حقوق بشر با حقوق بین‌الملل بشر تفاوت دارد/ حتی طرفین متخاصم نیز مورد حمایت قرار می گیرند

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ اعلامیه جهانی حقوق بشر یک پیمان بین‌المللی است که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ 10 دسامبر 1948 در پاریس به تصویب رسیده است. این اعلامیه نتیجه مستقیم جنگ جهانی دوم بوده و برای اولین بار حقوقی را که تمام انسان‌ها مستحق آن هستند، به صورت جهانی بیان می‌دارد. اعلامیه مذکور شامل 30 ماده است که به تشریح دیدگاه سازمان ملل متحد در مورد حقوق بشر می‌پردازد. مفاد این اعلامیه حقوق بنیادی مدنی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، و اجتماعی‌ را که تمامی ابنای بشر در هر کشوری باید از آن برخوردار باشند، مشخص کرده‌ است.

در بسیاری از کشورهای مختلف هر ساله به مناسبت فرا رسیدن 10 دسامبر (19 آذر) روز جهانی حقوق بشر همایش‌ها و کارگاه های فراوانی برگزار می‌شود اما در کنار این موضوع همواره مبحث حقوق بین‌الملل بشر دوستانه مغفول مانده و کمتر به آن پرداخته شده است و بیشتر افراد با این باور که این دو موضوع از یکدیگر جدا نیستند و تفاوتی با یکدیگر ندارند، توجه خود را معطوف به مبحثی تحت عنوان حقوق بین‌الملل بشر دوستانه نمی‌کنند.

سیدمحمد دیباجی، مشاور حقوقی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ ایران، در خصوص تفاوت‌های مابین حقوق بشر و حقوق بین‌الملل بشر دوستانه می‌گوید: حقوق بین‌الملل بشردوستانه مجموعه‌ای از قواعدی است که از غیر نظامی‌ها حمایت می‌کند. این حقوق علاوه بر این، درباره استفاده از سلاح‌ها هم قواعدی وضع می‌کند.

او ادامه داد: حقوق بین‌الملل بشردوستانه در زمان مخاصمه مسلحانه لازم‌الاجراست و هیچ راهی برای توقف آن وجود ندارد اما حقوق بشر و داخلی موقعی اجرایی می‌شود که هنوز شرایط جنگ حاکم نشده است.

مشاور حقوقی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ ایران با اشاره به این موضوع که جنگ پدیده‌ای غیرقابل انکار است و باید بتوان آن را قاعده‌مند کرد تا آثار مخرب کمتری داشته باشد، اظهار کرد: حقوق بین‌الملل بشردوستانه در تلاش است تا میان ملاحظات بشردوستانه و ضرورت نظامی تعادلی برقرار کند. حقوق بین‌الملل بشر دوستانه در واقع از کسانی که مشارکتی در درگیری‌ها ندارند و همچنین قاعده‌مند کردن ابزار جنگی حمایت می‌کند. این حقوق زمانی اعمال می‌شود که مخاصمات مسلحانه باشد و غیر نظامیان و اموال آنها مورد تعرض قرار گیرد.

دیباجی در ادامه با بیان این موضوع که نباید فراموش کرد که این حقوق از غیرنظامیانی حمایت می‌کند که به‌صورت فعال در مخاصمه مشارکت ندارند اما مورد هدف قرار می‌گیرند، یادآور شد: افرادی که غیرنظامی هستند اما سلاح در دست دارند نه تنها حمایت نمی‌شوند بلکه بعدها در محاکم تشکیل شده محاکمه می‌شوند.

دیباجی در خصوص حمایت از طرفین متخاصم نیز گفت: طرفین مخاصمه زمانی شامل حمایت می‌شوند که مجروح، بیمار یا دستگیر شوند یا کشتی آنان در حال غرق شدن باشد یا کسانی که سلاح را زمین گذاشته‌اند و مواردی دیگر از این قبیل. اشیا یا اموال غیرنظامیان نیز مورد حمایت این حقوق قرار دارند.

مشاور حقوقی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در ایران در خصوص سه اصل تفکیک در این خصوص گفت: سه اصل تفکیک شامل تفکیک قائل شدن میان نظامی و غیر نظامی، اصل تناسب یعنی استفاده نکردن از سلاح‌هایی که موجب رنج و درد می‌شود و اصل احتیاط یعنی رعایت اقدامات احتیاطی برای کاهش حداقل تلفات، از اصول و قواعد حقوق بین‌المللی بشردوستانه در رابطه با نحوه هدایت مخاصمات است.

دیباجی در رابطه با حقوق کیفری بین‌المللی نیز یادآور شد: حقوق کیفری بین‌المللی مجموعه‌ای از قواعد است که سه جرم بین‌المللی جرایم جنگی، جرایم علیه بشریت و نسل‌کشی را مورد رسیدگی قرار می‌دهد، حقوقی که مطابق کنوانسیون ژنو تنظیم شده و تمامی کشورها ملزم هستند حقوق خود را با این حقوق تطبیق بدهند. سه نوع محاکم موردی، داخلی و دیوان بین‌المللی کیفری وجود دارد که به این جرایم رسیدگی می‌کنند.