جشنواره جهانی فیلم فجر هر سال بهتر از قبل برگزار می‌شود

سمیح کاپلان‌اوغلو (متولد چهارم آوریل ۱۹۶۳) در سال ۱۹۸۴ به استانبول نقل مکان کرد و چند سالی به عنوان نویسنده آگهی‌ها و مطالب تجارتی در کمپانی‌های تبلیغاتی کار کرد. وی فعالیت‌های سینمایی‌اش را از ۱۹۸۶ با دستیاری فیلم‌برداری دو مستند آغاز کرد که هر دو تحسین شدند. کاپلان‌اوغلو در ۱۹۹۴ نویسندگی و کارگردانی را در یک مجموعه تلویزیونی موفق تجربه کرد تا این‌که بالأخره در سال ۲۰۰۱ با اولین فیلم بلندش «دور از خانه» جایزه بهترین کارگردانی جشنواره بین‌المللی سنگاپور را برنده شد.

محدوده موفقیت‌های این فیلم‌ساز ترک برجسته با دومین فیلمش به شکل قابل توجهی گسترش پیدا کرد. «سقوط فرشته» در بخش فوروم برلیناله ۲۰۰۵ روی پرده رفت و در جشنواره‌های نانت، کرالا و آلترناتیو بارسلونا جوایز بهترین فیلم را به دست آورد. او در خلال سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ سه‌گانه «یوسف» را تهیه و کارگردانی کرد. اولین فیلم سه‌گانه با عنوان «تخم مرغ» در جشنواره کن به نمایش درآمد و در جشنواره‌های فجر، بالدیبیا و بانکوک جوایز بهترین کارگردانی را برنده شد. دومین قسمت سه‌گانه «شیر» است که در جشنواره ونیز اولین نمایش جهانی‌اش را تجربه کرد. «عسل» هم خرس طلایی شصتمین جشنواره بین‌المللی برلین را برنده شد.

آثار سمیح کاپلان‌اوغلو به خاطر مضامین متافیزیکی و استفاده متمایز‌شان از فیلم‌برداری شناخته می‌شوند. او که به عنوان یکی از تحسین‌شده‌ترین و مؤثرترین فیلم‌سازان سینمای ترک شناخته می‌شود تا امروز بیش از ۲۸ جایزه بین‌المللی و ده نامزدی جهانی را با فیلم‌هایش تجربه کرده است. وی در سال ۲۰۱۳ به عنوان عضو هیأت داوران فیلم‌های کوتاه و سینه‌فونداسیون جشنواره کن برگزیده شد. به‌علاوه، او عضوی از آکادمی فیلم اروپا و آکادمی آسیا پاسیفیک اسکرین هم هست.

کاپلان‌اوغلو در کنار فعالیت‌های سینمایی‌اش در میان سال‌های ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۳ مقاله‌هایی هم درباره هنرهای پلاستیکی و سینما می‌نوشت که در نشریه‌های هنری مختلف منتشر و به زبان‌های خارجی هم ترجمه شدند. «گندم» جدیدترین اثر این فیلم‌ُساز ترک سرشناس است که در جشنواره جهانی فیلم فجر روی پرده رفت و در بخش بین‌الادیان برنده جایزه بهترین فیلم شد. در حاشیه جشنواره جهانی فیلم فجر با کاپلان‌اوغلو گفت‌وگویی داشتیم که آن را در ادامه می‌خوانید.

شما بارها به جشنواره جهانی فیلم فجر آمدید. حال‌وهوای این دوره را چه‌طور دیدید؟

از این‌که دوباره به جشنواره فجر آمدم خیلی خوشحالم. سال پیش به عنوان یکی از دوستان عباس کیارستمی به ایران آمده بودم. من نزدیک به ده سال است که پیگیر این جشنواره هستم و می‌بینم که هر سال بهتر از قبل برگزار شده و رفته‌رفته جلوه و دیدگاهش به دنیا بازتر شده است؛ به‌علاوه، جوان‌هایی که از ایران و سراسر دنیا در این رویداد دور هم جمع می‌شوند، استعدادهای نو و دارایی آینده سینمای جهان هستند. از این نظر فکر می‌کنم جشنواره در حال انجام کارهای خیلی مهمی است.

