بحران سیل که یک‌سال گریبان ایران را رها نکرد

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ در سال گذشته نخستین سیل در شمال و غرب و جنوب غرب، مردم را گرفتار کرد و دیگری هم در آخرین فصل سال آمد که اولش با سیل سیستان و بلوچستان و آخرش هم که با سیل غرب کشور به پایان رسید.

البته شاید امسال هم از سیل در امان نباشیم. باید دید در نخستین روزهای سال آسمان چه برنامه‌ای دارد و چه استان هایی در معرض سیل و بارش های زیاد قرار می گیرند. 

اما آنچه که باید در مورد سیل بدانید این است که در زمان حاضر استان‌های درگیر سیل به دو دسته تقسیم شده اند. یک دسته استان‌هایی هستند که کمتر از ۱۰۰ میلی متر بارندگی داشته و دارند و دسته بعدی هم استان‌هایی با بیش از ۱۳۰ میلی متر بارندگی که شامل اصفهان، چهارمحال و بختیاری و لرستان می شوند. اما استان‌هایی که کمتر از ۱۰۰ میلی متر بارندگی برای آنها پیش بینی شده شامل مرکزی، همدان، کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان  و کهکیلویه و بویر احمد است.

سیل چه بر سر لرستان آورد

پلدختر در استان لرستان از جاهایی است که در سیل فروردین ماه سال گذشته، بسیار خسارت را به خود دید و طبیعی است که حسن رضاییان،  فرماندار این شهرستان، نگران بروز سیل بود و به شهروندان ساکن این شهر آن هم در حاشیه رودخانه‌ها هشدار داد. این هشدارها و اطلاع‌رسانی‌ها برای این بود که هم مردم و هم مسئولان از سیل فروردین ماه سال گذشته در غرب کشور درس بگیرند و در کنار آن، کار تعمیرات و بهسازی‌های منطقه خود را انجام دهند. 

به یاد داریم سیل فروردین ماه سال پیش چه بر سر لرستان آورد. سیل در لرستان ۱۰ هزار میلیارد تومان خسارت برجای گذاشت که به گفته مسئولان با روال های عادی تخصیص اعتبارات برای استان محرومی چون لرستان ده‌ها سال طول می‌کشد تا این استان به روزهای قبل از فاجعه بازگردد.در فروردین ماه سال گذشته ۳۵ هزار واحد مسکونی دراین استان خسارت دید. ۱۸ هزار فرصت شغلی در لرستان از بین رفت و راه ارتباطی ۸۷۰ روستا قطع شد. 

با این حال جعفر طولابی، فرماندار خرم‌آباد، می‌گوید: «۵۰ روستای شهرستان در معرض خطر سامانه بارشی جدید  و ۲۰ روستا نیز در خطر رانش زمین هستند. از مجموع ۵۰ روستای در معرض خطر سیل، ۳۰ روستا در مسیر رودخانه و سیلاب هستند که نیاز است تا تمهیدات لازم برای اسکان اضطراری اهالی تدوین شود».

این آماده‌باش‌ها و هشدارها بیخود و بی جهت نبود چرا که روز دوشنبه یعنی پنجم اسفند ماه سال گذشته، سامانه بارشی قوی و بارش‌های سیل‌آسا، وارد استان لرستان شد. همان روز عوامل آتش‌نشانی خرم‌آباد با حضور مستمر در مناطق نوار ساحلی خرم رود آژیر خودرو را به صدا درآوردند و با بلندگو خواستار تخلیه منازل این مناطق توسط اهالی شدند. عوامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری خرم‌آباد علاوه بر ایمن سازی محدوده ساحلی و انجام اقدامات اولیه از صبح روز دوشنبه به مردم منطقه علوی خرم‌آباد نسبت به وقوع سیل و ترک محل هشدار دادند.

پس از آن فرماندار خرم‌آباد در روز بعد، یعنی 6 اسفندماه خبر از تخلیه اضطراری برخی روستاهای این شهرستان را داد. این روستاها روستاهایی محسوب می‌شدند که در مسیر سیلاب و خطر طغیان رودخانه‌ها بودند. 

