تله‌تئاتر برنامه‌ صحنه‌ای نیست و یک برنامه تلویزیونی به حساب می‌آید / تلویزیون در تاریخ دو بار با پخش تله‌تئاتر به کمک هنر نمایش آمده است

داریوش مودبیان بازیگر، مترجم و کارگردان سینما، تلویزیون و تئاتر در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: در طول تاریخ تا امروز دو بار تعامل تئاتر و تلویزیون را شاهد بودیم که تلویزیون با پخش تئاترهای تلویزیونی به نوعی به نجات تئاتر آمده است. ورود تلویزیون به ایران همزمان با رکود تئاتر همراه بود. پس از کودتای 28 مرداد بسیاری از اهالی تئاتر که قشری از روشنفکران کشور به حساب می‌آمدند مجبور به خانه‌نشینی یا کوچ از کشور شدند.

مودبیان خاطرنشان کرد: در هر حال جامعه به اجرای تئاتر و هنر نمایش احتیاج داشت و به همین دلیل در تئاتر‌های لاله‌زار شاهد رونق نمایش‌های کمدی مردم‌پسند بودیم و کم‌کم به سمت خاموش شدن چراغ تئاتر در کشور می‌رفتیم چرا که مخاطب ایرانی تنها نمایش‌های کمدی که البته شاید برخی از آن‌ها با کیفیت بودند را می‌دید.

او افزود: در این وضعیت تلویزیون به کمک تئاتر آمد و با پخش مستقیم نمایش‌ها مردم را با این هنر بیشتر آشنا کرد. در سال 1338 بود که آثاری در مرکز اداره هنرهای دراماتیک تولید و در تلویزیون به طور مستقیم پخش شد. در آن زمان چند گروه با مدیریت افرادی مثل جعفر والی، علی نصیریان، حمید سمندریان، عباس جوانمرد و... کار را شروع کرده و بین سال‌های 38 تا 44 تلویزیون با پخش تئاترهای مختلف مردم را با نمایش‌ها و تئاترها آشنا می‌کرد.

این کارگردان در ادامه گفت: در مدت 6 سالی که تلویزیون این سیاست را در پیش گرفته بود حدود 300 نمایش تئاتر تولید شد و هنرمندان بزرگی چون بهرام بیضایی نیز کارشان را از همینجا آغاز کردند. افرادی چون غلامحسین ساعدی هم اینگونه مطرح شدند و بسیاری از مترجمان آن زمان مثل دکتر طباطبایی کارشان را با رونق پخش تله‌تئاترها در تلویزیون آغاز کردند و بخشی از نهضت ترجمه نمایشنامه در ایران از همان زمان شکل گرفت و مردم اینگونه با آثار فاخر غربی آشنا شدند.

مودبیان در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: زمانی که تالار سنگلج افتتاح شد و گروه‌های تئاتری برایاجرا به آنجا می‌رفتند مردم به قدری با گروه‌ها و نمایش‌ها آشنا شده بودند که با رجوع به تماشاخانه سنگلج سراغ گروه‌های تئاتری را می‌گرفتند و نمایش‌های آن‌ها را می‌خواستند ببینند و وجود گروه‌های تئاتری چیزی است که ما امروز از داشتن آن محروم هستیم.

کارگردان فیلم سینمایی «رویای نیمه شب تابستان» اظهار داشت: با دیگری که تلویزیون در اعتلای هنر تئاتر با پخش تئاترهای تلویزیونی توانست نقشی جدی ایفا کند به دهه 60 برمی‌گردد. آن سال‌ها مرکز هنرهای نمایشی با تصویب قوانینی موجب افول تئاتر شد. یکی از این قوانین اصلی استفاده نکردن از نمایشنامه‌های خارجی بود و به همین دلیل تئاتر تماشاگران بسیاری را از دست داد. در همان سال‌ها کوشش کردیم تا تئاتر تلویزیونی را به تلویزیون بیاوریم و من همان زمان «سوزنبانان» را به عنوان اولین کارم ضبط کردم و شبکه دو و یک اولین تله‌تئاترهای پس از انقلاب اسلامی را پخش می‌کرد.

او افزود: امروز هم تلویزیون می‌تواند به پخش تله‌تئاترها ادامه دهد ولی وقتی این درخواست را به صداوسیما ارائه می‌دهیم آن‌ها می‌گویند که پخش تله‌تئاتر به صرفه نیست و از اینکه تماشاگر این برنامه‌ها را نمی‌پذیرد صحبت می‌کنند اما با رجوع به آمار گذشته به راحتی متوجه می‌شویم که مردم از این آثار استقبال می‌کنند. میزان مخاطبان تله‌تئاتر بسیار بالاست و مهم‌تر از همه این مسائل اینکه تولید این آثار هم هزینه‌ای نخواهد داشت و بسیار ارزان می‌توان این برنامه‌های پربیننده را تولید و پخش کرد اما باید برای بیشتر شدن مخاطب این برنامه‌ها را تبلیغ کرد.

