درس‌های زلزله کرمانشاه

روز بیست و یکم آبان، یادآور زلزله دلخراش و غم‌انگیز سرپل ذهاب کرمانشاه است و در واقع امروز دومین سالگرد این زلزله را پشت‌سر می‌گذاریم. زلزله‌ای که به‌رغم حمایت‌های گسترده مردم و مسئولین، داغی سنگین بر دل ایرانیان نهاد.

شامگاه 21 آبان 1396 زلزله‌ای مرگبار در مدت بسیار کوتاهی زندگی شهرهایی از استان کرمانشاه را دستخوش تغییرات بزرگی کرد. بسیاری از روستاها و شهرها متحمل آسیب جدی شدند و خانه‌های پرمهر هموطنان ما تبدیل به خاک و آوار شد.

تحمل چنین واقعه بزرگی برای هیچ‌کس قابل تحمل نبود. زلزله، رخدادی طبیعی است که در آن زمین انرژی که در خود جای داده را آزاد می‌کند. تا امروز هیچ کشوری امکان پیش‌بینی این رخداد سهمگین را نداشته و ملت‌های مختلف با تکیه به دانش علم مهندسی زلزله، در صدد پذیرفتن این رخداد هستند و آمادگی برابر آن را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دادند.

هر زلزله درس بزرگی برای آموختن به همراه دارد. درس‌هایی که در کشور ما بسیار زود به دست فراموشی سپرده می‌شود. درس‌هایی که نیازمند تکرار مستمر جهت آگاهی مردم است. در این نوشتار سعی بر آن شده  مواردی از درس‌های مهم زلزله کرمانشاه مورد بازنگری قرار گیرد و آمادگی مردم در قبال این رخداد بیشتر شود.

از مهمترین درس‌های این زلزله مهم می‌توان به اهمیت پیش لرزه‌ها به عنوان هشدار احتمالی زلزله بزرگ‌تر اشاره کرد، بطوریکه حدودا 43 دقیقه پیش از زلزله اصلی 7/3 ریشتری، زلزله‌ای محسوس به بزرگای 4/4 در مقیاس ریشتر در منطقه به وقوع پیوست که موجب آگاهی بسیاری از مردم منطقه شد و جان بسیاری را نجات داد.

تجربه در این زلزله نشان داد اهمیت به تکمیل تجهیزات شتاب‌نگاری منطقه و افزایش دقت در تعیین حریم گسل‌ها و تعیین توانایی گسل‌ها در ایجاد زلزله می‌تواند نقش مهمی را در جهت آمادگی ایفاء کند. وجود دستگاه‌های لرزه‌نگاری و تجهیزات مرتبط هم به تعیین محل دقیق رخداد زلزله کمک شایانی می‌کند. به طوریکه در رخداد فوق در ابتدا تجهیزات مرتبط، محل رخداد زلزله را شهرهای کشور عراق معرفی کردند که این مهم، می‌تواند نقش بسزایی در کمک رسانی در ساعات اولیه رخداد که به «زمان طلایی نجات» معروف است داشته باشد.

تعیین حریم گسل‌های هر منطقه و مدیریت در فعالیت‌های عمرانی در آن مناطق می‌تواند حافظ جان انسان‌ها باشد. نقش مدیریت شهری در ایجاد پروژه‌هایی نظیر ریزپهنه‌بندی می‌تواند بسیار چشمگیر باشد. ریزپهنه‌بندی شهرهای کشور که در بسیاری از کلان شهرها اجرا شده می‌تواند مناطق پرخطر لرزه‌ای را برای مسئولین آشکار و به آن‌ها در جهت مدیریت ریسک زلزله کمک قابل توجهی کند.

توجه به شریان‌های حیاتی شهری نظیر خطوط برق، آب و .... یکی از مهمترین درس‌های زلزله‌های اخیر بوده است که باید بسیار مورد توجه قرار گیرد. شریان‌های حیاتی بعد از زلزله نقش بسزایی را در امر کمک‌رسانی و مدیریت بحران بر دوش خواهند داشت.

توجه ویژه به سنگ‌های نما، خاک‌های سست، بیمارستان‌ها و مراکز مهم درمانی و ... از مهم‌ترین درس‌های زلزله کرمانشاه است که باید به تفضیل مورد بررسی قرار گیرد.