آواز ایرانی آسیب‌شناسی شد

به گزارش گروه موسیقی خبرگزاری برنا؛ دومین جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی، در سئانس اول چهارمین روز جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی، در بخش پژوهش که با مدیریت مریم قره‌سو و با حضور اعضای شورای پژوهش برگزار شد، در ابتدا پویا نکویی، نوازندۀ نی و دانشجوی رشتۀ انتوموزیکولوژی در مقطع کارشناسی ارشد مقاله‌ای با موضوع «موسیقی در مکتب اصفهان» ارائه داد که در آن به دو رویکرد در رابطه با عنوان «مکتب اصفهان» پرداخت؛ گروهی که همواره بر نحوۀ خاصی از پیوند شعر و موسیقی تأکید داشته‌اند و گروهی که نظریات متعصبانه‌ای در رابطه با ردیف بیان کردند و در مقابل طیف اول قرار می‌گیرند.

هنرمند بعدی سعید مجیدی، هنرآموختۀ آواز در اصفهان، مقاله‌ای با موضوع «نگاهی به سه روایت از ردیف آوازی محمود کریمی، نورالدین رضوی سروستانی، و محمد منتشری» ارائه داد و در آخر سجاد تهذیبی، فارغ‌التحصیل نوازندگی موسیقی ایرانی در مقطع کارشناسی ارشد مقاله‌اش را با موضوع «بررسی چگونگی اجرای مراجع سازی و تطبیق مراجع آوازی ردیف دستگاه شور بر ساز سه‌تار» ارائه داد.

پس از ده دقیقه آنتراکت، «نشست آواز» با مدیریت استاد داریوش طلایی و با حضور مظفر شفیعی، معصومه مهرعلی و مهدی امامی برگزار شد.

در این نشست در مورد رویکرد هر یک از استادان به آواز و روش تدریس به هنرجویان و صلاحیت تدریس برخی از معلمین آواز بحث و توصیه‌هایی به هنرجویان برای دنبال‌کردن بهترین ردیف آوازی برای فراگیری آواز شد.

همچنین بحثی در مورد ذاتی‌‌بودن آواز شد، اینکه آواز امری اکتسابی نیست و بحث‌هایی چون «صداسازی» در مرحلۀ آموزش تنها برای کسانی است که صدای لازم برای فراگیری را دارند.

همچنین در مورد چهار چالشی که هنرجو باید با آنها درگیر باشد اعم از: رپرتوار موسیقی کلاسیک، شناخت و تربیت صدا، ادبیات کلاسیک، زیبایی‌شناسی عمومی بحث و گفتگو شد.

در مورد تکنیک درست تحریر زیر نظر استادان فن بحثی به میان آمد. اینکه خیلی از هنرجوها تحریر دارند اما تکنیک درست اداکردن آن را ندارند و اینکه تحریر از همان شروع فراگیری باید آموزش داده شود. مورد دیگری که به بحث گذاشته شده بود امکان سیستماتیک شدن آموزش در آواز بود که هر یک از مهمان‌ها به بیان نظرات خود پرداختند‌.

آسیب‌شناسی آواز، نارضایتی اهالی آواز از اوضاع حال حاضر چه به لحاظ آموزشی و چه نحوۀ اجرا و کاستی‌های آواز از دیگر موضوعات این نشست بود.

مهدی امامی خواننده موسیقی ایرانی در مورد این نشست گفت: بحث آموزش و وضعیت کنونی مواردی بود که ما امروز به آن پرداختیم. بحث آموزش از اهمیت بسیاری برخوردار است به دلیل اینکه شروع مسیر یه خواننده خواهد بود و نهایتاً نتیجۀ کار او هم به همان آموزش ابتدایی بستگی خواهد داشت و من سعی کردم در چند مورد آن را بررسی کنم.

وی در مورد بحث ذاتی‌بودن آواز و نه اکتسابی بودن آن گفت: تا حدودی می‌تواند صحیح باشد، اگر کسی ذاتاً گوش خوب یا ذاتاً فیزیک صوت خوبی داشته باشد، قطعاً در موفقیتش نقش خواهد داشت و شاید سریع‌تر به نتیجه برسد. اما به نظرم همیشه این گونه نیست. در مواردی دیدیم که فرد از صدای توانمندی برخوردار است اما لزوماً نمی‌تواند به جایگاه خوانندگی برسد. این افراد نیازمند کسی هستند که هدایتشان بکند و در واقع تکنیک به آنها آموزش دهد. فیزیک صوت این افراد بالقوه است. برای اینکه این صوت بالفعل شود نیاز به مربی است که قطعاً مربی می‌تواند کمک کند تا صدا پرورش پیدا کند و تکنیک تحریر درست شود.

امامی در مورد تحریر گفت: من موافق نیستم اگر کسی تحریر نداشته باشد نمی‌تواند تحریر بزند. زیرا من این تجربه را داشته‌ام که افراد زیادی که فقط صدای خالص و خوبی داشته‌اند با تعریف‌ها و با شاخصه‌ها و با تمرین‌هایی که به آنها معرفی شده توانسته‌اند تحریر بزنند.

او در پایان خاطرنشان کرد: در کل موضوع ما این است که در ابتدا به ساکن، کسی که وارد کلاس آواز می‌شود چه مواردی را می‌شود به او آموزش داد و چه مواردی را نمی‌شود. اینکه بگوییم فرد ذاتاً تحریر ندارد پس نمی‌تواند خواننده شود به نظر من غلط است.

پس از نشست آواز، در سئانس دوم نوبت به اجراهای جشنواره رسید. در بخش «همنوازی» مرجان مهربان، نوازندۀ قانون به همراه تنبک مرتضی مؤمنیان در آواز بیات اصفهان و دستگاه نوا به اجرای بداهه پرداخت. در ابتدا در مایۀ اصفهان در درآمد به تکنوازی پرداخت و در ادامه قطعه‌ای ضربی به همراه تنبک اجرا کرد. با اجرای گوشه بیات راجه با تغییر مُد در دستگاه نوا به بداهه‌نوازی ادامه داد و با اجرای ضربی نوا به برنامه خود پایان داد.

در بخش «ساز و آواز»، داریوش کاظمی (آواز)، رامین صفایی (سنتور)، و حمید قنبری (تنبک) برنامه‌ای در دستگاه سه‌گاه اجرا کردند و در خاتمه گروه موسیقی «نوبانگ نو» به سرپرستی نسترن هاشمی برنامه‌ای در مایۀ بیات ترک و آواز دشتی اجرا کردند. گروه در ابتدا «پیش‌درآمد بیات ترک» به آهنگسازی نسترن هاشمی را اجرا کرد. پس از تکنوازی سنتور، و اجرای تصنیف «هدیه برای خاک» با شعری از سیاوش کسرایی، ساز و آوازی در مایۀ بیات ترک و آواز دشتی اجرا شد و سپس گروه قطعه‌ای ضربی در همین مایه اجرا کرد. در پایان، تصنیف «رؤیا» با آهنگسازی نسترن هاشمی و رنگ دشتی اجرا شد که مورد استقبال حاضرین قرار گرفت.

دومین جشنوارۀ موسیقی کلاسیک ایرانی با حمایت دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همراهی خانۀ موسیقی ایران، انجمن موسیقی ایران، مؤسسۀ فرهنگی هنری سازآواز و بنیاد رودکی از 17 تا 24 آذرماه در تالار رودکی برگزار خواهد شد.