دوازده پژوهشگر ایرانی در بین پراستنادترین پژوهشگران دنیا

به گزارش گروه آموزش خبرگزاری برنا، دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست ISC گفت: موسسه کلاریویت آنالتیکس ( ISI ) هر ساله به معرفی پراستنادترین پژوهشگران دنیا ( Highly Cited Researchers ) می پردازد. این فهرست شامل گروهی از پژوهشگران حوزه های موضوعی علمی مختلف بوده که در طول یک دهه گذشته با انتشار مقالاتشان توانسته اند بیشترین تعداد استنادها را دریافت کنند. این پژوهشگران براساس فعالیتشان در ۲۱ رشته موضوعی انتخاب شده اند. همچنین پژوهشگرانی که در چند رشته به صورت همزمان ( Cross-Field ) فعالیت می کردند نیز تحت یک رشته جداگانه طبقه بندی شده اند.

دهقانی اظهار دشت: برای قرار گرفتن در فهرست پژوهشگران برتر، کلیه فعالیت های علمی ۱۰ ساله اخیر در سطح بین المللی از جمله تعداد مقالات، تعداد استناد ها، تعداد مقالات پراستناد، تعداد استناد به مقالات پراستناد مورد بررسی قرار گرفته و همچنین مسایلی نظیر، رعایت اصول اخلاقی در پژوهش، رعایت میزان خوداستنادی در حد قابل قبول و نیز مقالات باز پس گیری شده در انتخاب یک پژوهشگر از این فهرست موثرند. بر این اساس تقریباً ۶۳۸۹ پژوهشگر در سال ۲۰۲۰ به عنوان پژوهشگر پراستناد انتخاب شده اند.

وی گفت: تعداد پژوهشگران انتخاب شده از یک رشته به رشته دیگر متفاوت است که علت آن تفاوت در تعداد کل پژوهشگران در رشته ها است. در رشته ریاضی کمترین تعداد ۷۰ نفر و در رشته پزشکی بالینی بیشترین تعداد ۴۸۲ نفر در سال ۲۰۲۰ انتخاب شده اند که این تفاوت ناشی از تفاوت در اندازه رشته ها یا به عبارت دیگر تعداد پژوهشگران هر رشته است.

دکتر دهقانی ادامه داد: برای انتخاب پراستنادترین پژوهشگران دنیا، مقالات یک درصد پراستناد در دوره زمانی ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ مطابق با فهرست پایگاه شاخص های اساسی علم ( ESI ) پردازش شدند. تعداد استنادهای مقالات یک درصد پراستناد یکی از معیارهای اصلی انتخاب پراستنادترین پژوهشگران دنیا بوده است.

وی افزود: در سال ۲۰۲۰ تعداد پژوهشگران پراستناد حدود ۶۳۸۹ بوده که از این میزان تعداد ۲۴۹۳ نفر در حوزه موضوعی بین رشته ای ( Cross filed ) بوده اند. در سال ۲۰۱۹ تعداد پژوهشگران پر استناد برتر دنیا حدود ۶۲۰۰ بود بنابراین در فهرست سال ۲۰۲۰ حدود ۲۰۰ پژوهشگر بیشتر انتخاب شده اند که مبتنی بر افزایش تعداد کل پژوهشگران برتر دنیا بوده است.

سرپرست ISC ادامه داد: از جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۰ مشابه سال ۲۰۱۹ تعداد ۱۲ پژوهشگر برتر با وابستگی ایران در لیست ۶۳۸۹ پژوهشگر پراستناد برتر دنیا قرار گرفته اند. لیست کامل پژوهشگران با ذکر وابستگی سازمانی و حوزه موضوعی آنها در جدول زیر ذکر شده است. حضور پژوهشگران برتر کشور به ترتیب در حوزه های موضوعی بین رشته ای (۶ نفر)، کشاورزی (۲ نفر)،ریاضیات (۲ نفر) و مهندسی (۲ نفر) بوده اند. ضمناً در فهرست اعلام شده برخی از پژوهشگران با بیش از یک وابستگی سازمانی متعلق به یک یا دو کشور ظاهر شده اند. در لیست ایران، دکتر نصرت اله وزیری، دکتر حسن کریمی مله، دکتر امید ماهیان و سید مهدی جعفری وابستگی دوم کشور ایران و دانشگاه های مشخص شده در جدول ذکر شده است.

جهت اطلاع از ۷۰ نفر پژوهشگر پر استناد برتر دنیا در رشته ریاضیات دو نفر، دکتر مهدی دهقان و دکتر سجاد جعفری از ایران و از دانشگاه صنعتی امیر کبیر حضور داشته اند. همچنین، از ۱۷۳ نفر در حوزه مهندسی دو نفر و نیز از ۱۱۱ نفر در حوزه کشاورزی نیز دو نفر از ایران حضور دارد.