در نهایت بارش‌ها، امان لرستان را برید. بارش شدید باران موجب آبگرفتگی و جاری شدن سیل در معابر اصلی برخی روستاهای بخش مرکزی این شهرستان شد. در نهایت روز چهارشنبه 7 اسفندماه تمامی جاده‌ها به جز مسیر خرم‌آباد- پلدختر باز و تردد برقرار شد.

وضعیت اضطراری در خوزستان

خوزستان در فروردین سال گذشته از سیل در امان نماند و مانند همیشه این مردم بودند که دار و ندارشان را به سیل بخشیدند و بی‌خانمان شدند. روزی که کشاورزان خوزستان به امید برداشت بیشتر محصول، می‌کاشتند، هرگز فکرش را نمی‌کردند که روزی سیل هرچه را رشته بودند، پنبه می‌کند.

به گفته کارشناسان و متخصصان علوم آب و محیط زیست، سیل فروردین ماه در تاریخ خوزستان بی‌سابقه بوده؛ بنابراین چنین حادثه بی‌سابقه‌ای طبیعتاً خسارت‌هایی نجومی به بار می‌آورد هر چند با وجود این همه سد نباید میزان خسارت‌های وارد شده به مردم نباید تا این اندازه ویرانگر می‌شد!

بحران در خوزستان در فروردین ماه سال پیش به جایی رسید که مدیرکل مدیریت بحران استان، گفت: تاکنون ۲۲ هزار نفر در اردوگاه‌های اضطراری اسکان داده شده‌اند. استانداری خوزستان همچنین مدارس این استان را تا ۱۹ فروردین تعطیل اعلام کرد.

 در حالی که مقامات این استان خبر از پایدار بودن سدهای خوزستان می‌ دادند، به دلیل افزایش میزان خروجی سد‌ها و خطر طغیان رودخانه‌ها فرمان تخلیه ۹۶ روستا صادر شد. اما وضعیت به همین جا ختم نشد، بحران در خوزستان به حدی رسید که مردم با قایق در معابر رفت و آمد می‌کردند و خودشان با پر کردن کیسه‌های بزرگی از شن و خاک سد ساختند تا آب حداقل جانشان را با خود نبرد. 

دوباره با افزایش آب سدها نگرانی در جان مردم ریشه دواند. گرچه مدیر دفتر برنامه ریزی منابع آب سازمان آب و برق خوزستان اعلام کرد ورودی آب به سدهای دز، کارون و کرخه افزایش چشمگیری داشته است. البته او خبر داد جای نگرانی نیست؛ «احتمال آبگرفتگی در خوزستان بسیار کم است زیرا میزان خروجی سدها بر اساس تاب‌آوری رودخانه‌ها تنظیم شده، تاب‌آوری رودخانه کرخه ۴۰۰ مترمکعب در ثانیه و دز ۷۰۰ تا یک هزار مترمکعب درثانیه است»‌.

با این حال، وضعیت در برخی از شهرهای این استان خوب نبود؛ مثل شهر دلفان که فرماندار آن در روزهای بحران گفته بود: «وضعیت شهر نورآباد بحرانی است و امکانات ستاد بحران در دلفان برای پیشگیری از خسارات سیل کافی نیست. سیل خسارات سنگینی به منازل مسکونی، واحدهای تجاری و همچنین زمین‌های کشاورزی و تاسیسات زیربنایی وارد کرده است. راه ارتباطی بیش از ۱۰۰روستا در شهرستان نورآباد قطع شده و نیروهای امدادی در حال امدادرسانی به مردم هستند. جاده و پل های بسیاری در شهرستان دلفان تخریب و مزارع کشاورزی و دام فراوانی تلف شده است». او همچنین به قطعی برق ۳۷ روستا و قطعی آب سه روستا در خوزستان هم اشاره کرده بود. 

خسارت ۳۰ میلیارد ریالی به اراضی کشاورزی​ استان ایلام

11 و 12 فروردین‌ماه سال گذشته بود که سیلی ویرانگر خسارات زیادی را به مردم شهرستان دره‌شهر و روستا‌های اطراف آن وارد کرد. از بین رفتن مزارع کشاورزی و باغ‌ها، تخریب زیرساخت‌های ارتباطی، نابودی زیرساخت‌های اشتغال‌زایی و کسب‌وکار، تخریب اسطبل و فضا‌های دامداری، تخریب و آب گرفتگی منازل و از بین رفتن وسایل زندگی آنان، تلف شدن دام و طیور از جمله خسارت وارد شده به این مناطق بود. حتی بهتر است بگوییم در بخشی از موارد، سیل تمام زندگی مردم را بلعید.

