نگاهی به هیئت داوران جوان و باتجربه سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر

به گزارش خبرنگار برنا، ساره بیات (بازیگر)، مرتضی پورصمدی (مدیر فیلمبرداری)، بهرام توکلی (نویسنده و کارگردان)، نیما جاویدی (نویسنده و کارگردان)، سیدجمال ساداتیان (تهیه‌کننده) و مصطفی کیایی (نویسنده و کارگردان) به عنوان اعضای هیأت داوران، آثار سی‌ونهمین دوره جشنواره فیلم فجر را داوری خواهند کرد.

هر سال با اعلام ترکیب هیئت داوران جشنواره فیلم فجر شاهد برخی انتقادات از سوی اهالی سینما هستیم و قطعاً هر ترکیبی می‌تواند مورد انتقاد قرار بگیرد اما امسال در ترکیب هیئت داوران شاهد ویژگی‌های خاصی از جمله جوانگرایی و کم بودن تعداد مسئولان سینمایی هستیم.

حضور چهار سینماگر جوان و دو سینماگر باتجربه و یک مسئول سینمایی شاید شکل و شمایل جدیدی به هیئت داوران داده است اما عدم انتخاب یک منتقد در بین داوران و از طرفی حضور تنها یک نفر از عوامل فنی سینما می‌تواند نکاتی باشد که مورد انتقاد اهالی سینما قرار بگیرد.

در گفت‌وگو با چند منتقد نگاهی به هیئت داوران این دوره از جشنواره داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

رضا درستکار: ترکیب هیأت داوران جشنواره فجر امسال سینمایی است / همه جشنواره‌های معتبر دنیا هیأت انتخاب دارند

رضا درستکار نویسنده و منتقد سینما در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: ترکیب اعضای هیأت داوران این دوره از جشنواره فیلم فجر نسبت به دوره‌های قبل معقول‌تر است و جنبه سینمایی آن نسبت به دیگر جنبه‌هایش که معمولاً بیشتر به حضور مدیران سینمایی توجه می‌شد بیشتر است و به همین دلیل می‌توان این ترکیب را متعادل‌تر دانست.

درستکار تصریح کرد: رسانه‌های ما برخی مواقع اطلاعات غلط ارائه می‌دهند و این اطلاعات غلط به دستگاه‌های مدیریتی ما منتقل می‌شود آن‌ها هم هیچ تلاشی برای پیدا کردن صحت و سقم اطلاعات نمی‌کنند و همین باعث می‌شود که تصمیم‌های عجیب بگیرند. همه جشنواره‌های معتبر دنیا هیأت انتخاب دارند ولی برای جلوگیری از حواشی اعضای هیأت انتخاب را معرفی نمی‌کنند. با این حال جشنواره فیلم کن که مهم‌ترین جشنواره سینمایی دنیا به حساب می‌آید سال گذشته برای اولین بار اعضای هیأت انتخاب خود را معرفی کرد و این تصور غلط که این جشنواره‌ها هیأت انتخاب ندارند را پایان داد.

او افزود: امسال برای اولین بار با تصمیمی عجیب جشنواره فیلم فجر هیأت انتخاب ندارد و برای نتیجه‌بخش بودن این تصمیم نمی‌توان نظری قطعی داشت اما به نظر من با توجه به تجربه‌ای که دارم احساس می‌کنم چندان نتیجه مثبتی از حذف هیأت انتخاب برای جشنواره فیلم فجر حاصل نشود چرا که دیدن بیش از 60 فیلم در مدتی کوتاه نمی‌تواند اجازه دهد که اعضا تمرکز لازم را داشته باشند.

این منتقد در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: هیأت انتخاب آثاری که قرار است در جشنواره حضور داشته باشند را بر اساس استانداردها انتخاب می‌کند و یک فیلم به طور کل باید استاندارد لازم را برای حضور در جشنواره داشته باشد اما وقتی فیلم‌ها بدون اینکه از فیلتر هیأت انتخاب بگذرند به جشنواره راه پیدا می‌کنند ممکن است فیلمی تنها به دلیل یک عنصر مثل بازی یکی از بازیگرانش مطرح شود در حالیکه کیفیت لازم برای حضور در جشنواره را نداشته باشد. بهتر است داوران جشنواره پیش از تمرکز بر جزئیات به این نکته توجه داشته باشند فیلم‌هایی که در بخش‌های مختلف ممکن است مطرح شوند در وهله اول کیفیت خوبی به طور کل داشته باشند.

درستکار تأکید کرد: داوران در همه بخش‌ها تخصص و دانش ندارند، به عنوان مثال داوری در بخش موسیقی، تدوین، صداگذاری و... جای بحث و مناقشه دارد و لازم است اعضای هیأت داوری با تمرکز بیشتری به این بخش‌ها توجه کنند. سال گذشته من در هیأت انتخاب جشنواره بودم و طبیعتاً اعضای هیأت انتخاب پس از دیدن آثار پیش‌بینی‌هایی دارند اما واقعاً عجیب بود که پیش‌بینی‌ها ما با آنچه که هیأت داوران انتخاب کردند بسیار فاصله داشت و این نشان می‌دهد که تعریف درستی درباره تخصص‌های سینمایی در کشور ما وجود ندارد.

