مهار بیش از ۹۷ درصد منابع آب‌های مرزی

به گزارش خبرگزاری برنا از مشهد، محمد علایی در نشست خبری شرکت آب و فاضلاب مشهد که صبح امروز به مناسبت آغاز هفته صرفه‌جویی در سالن جلسات این شرکت برگزار شد، اظهار کرد: ایران کشور خشکی بوده و میانگین بارش آن 251 میلی‌متر است، این میزان در آسیا 500 و در جهان حدود 700 میلی‌متر بوده، در حالی که شاخص بارش خراسان رضوی در بلندمدت 221 میلی‌متر است.

وی افزود: شاخص تبخیر و تعریق در دنیا 60 درصد، در آسیا 70 درصد، در ایران حدود 74 درصد و در خراسان رضوی حدود 80 درصد است. استانی هستیم که میزان بارش‌مان نسبت به میانگین بارش کشور و آسیا کمتر و نسبت تبخیر و تعریق از ایران، آسیا و دنیا بسیار بیشتر است. حاصل این دو شاخص منابع آب تجدیدپذیر می‌شود که از ایران، آسیا و دنیا کمتر است.

علایی ادامه داد: تا 22 اردیبشهت از سال گذشته بارش بیشتری داشتیم، این در حالی است که بارندگی سال گذشته در 50 سال اخیر بی‌نظیر بوده است. از 22 اردیبهشت تا امروز بارندگی‌ها قطع بوده است. در 50 سال اخیر، دومین سالی است که بارندگی بسیاری خوبی داشتیم و سدهای‌مان متناسب با آن پر شده، اما هنوز دچار خشک‌سالی مدیریتی هستیم.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی بیان کرد: یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب بیشتر از حد مجاز برداشت و 30 میلیارد مترمکعب از آب‌های زیرزمینی را نابود کرده‌ایم. ادامه این روند بی‌راهه‌ای است که ما را به جهنم خواهد رساند. هیچ راهی جز صرفه‌جویی نداریم. صرفه‌جویی به معنای خوب برداشت کردن است، اگر در حد نیاز و با استاندارهای منطقی برداشت کنیم، مشکل آب نخواهیم داشت.

وی خاطرنشان کرد: هدررفت زیادی به خصوص در حوزه کشاورزی داریم، 85 درصد آب‌های ما در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود. میانگین تولید ماده خشک به ازای مصرف یک متر مکعب تا پیش از این 850 گرم بوده که به یک کیلو و 200 گرم رسیده، اما هنوز تا رسیدن به میانگین جهانی یعنی سه کیلوگرم راه زیادی در پیش داریم.

علایی اضافه کرد: تمام این حرف‌ها شدنی است، به شرط اینکه مدیریت آب مشارکتی شود. باید آب مورد نیاز توسعه صنعت، خدمات، شرب و بهداشت را از حوزه کشاورزی به قیمت عادلانه بخریم. موتور محرکه ما کشاورزان و در واقع مالک آب هستند که 85 درصد آب مصرف می‌کنند. کشاورزان باید مصرف خود را کاهش دهند، به گونه‌ای که به اقتصاد و معیشت کشاورزان لطمه‌ای وارد نشود. صرفه‌جویی 463 میلیون‌متر مکعب آب، حدود 30 میلیارد تومان برای کشاورزان سود داشته، 92 میلیارد تومان مصرف برق‌شان کمتر و شکایت‌های ما علیه کشاورزان و بالعکس نیز 50 درصد کمتر شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در خصوص اینکه آیا وارد دوره ترسالی شده‌ایم، گفت: این سوال از جنس سوال‌هایی است که می‌گویند چه زمانی قیامت می‌شود؟ این سوال را هیچ‌کس نمی‌تواند پاسخ دهد. در حال حاضر چیزی به اسم دوره ترسالی نداریم. سال آبی 96-97 با 129 میلی‌متر بارندگی یکی از خشک‌ترین سال‌های آبی ایران بوده، اما در سال 97-98 با 305 میلی‌متر بارندگی یکی از پربارش‌ترین سال‌های استان را داشتیم که در شرایط عادی منطقی نیست. در سال جاری نیز به همین شکل بوده و پس از 22 اردیبهشت دیگری بارشی نداشته‌ایم. این موارد نشانه‌های تغییرات آب و هوایی و گرم‌شدن زمین است و نمی‌توانیم همچون مدل‌های گذشته پیش‌بینی کنیم.

وی افزود: اینکه تصور کنیم بارندگی‌ها زیاد شده و وارد دوره ترسالی شده‌ایم، اشتباه و بسیار خطرناک است، باید خودمان را برای روزهای سخت آماده کنیم. باید به بارش‌های خوب دو سال اخیر با این دید که خدا فرصتی دوساله برای خشکسالی بعدی داده، نگاه کنیم. باید از الان برای سال‌های 1405 برنامه‌ریزی نماییم، نیمی از وقت هر مدیرعاملی که پیش از این اینجا بوده، درگیر تامین آب شرب مشهد شده، اما در حال حاضر این زمان برای مدیران کنونی خراسان خیلی کمتر شده، بنابراین نباید دوباره بگوییم غافل‌گیر شدیم.