مودبیان تصریح کرد: جالب است که تلویزیون ما فیلم کارگردان‌های خارجی را به راحتی پخش می‌کند، برای آن‌ها برنامه می‌سازد و به تحلیل و معرفی خودشان  و آثارشان می‌پردازد اما برنامه‌های تولیدی کارگردانان خودمان را کنار می‌گذارد. تلویزیون گنجینه بزرگ و ارزشمندی در دست دارد و می‌تواند با بازپخش تله‌تئاترهای قدیمی برنامه‌های ترکیبی بسازد و به نقد و تحلیل این آثار بپردازد. این اتفاق‌ها قطعاً فرهنگ‌سازی خواهد کرد و مردم را با هنر نمایش و تئاتر بیشتر آشنا می‌کند. متأسفانه امروز سلیقه مردم به دلیل سیاست‌های غلط نازل شده و با این وجود باید بگویم که این مردم همان‌هایی هستند که «سوزنبانان» را دیدند و از آن استقبال کردند. منابع تولید در دست صداوسیماست و این رسانه باید یک مدیریت مناسب داشته باشد و با توضیح و تبلیغ مناسب توجه مردم را به هنر تئاتر جلب کند.

کارگردان تله‌تئاتر «پرده عجایب» با اشاره به تجربیات گذشته در ساخت و پخش تله تئاتر گفت: ما تجربه‌های فراوانی کسب کرده‌ایم و در این سال‌ها اقتباس را یاد گرفته‌ایم و می‌توانیم بسیاری از کارهای خوب دنیا را اقتباس کرده و تولید و پخش کنیم. تلویزیون در سال‌های گذشته هم چند بار به پخش تله تئاتر اقدام کرده بود که اگر اشتباه نکنم به دهه 80 مربوط می‌شود اما در آن زمان به قدری این آثار ضعیف بودند که به سلیقه مخاطب آسیب زدند. ساخت تله تئاتر باید توسط کسانی صورت گیرد که نمایش در تلویزیون را می‌شناسند و با در نظر گرفتن مناسبات این مدیوم اثرشان را تولید می‌کنند.

او افزود: کارگردان تئاتر تلویزیونی باید بداند که تئاتر برای تلویزیون از برنامه‌های صحنه‌ای نیست و در مدیوم برنامه‌های تلویزیونی قرار می‌گیرد، به همین دلیل دراماتورژی آن نیز فرق دارد و باید مخاطبان آن را نیز در نظر گرفت که در چه سنی و چه گروهی مخاطبان آن هستند. امروز ما در شرایط خاصی هستیم و باید آثاری خلق شوند که مردم را پای تلویزیون بنشانند و در عین حال رضایت مخاطب را برنامه را نیز جلب کنند. این اتفاق باعث می‌شود تا مخاطب کم‌کم صحنه را هم بپذیرد و در شرایط عادی به تئاتر بیاید. ما برای اجرای نمایش‌ها به شرایط عادی نرسیده‌ایم و در بیغوله‌هایی که به عنوان تماشاخانه خصوصی فعالیت می‌کنند نمایش دیدن کار خطرناکی است. در سالن‌هایی که در ورود و خروج یکی است و حتی عوامل هم باید از دری که تماشاگران وارد می‌شوند به صحنه بروند باعث می‌شود که مقابل در ترافیک شود و این خطر ابتلا به بیماری را دو چندان می‌کند و در وهله اول جان اهالی تئاتر در خطر است چرا که تماشاگر یک بار به دیدن نمایش می‌آید ولی آن‌ها هر شب با تعداد زیاد و افراد جدیدی در ارتباط هستند. این شرایط نه ایمنی دارد و نه حرمت تئاتر در آن حفظ می‌شود.

مودبیان در پایان تصریح کرد: تئاترهای مناسب در اختیار شهرداری است و باید برای بازگشایی این تماشاخانه‌ها را مدنظر قرار داد اما پیش از آن باید گروه‌های تئاتر احیا شوند و مدیریت تالارها به این گروه‌ها سپرده شوند. این اتفاق در همه جای دنیا رخ می‌دهد و جزو خصلت تئاتر است. متأسفانه تالارهای ما به گاراژ تبدیل شده‌اند و مدیران گاراژها هم اصطلاحاً گاراژیست هستند و دقیقاً چنین سیستمی نیز حاکم است. مثل مدیریت گاراژ از اجراکنندگان نمایش پیش از شروع کار پول می‌گیرند و ریسک کار را بالا می‌برند. شیوه‌ای که در مدیریت تئاتر ما وجود دارد از همان ابتدا هم شکست خورده بود و با حاکم شدن این وضعیت این شکست بیشتر به چشم آمد و عیان‌تر شد. تلویزیون باید با تولید و بازپخش تله‌تئاترهای مناسب و سازماندهی سرمایه به کمک تئاتر بیاید و تماشاخانه‌های نیز باید به گروه‌های تئاتری داده شوند و گروه‌ها احیا شوند تا در این شرایط ما بتوانیم به نجات این هنر امیدوار باشیم.