«پنجشنبه سوری» روایتی متفاوت از فاجعه پلاسکو به دور از سیاست زدگی

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ محمد حسن فردوسی زاده کارگردانی هنری برنامه تلویزیونی «ما ایرانی­ ها»، کارگردانی آثار کوتاهی مانند «غریبانه»، «حدیث اشک» و تدوین آثاری مانند مجموعه مستند «بچه های مفید» را در کارنامه دارد.

فردوسی زاده درباره اینکه فیلم «پنجشنبه سوری» از چه فاکتورهایی برخوردار بود که برنده چهارمین جشنواره جایزه تهران شد و همچنین به بخش مسابقه یازدهمین جشنواره سینما حقیقت راه یافت عنوان کرد: این مستند درباره حادثه آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو است که زمانی به عنوان نماد تجدد شهر تهران به شمار می‌رفت. این مستند به گفت‌وگو با آتشنشان­هایی می­پردازد که از نزدیک لحظات هولناک حادثه را تجربه کرده‌‌اند. طبیعتاً نمایش لحظات هولناک این حادثه به دلیل جنس کار آتشنشان‌ها و روایتی که آنها به عنوان تنها شاهدان عینی از این فاجعه داشتند، برای مخاطبان از جذابیت بالایی برخوردار بود. در کنار این سوژه قابل تأمل، تلاش شد تا ریتم روایت نیز متأثر از یک حادثه سهمناک باشد و نهایتاً تمام این عوامل، به توجه بخش داوری به این مستند منجر شد.

وی در خصوص اینکه با چه انگیزه و هدفی مستند «پنجشنبه سوری» را ساخته است آیا هدف فقط پرداختن به حادثه بود یا موضوع دیگری هم مد نظر بود؟ توضیح داد: هدف از ساخت این مستند تنها ثبت و شرح چگونگی وقوع حادثه پلاسکو نبود بلکه در درجۀ اول، نگاه خاصی بود که حکایت از فراگیری شکلی از غفلت اجتماعی در جامعه ایران دارد. این مسئله را می‌توان در سطح زندگی روزمره در قالب مسائل مربوط به ایمنی که باید از طرف مردم رعایت شود و در سطح کلان‌تر این حادثه، در قالب سیاست­زدگی همه امور، حتی مسائلی با ماهیت علمی، جست‌وجو کرد 

این فیلمساز در پاسخ به این سوال که چرا نسخه ای که از مستند «پنجشنبه سوری» امسال در یازدهمین جشنواره سینما حقیقت نمایش داده شد فقط درباره ساختمان پلاسکو بود و بخش­هایی از این مستند که درباره مسائل فنی بود، حذف شده بود توضیح داد: در نسخه دیگری از  این مستند به یکسری موارد حاشیه­ای و مدیریتی اشاره شده که به دلیل اینکه این بخش از حوصله مخاطب جشنواره خارج بود، برای اکران در سینما حقیقت حذف و تنها روایت عینی فاجعه از زبان آتش‌نشان‌ها به عنوان خط اصلی مستند انتخاب شد.