علایی گفت: ادعا داریم بر مبنای یافته‌ها، کشاورزان سال گذشته 463.5 میلیون‌متر مکعب کمتر آب برداشت کرده‌اند. حدود 62.5 میلیون متر مکعب معادل حدود دو هزار چاه غیرمجاز نیز پر کرده‌ایم. سال گذشته برای نخستین بار در کشور نصب کنتور بر روی تمام چاه‌ها و تحویل حجمی را انجام دادیم و مرکز رصد و پایش‌ چاه‌ها را راه‌اندازی کردیم. بیش از هزار چاه از 16 هزار چاه موجود در استان رصد می‌شوند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در خصوص خروج آب‌های مرزی، تصریح کرد: در چارچوب پروتکل‌ها با کشورهای همسایه، با ساخت سد دوستی در سال‌های گذشته اصلی‌ترین منبع آبی مشترک ما با کشورهای همسایه مهار شده و این مسئله به طور جدی اتفاق افتاده است. نباید حوزه‌های آب‌ریز سدهایی را که برای مهار سیلاب آنان برنامه‌ریزی کرده‌ایم را تحت تاثیر قرار دهیم.

وی ادامه داد: منابع آب‌های مرزی با رعایت پروتکل‌ها در راستای طرح توسعه آب و خاک بیش از 97 درصد مهار شده است. محدوده منابعی که باقیمانده در طرح تامین آب شرب مشهد مدنظر است و باید انجام شود. مسیل‌های کوچکی داریم که به لحاظ اقتصادی توجیه ندارد که مدیریت کنیم. از مردم درخواست کرده‌ایم که اگر در حوزه بخش خصوصی وارد این کار شوند حمایت خواهیم کرد.

علایی در خصوص فاضلاب جاری در رودخانه کشف‌رود، عنوان کرد: برای نخستین بار در کشور، دولت نمی‌تواند مشهد را کنار بگذارد. اینکه دولت بگوید اعتبار ندارد قابل پذیرش نیست. مشهد سه و نیم میلیون نفر جمعیت دارد و سالانه پذیرای بیش از 30 تا 40 میلیون نفر زائر است. قابل پذیرش نیست که برای چنین شهری اعتبار دولتی وجود نداشته باشد. جلسات خوبی با قرارگاه خاتم در این خصوص داشته‌ایم. انتظار نداریم قرارگاه خاتم زیان دهد، اما خوشبختانه مدل مالی که دو شرکت تهیه کرده‌اند به گونه‌ای است که پایه سود منطقی را برای‌شان تامین می‌کند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی اضافه کرد: درخواست‌ ما این است که قرارگاه خاتم به طور جدی وارد شود. فاضلاب مشهد باید به درستی تصفیه شود. 20 سال است که می‌گوییم فاضلاب باید در مشهد بماند و جز اینکه در مشهد مانده چه کاری برای آن انجام شده است؟ اگر قرارگاه خاتم وارد این طرح شود، مسئله فاضلاب مشهد حل خواهد شد. شهرداری مشهد و چند شرکت توانمند اقتصادی هم می‌توانند کمک کنند. وابسته به اعتبارات دولتی نیستیم، اما توقع نداریم دولت خود را از طرح کنار بکشد. دولت باید در طرح بماند و کمک کند.

وی با اشاره به مشکلات به وجود آمده در خصوص بی‌آبی در برخی از روستاهای استان، گفت: روستاهایی داریم که سرانه مصرف‌شان 500 لیتر در روز است و با آب آشامیدنی خود کشاورزی می‌کنند. خبرنگاران به بحران آب هم توجه کنند، اما بدون دلیل از برخی روستاییان دفاع نکنند. روستاییان با آب شرب، آبشخورهایی ساخته‌اند که حتی شیر هم ندارد و آب هدر می‌رود. ما مکلف هستیم آب شرب را تهیه کنیم. سرانه آب روستایی 120 لیتر در شبانه‌روز است، سرانه دام آن‌ها نیز اضافه خواهد شد، اما به 200 و یا 300 لیتر نخواهد رسید. تحت هیچ شرایطی این آب تامین نخواهد شد. باید سرانه منطقی تعیین کنیم و باید با کسی که از آب شرب برای مصرف کشاورزی خود استفاده می‌کند برخورد شود.

علایی در خصوص آب‌های مرزی، بیان کرد: حوزه اصلی حریررود در افغانستان است، آب به ایران می‌آید و از اینجا به ترکمنستان می‌رود. بزرگترین رودخانه شرق کشور حریررود است. آورد حریررود بین 16 میلیون تا چهار میلیارد مترمکعب در سال است. یکی از شاهکارهای جمهوری اسلامی در دوره ریاست جمهوری مرحوم آیت‌الله هاشمی رخ داده است. پروتکلی که با شوروی در 1326 داشتیم، 65 درصد سهم شوروی و 35 درصد سهم ایران بوده، اما در عمل فقط 10 درصد به ایران می‌رسیده است. آقای هاشمی پروتکل جدیدی با ترکمنستان بست و این میزان را به پنجاه پنجاه افزایش داد و در حال حاضر نیز این پروتکل تعریف شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی خاطرنشان کرد: اصلی‌ترین مقامات نظام با کشور افغانستان وارد شدند. حدود دو ماه قبل نشست خوبی با وزیر انرژی افغانستان داشتیم که فضای خوبی رخ داد و در حال پیگیری است. در سایر حوزه‌ها بالادست هستیم. در رودخانه کشف‌رود و سد شوریجه، با چارچوب‌های بین‌المللی در دست اجرا قرار دارد و 25 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.