پژوهشگران برتر جهان اسلام

دکتر دهقانی در ادامه گفت: در لیست پژوهشگران برتر دنیا، نام ۱۳ کشور اسلامی مشاهده می شود و بر این اساس سهم کشورهای اسلامی حدود ۳% (۲.۸۵%) پژوهشگران برتر دنیا می باشد. کشور عربستان با ۱۲۰ نفر، مالزی با ۱۷ نفر، ایران با ۱۲ نفر و ترکیه با ۱۱ نفر بیشترین تعداد پژوهشگران پراستناد دنیا در میان کشورهای اسلامی را دارند. آمار کل تعداد پژوهشگران برتر جهان اسلام در جدول زیر ارایه شده و این افراد به ترتیب حروف الفبا از کشورهای اردن، امارات متحده عربی، اندونزی، ایران، پاکستان، ترکیه، عربستان سعودی، عمان، قطر، لبنان، مالزی، مصر و نیجریه می باشند. برای هر پژوهشگر یک یا دو و حتی سه وابستگی سازمانی در نتایج پژوهشگران پراستناد دنیا ذکر شده است و برخی از پژوهشگران نیز فقط یک وابستگی سازمانی دارند. وابستگی برخی دیگر به بیش از یک کشور است. اگر وابستگی اول سازمانی پژوهشگران در نظر گرفته شود برخی از کشورهای اسلامی حذف و آمار برخی دیگر تغییر می کند. مثلاً آمار عربستان سعودی از ۱۲۰ پژوهشگر برتر به ۱۰۴ نفر، آمار مالزی از ۱۷ پژوهشگر برتر به ۱۳ نفر، آمار کشور ایران از ۱۲ پژوهشگر برتر به ۸ نفر کاهش می یابد یا آمار کشور ترکیه براساس وابستگی اول سازمانی از ۱۱ به یک پژوهشگر و آمار پاکستان از ۹ به دو پژوهشگر برتر تقلیل می یابد.

کشور آمریکا با ۲۶۵۰ نفر (۴۱.۵ درصد)، چین با ۷۷۰ نفر (۱۲.۱ درصد)، انگلستان با ۵۱۴ نفر (۸ درصد)، آلمان با ۳۴۵ نفر (۵.۴ درصد)، استرالیا با ۳۰۵ نفر (۴.۸ درصد)، کانادا با ۱۹۵ نفر (۳.۱ درصد)، هلند با ۱۸۱ نفر (۲.۸ درصد)، فرانسه با ۱۶۰ نفر (۲.۵ درصد)، سوئیس با ۱۵۴ نفر (۲.۴ درصد) و اسپانیا با ۱۰۳ نفر (۱.۶ درصد) بیشترین تعداد پژوهشگران پراستناد دنیا را دارند. بر این اساس ۸۴.۲% پژوهشگران برتر دنیا متعلق به ۱۰ کشور فوق می باشد.

سرپرست ISC افزود: میزان رشد پژوهشگران برتر کشور چین به طور قابل ملاحظه ای در حال افزایش است به طوری که در سال ۲۰۱۸ با ۴۸۲ نفر (۷.۹ درصد)، در سال ۲۰۱۹ با ۶۳۶ نفر (۱۰.۲ درصد) و در سال ۲۰۲۰ با ۷۷۰ نفر (۱۲.۱ درصد) افزایش یافته است. این درحالی است که سهم پژوهشگران برتر کشور آمریکا در ۲۰۲۰ حدود ۲.۵ درصد و کشور انگلستان ۰.۳ درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته است. با توجه به اینکه سهم سایر ۱۰ کشور برتر دنیا از پژوهشگران دنیا در ۲۰۲۰ تقریباً ثابت بوده است، به نظر می رسد افزایش سهم کشور چین از کاهش کشورهای آمریکا و انگلیس صورت گرفته است. همچنین ۲۶ نفر از برندگان جوایز نوبل در این فهرست قرار دارند که ۳ نفر آنها مربوط به برندگان نوبل سال جاری می باشند.

دانشگاه های هاروارد آمریکا با ۱۸۸ پژوهشگر، آکادمی علوم چین با ۱۲۴ پژوهشگر و استنفورد با ۱۰۶ پژوهشگر سه سازمانی هستند که بیشترین تعداد پژوهشگران برتر دنیا را در اختیار دارند.

دکتر دهقانی گفت: پژوهشگران پراستناد، کیفی ترین و پراستنادترین مقالات علمی دنیا را انتشار داده اند و لذا در حوزه موضوعی تخصصی خود بعنوان پژوهشگر موثر در سطح بین المللی شناخته و معرفی شده اند. اما باید در نظر داشت که امروزه موثر بودن فقط در تعداد استنادها خلاصه نمی شود، بلکه رفع مشکلات جامعه و اثرگذاری اقتصادی، اجتماعی، فنآورانه و نوآورانه از سایر ابعادی هستند که می بایست مورد توجه پژوهشگران قرار گیرند.