است قرار دارد. اما کافی است ما هم خوب به دور و برمان نگاه کنیم تا این شور و شوق علمی و فناوری را در جوانان متخصص و تحصیلکرده و متعهد کشورمان ببینیم. خود همین «نشاط و رشد علمی» چیز ارزشمندی است که باید مراقبش باشیم تا از تب و تاب نیفتند. ما چون همراه این تغییرات، خودمان هم ذره ذره تغییر کردهایم، خیلی برایمان محسوس نیست که چه اتفاقی افتاده، اما اتفاقا آنها که از بیرون رصد می کنند، بهتر می توانند گواهی بدهند که چه اتفاقی در مملکت افتاده و در کمتر از یک دهه توانستیم در مقوله زیست بوم علم و فناوری از تئوری بگذریم و به اقدام و عمل برسیم. امروز خدا را شکر حال و روز دانشمندان جوان خیلی بهتر از گذشته است.

البته تا وضعیت مطلوب فاصله ای قابل اعتنا دارند، اما روند کلی کشور به سمتی است که روز به روز علم و فناوری رونق بگیرد. تاکیدات مکرر، پیگیری ها و حمایت های بی نظیر رهبر فرزانه انقلاب، اهتمام رئیس جمهور و بدنه دولت، به خصوص نهادهای مرتبط با علم و فناوری به سمتی است که می توان رونق روزافزون بازار دانش بنیان را پیش بینی کرد. البته انصاف باید داد که زحمت اصلی روی دوش جوانان خوش فکر و هوشیار ایران اسلامی است که قدر فرصت ها را می دانند و حتی تهدیدهای سیاسی و اقتصادی - نظیر تحریم ها - را به فرصت «رشد و پیشرفت» بدل می کنند. ما هم باید قدردان همت و تلاش جوانان مان باشیم که سخت مشغول نوآوری و تلاشند و باعث چنین تغییرات شگرفی شده اند و حالا هر کس که بعد از سال ها به آغوش مام میهن برگردد و پا بر خاک گهربار این ملک بگذارد، برای درک تغییرات کافی نیست که در خیابان ها بچرخد و ساختمانها را ببیند، بلکه باید به شرکت های دانش بنیان، به مراکز علمی و پارک های علم و فناوری به شور و شوق نسل جوان و به فهم جدید مردم نظر کند تا بفهمد ایران امروز چه فرقی با قبل دارد. بر همین منهاج است که می شود به آینده خوشبین بود و روزگاری نوین را پیش بینی کرد.

پرویز کرمی

دبیر ستاد توسعه فرهنگ علم وفناوری و اقتصاد دانش بنیان»