 او به موانعی که در ساخت مستند «پنجشنبه سوری»  پشت سر گذاشته هم اشاره کرد و گفت: پژوهش و پیش تولید مستند در بهمن ماه و تولید آن در اسفند ماه و ابتدای فروردین ماه صورت گرفت. طبیعتاً تجربه آتش‌نشان‌ها از این حادثه سهمگین یکی از دشواری‌های مصاحبه برای آنها و تیم تولید بود. آنها در کمتر از یک ماه قبل در مواجهه با خطر مرگ، برخی از همکاران خود را نیز از دست داده بودند و یادآوری این حادثه سخت، دشواری‌های خاص خود را داشت. همچنین حواشی سیاسی که گریبان این حادثه را گرفته بود، مقداری کار تولید را با مشکل مواجه کرده بود که شکر خدا سازمان آتشنشانی در ساخت این مستند همکاری خوبی با ما داشت و مسیر تولید را هموار کرد. فضای سیاسی قبل از انتخابات و سیاست‌زدگی رسانه‌ای در اطلاع‌رسانی ابعاد حادثه، حتی عمل قهرمانانه آتش نشان‌ها را تحت شعاع قرار داده بود. زمانی که ما به عنوان پژوهشگر به بررسی ابعاد حادثه پرداختیم، متوجه عدم صحت بسیاری از اطلاعات منتشرشده در مورد مسائل مختلف از جمله امکانات آتش‌نشانی، نحوه عملکرد میدانی آتشنشان‌ها و... شدیم. در نهایت، آن چیزی که مشهود بود، شجاعت و ایثارگری  آتشنشان‌هایی بود که با تعهد به وظیفه خود عمل کرده بودند. آتش­نشانان از خالص‌ترین و فداکارترین افرادی هستند که تاکنون دیده‌‎ام و متأسفانه گاهی تلاش‌های بی­چشمداشت آنان و بسیاری دیگر از ایثارگران که اکنون در گمنامی کنار ما زندگی می­کنند، در غبار سیاست‌زدگی فراموش می‌شوند و یا اصلا دیده نمی‌شوند. 

فردوسی‌زاده درباره نمایش مستند برای مسئولان شهرداری گفت: مسئولان آتش­نشانی این اثر را دیده‌اند و فکر می­کنم اگر مسئولان ارگان‌های مختلف این مستند را ببینند، برای ما مایه خرسندی است چون مستند «پنجشنبه سوری» اتفاقاتی را روایت می­کند که در میدان حادثه رخ داده و افراد بسیاری از ابعاد آن بی خبر هستند. بر همین اساس، خوب است اگر  مسئولین، این مستند را ببینند.

 کارگردان «پنج­شنبه سوری» درباره بازخورد مخاطبان نسبت به این مستند عنوان کرد: با توجه به استقبال مخاطبان از این مستند در جشنواره سینما حقیقت و بازخوردهای مثبتی که تاکنون از مخاطبان دریافت کرده‌ایم، امیدواریم که شجاعت آتش‌نشان‎‌ها و درس‌هایی که این حادثه برای ما به دنبال دارد، در خاطر مخاطبان ثبت شود.

فردوسی زاده درباره اینکه آیا قصد دارد مستند سازی را ادامه دهد و فیلم سینمایی بسازد اظهارداشت: بله، چون مستندسازی شاخه مستقل و ارزشمندی است و با توجه به اینکه تحصیلات و شغلم به این حوزه هنری مرتبط است، به فعالیت در این حوزه علاقمند هستم. البته نمی‌توانم قاطعانه آینده را پیش‌بینی کنم و احتمال دارد در آینده به حوزه ساخت فیلم داستانی ورود پیدا کنم.

کارگردان مستند «پنجشنبه سوری» از فعالیت جدید خود خبر داد و گفت: در حال کار بر روی مستندی هستیم که به شخصیت ادوارد سعید، که دانشمندی فلسطینی و استاد دانشگاه کلمبیای آمریکا بوده است، می­پردازد. سعید، در حوزه نقد ادبی از اصلی‌ترین نظریه­‍‌پردازان دیدگاه پسا استعماری است. کارگردانی این فیلم، با نام «در جستجوی وطن شرقی» بر عهده علیرضا خوشنویس است و من مسئولیت بازنویسی متن و تدوین این مستند را بر عهده دارم. بیش از یک سال از شروع ساخت این پروژه هنری گذشته و البته این زمان به صورت مستمر به این پروژه اختصاص داده نشده است چرا که فراهم آوردن مقدمات تهیه مصاحبه در آمریکا و لبنان نیازمند زمان قابل توجهی بود. اما نهایتاً برآورد زمانی ما این است که تا یک ماه آینده به پایان می­رسد.

گفتگو: سها راستاد