اما با وجود تخریب‌های گسترده سیل در روزهای ابتدایی فروردین ماه و با وجود وضعیت نامناسب مردم ایلام از سیل روزهای ابتدایی سال سیل در اسفندماه باز هم کام مردم این منطقه را تلخ کرد و باعث شد تا یک نفر در این سیل جان خود را از دست بدهد.

به گفته دبیرکل بحران استانداری ایلام، باران در سیل اسفندماه سال گذشته به ۱۰۰ کیلومتر از راه ها و صدها واحد مسکونی و مزارع کشاورزی خسارت وارد کرد. ضمن اینکه بیشترین خسارت ها در شهرستان های سیروان و چرداول گزارش شد.

رئیس جهاد کشارزی ایلام هم از خسارت ۳۰ میلیارد ریالی به اراضی کشاورزی این استان خبر داد و گفته بود: «بیشترین خسارت‌های وارده متعلق به اراضی زراعی و باغی شهرستان‌های سیروان و دره‌شهر گزارش شده، هرچند در سایر نقاط استان نیز سیلاب آسیب‌هایی را به حوزه کشاورزی استان وارد کرده است. باران های سیلابی بیشترین خسارت را به اراضی زراعی گندم و کلزا در شهرستان های سیروان و درهشهر ایجاد کرد هرچند باغات این مناطق نیز از آسیب های سیلاب در امان نماندند».

سیل گلستان جان مردم را گرفت

باران رگباری مداوم توام با طوفان در آخرین روزهای سال 97 تمام گلستان را در برگرفت و باعث طغیان رودخانه‌ها و سرریز سدها و به تبع آن بروز سیلاب از شرق این استان شد و در ادامه بخش‌های وسیعی از منطقه بویژه در شمال و شمال غرب را به زیر آب برد.

بارندگی‌ها که عمدتا در 27 و 28 اسفند 97 و بیشتر در شرق گلستان و شهرستان‌های گالیکش، مینودشت، کلاله و رامیان رخ داد پس از سر ریز کردن سدهای بوستان و گلستان ابتدا گنبدکاووس را درگیر کرد و در ادامه به صورت بسیار گسترده‌تر شهرستان‌های آق قلا و گمیشان در غرب گلستان را به زیر آب برد.

تخریب گسترده زیرساخت‌های گلستان و تلفات و آسیب های وارده به مردم در آغازین روزهای سال نو 98 باعث شد مقامات مختلف کشوری و لشگری با سفر به استان از نزدیک در جریان مسائل و مشکلات قرار گیرند.

باوجود اخطاریه هواشناسی و پیش‌بینی‌های قبلی، سیل گلستان جان 8 نفر از اهالی این استان را گرفت همچنین خسارات گسترده‌ای به بخش‌های مختلف منطقه وارد کرد.

به گفته مسئولان برآورد اولیه خسارت وارده به بخش کشاورزی گلستان 12 هزار میلیارد ریال بود که باتوجه به زیرآب بودن بخش های زیادی از منطقه این خسارت افزایش پیدا کرد. 

مازندران رکورددار سیلِ منطقه شد

سیل فروردین ماه سال گذشته هزاران خانواده مازندرانی را گرفتار خود کرد و صدها میلیارد تومان به استان خسارت زد. هر چند که شدت سیل و بحران در استان‌های غربی کشور بیشتر بود و خسارات جانی و مالی بیشتری در آن مناطق ثبت شد، اما مازندران نقطه آغاز بحران‌های سیل اخیر در کشور بود و با بازگشتن سیل به سوادکوه در آخرین روزهای نوروز سال پیش، به نقطه پایان این بحران نیز تبدیل شد.

