«رباط شرف» مجلل‌ترین منزلگاه دوره سلجوقی

به گزارش خبرگزاری برنا از مشهد مقدس، بنای تاریخی رباط شرف که در حاشیه جاده قدیم نیشابور - سرخس (جاده ابریشم) و 6 کیلومتری جاده سرخس - مشهد قرار دارد، به سال ۵۴۹ قمری در زمان سلطان سنجرسلجوقی با مصالح آجر و گچ ساخته شده است و یکی از شاهکارهای هنر ایرانی به شمار می‌رود.

نام دیگر این کاروانسرا، ‌«آبگینه» یا «رباط آبگینه» بود که در سال 508 قمری توسط شرف‌الدین ملقب به وجیه‌الملک، وزیر سلطان سنجر سلجوقی بنا شد.

شکل این رباط که از دور به یک قلعه بزرگ شبیه است بعد از تپه‌های کم ارتفاع روستای شورلق، در میان بیابان ساکت و آرام خودنمایی می‌کند.

کاروانسرای رباط شرف دو صحن دارد و هرصحن دارای 4 ایوان به شکل چلیپا و شبستان است و همچنین آجر چینی و کتیبه‌های آن جلوه خاصی دارد.

این کاروانسرا یکی از بناهای کلیدی معماری اسلامی [عجایب ایران: کاروانسرای رباط شرف] به شمار می‌رود و در معماری ایران نیز جایگاه ویژه‌‌ای دارد.

رعایت دقیق و همه جانبه تناسبات و اصول معماری اسلامی ایرانی در طراحی و ساخت و به کارگیری طرح‌های آجرچینی متنوع و بدیع در نمای ایوان‌ها و طاق‌ها و طاقچه‌ها و گنبدها عناصری هستند که این کاروانسرای شاهی را شبیه به یک عمارت قصرگونه قلمداد می‌کنند.

گچبری‌های رباط شرف از جالب‌ترین نمونه‌های این هنر در سده ششم هجری است تا جایی که کتیبه‌های حاشیه محراب‌های دو نمازخانه کاروانسرا، با بهترین کتیبه‌های محراب‌های مساجد ایران، از لحاظ زیبایی و طرح برابری می‌کنند.

وجود کتیبه‌های گچی و طرح‌های آجرچینی در بقیه کاروانسراها مرسوم نبوده است،نقشه ساختمانی رباط شرف را با دیگر کاروانسراها متمایز کرده وتقریباً تمام آجرچینی‌‌هایی که در نمای دیوارها، گنبدها و طاق‌های آن ایجاد شده طرح‌دار است.

محمدرضا عالی‌شأن در حاشیه بازدید جمعی از اصحاب رسانه از كاروانسرای رباط شرف سرخس در جمع خبرنگاران اظهار داشت: كاروانسرای رباط شرف یكی از آثار فاخر و ارزشمند در میان كاروانسراها و ابنیه‌های میان راهی استان خراسان رضوی و حتی كشور است.

وی خواستار ثبت هر چه سریع‌تر جهانی این بنا شد و افزود: در حال حاضر كاروانسرای رباط شرف از یك كارگاه صرفا مرمتی فراتر رفته است.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرخس ادامه داد: هم اكنون كاروانسرای رباط شرف به همراه دو مكان تاریخی توس و شادیاخ نیشابور به عنوان پایگاه‌های پژوهشی میراث فرهنگی انتخاب شده‌اند.

وی اعتبارات سالانه این مكان تاریخی را در سطح استانی و ملی مجموعا بالغ بر یك میلیارد و 300 میلیون ریال عنوان كرد و افزود: بنای رباط شرف در سال 1320 به شماره 359 ثبت ملی شد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سرخس، رباط شرف را نقطه اتصال در شاهراه جاده ابریشم در مسیر راه مرو باستان و نیشابور كهن دانست و ادامه داد: این كاروانسرا نقش عظیمی در داد و ستدهای عمده بین دو كلانشهر قدیمی مرو و نیشابور داشته است.

وی با بیان اینکه این مسیر دارای تعددگاه‌های زیادی است، بیان داشت: رباط شرف یكی از مجلل‌ترین منزلگاه‌های دوران خود و كاروانسرایی شاهانه بوده است.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سرخس، رباط شرف را نقطه اتصال در شاهراه جاده ابریشم در مسیر راه مرو باستان و نیشابور كهن دانست و ادامه داد: این كاروانسرا نقش عظیمی در داد و ستدهای عمده بین دو كلانشهر قدیمی مرو و نیشابور داشته است.

عالی‌شأن تصریح كرد: در بافت بین راهی قدیم در هر پنج تا شش كیلومتر یك رباط با كاروانسرا برای رفاه حال مسافران در نظر گرفته می‌شد.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سرخس گفت: معماری رباط شرف مربوط به دوره سلطنت سلجوقیان یعنی حدود 900 سال پیش است و دوره سلجوقیان معروف به اوج هنر آجركاری در سرتاسر نقاط ایران است.