شما با «گندم» جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی توکیو را برنده شدید و امسال در جشنواره جهانی فجر بودید. فکر نمی‌کنم در سینمای ترکیه چنین فیلم متفاوت و به‌نوعی پساآخرالزمانی ساخته شده باشد، همین طور است؟

بله، در این حد و اندازه و در این حوزه فیلمی ساخته نشده است و حتی از نظر مفهومی که من به دنبالش بوده‌ام، در سینمای ترکیه فیلمی را به خاطر نمی‌آورم.

«گندم» فیلم پرهزینه و جاه‌طلبانه‌ای است که فیلم‌برداری‌اش در کشورهای مختلفی انجام شده است. چه‌طور سراغ چنین پروژه‌ای رفتید که در کارنامه شما هم فیلم متفاوتی به حساب می‌آید؟

این پروژه طولانی بود و نزدیک به چهارپنج سال درگیرش بودیم. «گندم» تولید مشترک آلمان، جمهوری چک، سوئد، فرانسه، قطر و ترکیه است و بر همین اساس، تأیید پروژه و تأمین سرمایه لازم برای تولید، زمان زیادی برد. اما خدا را شکر که در نهایت توانستیم این فیلم را بسازیم. اما لوکیشن‌ها از سه کشور ترکیه، آلمان و ایالات متحده انتخاب شدند.

بودجه فیلم چه‌قدر بود؟

محرمانه است (می‌خندد).

به هر حال بخشی از زحماتی که صرف فیلم شده است، از فضاسازی و وحدت لوکیشن‌های مختلف در شکل دادن به یک جهان یکپارچه پساآخرالزمانی برمی‌آید. در این میان، تأثیر آثار مطرح ژانر علمی‌خیالی به‌خصوص فیلم‌های هالیوودی احساس می‌شود. برای این فیلم از منابع خاصی الهام گرفتید؟ البته فیلم در ابتدا وامدار سینمای آشنای غرب به نظر می‌رسد و در ادامه از آن فاصله می‌گیرد و به سینمای شرق و مفاهیم عرفانی و دیدگاه‌های مذهبی نزدیک می‌شود.

تمامی فیلم و حتی بخش‌های ابتدایی که یک دنیای تکنولوژیک را نشان می‌دهد، برآمده از فکرها و ایده‌های خودم است و از فیلم یا فیلم‌های خاصی برداشت نکردم. الان این‌جا اینترنت و موبایل داریم اما اگر چند صد کیلومتر از شهر دور شویم ممکن است به سرزمینی برسیم که در آن هیچ فناوری یافت نمی‌شود. پس دنیای فیلم من، بر اساس واقعیت شکل گرفته است.

نگران نبودید که تغییر فاز فیلم، از درامی پساآخرالزمانی با لوکیشن‌های مدرن و گاه هراس‌انگیز به درامی شرقی که قرار است سفر بیرونی و درونی شخصیت اصلی را تصویر کند، عموم تماشاگران را پس بزند؟

برای من مسأله‌ای نبود و به نظرم تماشاگر، فیلم را تا پایان دنبال می‌کند. اما فراموش نکنیم که کسی که راهش را گم نکند هیچ‌وقت نمی‌تواند راه درست را پیدا کند. بزرگ‌ترین دعای حضرت محمد (ص) این بود: «خدایا حقیقت عالم را به من نشان بده.» برای همین خواستم تماشاگران فیلم را به چنین سفری برای کشف حقیقت ببرم.

سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر ۱۹ تا ۲۷ آوریل ۲۰۱۸ (۳۰ فروردین تا ۷ اردیبهشت ۱۳۹۷) به دبیری سیدرضا میرکریمی در تهران در حال برگزاری است.