حجم بسیار زیاد بارش‌ها سبب طغیان رودخانه های این شهرستان شد. به مرور تصاویری از افزایش قابل توجه آب رودخانه‌های تجن و سایر رودخانه‌های محلی استان که بخشی از آنها از داخل شهرها عبور می‌کردند، در فضای مجازی منتشر می‌شد و استرس مردم را بیشتر می‌کرد.

انتشار فیلم‌هایی از زیر آب رفتن پارک ملل ساری نخستین تصاویر ثبت شده سیل‌های گسترده این منطقه بود. 27 اسفند سال 97 بود که آب گرفتگی معابر در برخی مناطق شدت گرفت و با بسته شدن دهانه پل‌ها به خاطر حجم قابل توجه چوب و گل و لای و آبرفتی که همراه با سیل به پائین دست منتقل شد، ارتفاع آب در برخی مناطق مانند شهر کیاکلا و روستاهای اطراف، لحظه به لحظه بیشتر شد و در کیاکلا افزون بر نیمی از واحدهای مسکونی دچار آبگرفتگی شدید و خیابان‌ها به رودخانه تبدیل شدند تا جایی‌که روز نخست آبگرفتگی، امدادرسانی در این شهر با قایق و جت اسکی انجام می‌شد.

نگرانی بابت احتمال تخریب منازل حاشیه رودخانه‌ها افزایش یافت و مسئولان شهرستان‌ها دستور تخلیه واحدهای مسکونی حاشیه رودها را صادر کنند.

حجم کم سابقه بارش‌ها در 48 ساعت آب زیادی را در رودخانه‌ها و مسیل‌ها جاری کرد. بنا به آمار اداره کل هواشناسی مازندران، بارش‌های پایان اسفند رکورد 30 ساله بارندگی‌های زمستانی در مناطق مرکزی و شرقی استان را شکست.

در شرایطی که تصور می‌شد بحران سیل در مازندران در حال فروکش کردن است طغیان «تلار» یک بار دیگر شرایطی بحرانی را به بخش‌هایی از مازندران تحمیل کرد تا استاندار مازندران و تعدادی دیگر از مسئولان، روزهای پایانی تعطیلات را در سوادکوه بگذرانند.

در سیل اخیر روستاها بیشترین خسارت را متحمل شدند. تعداد زیادی از روستاهای شهرستان‌های میاندورود، جویبار، سیمرغ، قائمشهر، ساری و نکا خساراتی جدی را متحمل شدند.

همچنین طبق اعلام مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی مازندران، آب آشامیدنی 265 روستای مازندران در مناطق مرکزی و شرقی این استان در پی وقوع سیل قطع شد. در قائمشهر نیز گازرسانی روستاهای حاشیه جاده نظامی و منطقه بالاتجن بر اثر سیل روزهای پایانی سال گذشته قطع شد و پس از چند روز تلاش شبانه‌روزی گاز در شبکه گازرسانی این منطقه جریان یافت.

این درحالی است که حتی در این روزها، نگرانی سیل زدگان مازندران از تکرار حادثه است. اجرا نشدن طرح جامع سیلاب و ساماندهی رودخانه ها این احتمال را برای مناطق مختلف مازندران ایجاد می‌کند که نقطه بعدی خسارت دیده از سیل باشند.

سیل مرگبار در شیراز

باران در شیراز در روزهای ابتدایی فروردین به یک‌باره ریتمی تند و شدید به همراه بارش تگرگ به خود گرفت و پس از حدود یک ساعت و نیم بارش مداوم شهر را سیل در برگرفت.

ساعتی پس از شروع بارندگی شدید، در شیب ورودی شهر شیراز از سمت دروازه قرآن خودروهایی مشاهده می شد که سیل با خود به داخل شهر می‌آورد. سیل که در سراشیبی هم افتاده و ویرانگر شده بود خودروها را واژگون می کرد و به قطاری از خودروهای انباشته دیگر پیوند می‌داد.

در سمت دیگر و مرکز شهر نیز وضعیت بهتری حاکم نبود به گونه‌ای که بسیاری از کوچه‌های مرکز شهر شیراز نظیر چهارراه پارامونت، بلوار امیرکبیر، بلوار زند، بولوار هفت تنان و غیره دچار آبگرفتگی شد و رفته رفته این آبگرفتگی دامان خانه و خانواده‌های ساکن این مناطق را گرفت.

این سیل در مقایسه با سیل‌هایی که پیش از آن و در روزهای بعد در استان‌هایی مانند گلستان، لرستان و خوزستان اتفاق افتاد، سیلی به مراتب کوچکتر و بسیار کوتاه مدت بود اما تعداد کشته‌های این حادثه از تمامی سیل‌های بزرگ روزهای اول سال 98 در کشور بیشتر و حادثه آن تلخ‌تر بود.

به گفته دبیر کارگروه ملی زلزله و لغزش لایه‌های زمین، کلانشهری مانند شیراز در پای «تنگ»، گسترده شده و در معرض رخدادهای مشابه دیگری همانند سیل سال گذشته دروازه قرآن قرار دارد؛ از این رو باید تمهیدات کارشناسانه‌ای را جهت کاهش ریسک سیل‌هایی که در امتداد مسیر تنگ متوجه شهر شیراز و به ویژه امتداد خیابان «حافظ» و اماکن با اهمیت اطراف آن امکان وقوع دارند، به کار بست.

سیل سیستان و بلوچستان  هر چه سر راهش بود را شست و برد

قصه پر غصه بلوچستان فقط مربوط به روزهای سیل نمی‌شود اصلا پا به این منطقه که می‌گذاریم، درد و محرومیت را از خانه‌های خشتی و کپری‌اش می‌توان لمس کرد.

مردم این روستا خانه هایشان خشتی و گلی است و برای سیل نابود کردن زندگی شان مانند آب خوردن است. دی ماه 98 بود که خبرها حکایت از وضعیت وخیم سیستان و بلوچستان در پی بارش‌های پیاپی و طغیان رودخانه آن منطقه می‌داد. سد زیردان سرریز شده بود و طغیان رودخانه کاجو هر چه سر راهش بود را شست و برد. این منطقه آنقدر محروم است که خبری هم از کمک مردم در روزهای ابتدایی وقوع سیل نبود و مردم و منطقه های همجوار به کمک یکدیگر می‌رفتند.

درد سیل را آنجایی می‌توان حس کرد که مرد و زن فقط این سوال را زیر لب با خود زمزمه می‌کنند: «دیدی هندوانه‌ها را آب برد؟»، زن و مرد ندارد، انگار زمین‌هایی که با خون دل خوردن آبادشان کرده بودند حالا با خساراتی که سیل به آنها وارد کرده، تبدیل به داغی بر دل‌شان شده است.

منطقه سیستان و بلوچستان آنقدر محروم است که پس از سیل سال گذشته و شسته شدن زمین‌های کشاورزی دیگر راهی برای امرار معاش خانواده‌ها عملا وجود ندارد و به نظر می رسد تمام نهادهای مسئول باید پیش از هر اقدامی فکری به حال نجابت مردمی کنند که نیازمند بودند اما اقلام کمکی خود را به همسایه‌شان تعارف می‌زدند.

تهران از سیل جان سالم به در برد

به‌رغم استان‌هایی که سیل هم به جان‌شان و هم به مال‌شان خسارت زد، تهران از سیل جان سالم به در برد. در همان روزهای ابتدایی فروردین ماه سال گذشته در پی بارش‌های شدید باران پلیس راهور محدودیت تردد در بزرگراه امام علی (ع) را در هر دو مسیر شمال به جنوب و جنوب به شمال اعلام کرد.

همچنین اعلام شد تا پایان بارش‌ها و اطلاع بعدی، در سمت لواسان و فشم از گردنه قوچک و بزرگراه ارتش به سمت سوهانک و پل استخر به سمت گردنه قوچک و همچنین محدوده تلو به سمت لواسانات از ترددهای غیرضروری جلوگیری شود.

اما تهران در اوایل اسفندماه مجددا باران‌های پیاپی را به چشم خود دید به نحوی که رئیس سازمان هواشناسی از رکورد 69 ساله بارشی تهران خبر داد و اعلام کرد: «طی ۲۴ ساعت گذشته ۵/۵۵ میلیمتر بارش در ایستگاه مهرآباد تهران ثبت شده است. این ایستگاه در سال ۱۹۵۱ تاسیس شده و این برای نخستین بار است که چنین رکوردی ثبت کرده است».