او افزود: بارها دیده‌ایم افرادی که جایزه گرفته‌اند آینده چندان درخشانی نداشته‌اند و اصلاً اثرشان هم ماندگار نشده است اما عکس این اتفاق را هم شاهد بوده‌ایم که برخی فیلمسازان هیچ جایزه‌ای از جشنواره نگرفته‌اند اما در تاریخ سینمای ایران ماندگار شده‌اند. فیلمسازی چون علی حاتمی از جشنواره فیلم فجر جایزه‌ای نگرفته اما جایگاهی در سینمای ایران دارد که به راحتی برای هیچ سینماگری دست یافتنی نیست یا حتی فیلمسازی چون فریدون گله هم همین شرایط را دارد. هنوز پس از سال‌ها با وجود اینکه پس از فریدون گله چند هزار فیلم ساخته شده است هنوز در نظرسنجی‌ها شاهد هستیم که آثار او جزو بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران است. جشنواره نمی‌تواند تأکیدی بر ماندگاری یک اثر باشد و تاریخ و گذر زمان این موضوع را ثابت می‌کند.

درستکار درباره نقش سلیقه داوران در انتخاب آثار گفت: سلیقه با صاحبش معنا پیدا می‌کند. قطعاً یک بازیگر که در انتخاب آثار خود سلیقه ندارد و در فیلم‌های اصطلاحاً شانه تخم‌مرغی بازی می‌کند یا کسی که آثار ضعیفی دارد قطعاً نمی‌تواند ادعا کند که سلیقه دارد و با سلیقه‌اش برای فیلم‌ها تصمیم می‌گیرد. نباید سلیقه را به مسائل مهم و تئوریک سینمایی ارجح دانست و یک سلیقه شخصی نباید معیار قرار بگیرد و از طرفی بسیار سلیقه‌شان بر پایه منافع‌شان است و این هم خود عاملی برای نابودی اعتبار جوایز یک جشنواره است به طوری که یک داور برای حفظ منافعش انتخاب‌هایی دارد که به هیچ‌وجه حرفه‌ای نیست. به طور کل از آنجا که ترکیب هیأت داوران جشنواره بیشتر از همیشه از جنس سینما است اتفاق بسیار خوبی است و امیدوارم نتیجه خوبی از این داوری‌ها حاصل شود.

محمود گبرلو: حضور سه سینماگر جوان در بین داوران جشنواره فجر اتفاق خوبی است / یک منتقد می‌توانست ترکیب داوران را کامل‌تر کند

محمود گبرلو منتقد سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: ترکیب هیأت داوران که در این دوره از جشنواره فیلم فجر شاهد هستیم یک ترکیب مناسب از سینماگران، کارشناسان و افراد متخصص است. سه فیلمساز خوب جوان در بین اعضای هیأت داوران دیده می‌شود.

گبرلو خاطرنشان کرد: یکی از کارهای جدیدی که در انتخاب اعضای هیأت داوران صورت گرفته حضور سه کارگردان جوان و خلاق است که می‌تواند منجر به دیده شدن خلاقیت‌ها و نوآوری‌ها شود و مسیر داوری را به این سمت ببرد که قطعاً حضور سید جمال ساداتیان تهیه‌کننده جسور سینمای ایران در هیأت داوران این ترکیب را کامل‌تر کرده است.

او افزود: ساره بیات هم بازیگر توامند و خوبی است که در سال‌های گذشته بازی‌های خوبی از او دیده‌ایم و به نظر من حضورش در بین اعضای هیأت داوران اتفاق خوبی است. شاید در این بین حضور محمد احسانی جای بحث داشته باشد که برای من هم کمی جای سوال بود اما من از آیین‌نامه جشنواره بی‌خبرم و اگر حضور یک مسئول سینمایی در بین داوران الزامی است به نظر من محمد احسانی می‌تواند نماینده خوبی برای قشری باشد که متعلق به آن است. به نظر من حتی در صورتی که چنین تأکیدی در آیین‌نامه وجود ندارد حضور آقای احسانی می‌تواند به عنوان نماینده‌ای از مسئولان و قشری که متعلق به آن است اتفاق مثبتی باشد.

این منتقد تصریح کرد: به نظر من قطعاً حضور یک منتقد در بین اعضای هیأت داوران می‌توانست این ترکیب را کامل‌تر کند اما نمی‌توان این را یک قانون دانست و انتظار داشت که حتماً اینگونه باشد چرا که اتفاقی خلاف قانون رخ نداده اما به نظر من حضور یک منتقد می‌توانست گروه داوران را قوی‌تر و تخصصی‌تر کند.

سحر عصرآزاد: ترکیب جسورانه‌ای برای هیأت داوران جشنواره فجر انتخاب شده است

سحر عصرآزاد منتقد سینما در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: ترکیب جسورانه‌ای برای هیأت داوران سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر انتخاب شده که از وجه جوانگرایی و صاحب سبک بودن این سینماگران قابل تامل است.

عصرآزاد خاطرنشان کرد: سه کارگردان حاضر در هیأت داوران در عین حال که از نسل جوان هستند سبک و سیاقشان شبیه هم نیست و چنین تمایزی این امکان را به هیات داوران می‌دهد که با نگاه‌های متفاوت، کم‌ترین خطا را در ارزیابی آثار و انتخاب بهترین ها داشته باشند. به نظرم می‌توان امیدوار بود که تخصص سینمایی در انتخاب‌های این هیأت داوران غالب بر سلیقه شخصی شود.

او افزود: حضور سیدجمال ساداتیان که از تهیه‌کنندگان باتجربه و مرتضی پورصمدی که از مدیران فیلمبرداری صاحب نام و صاحب سبک سینمای ایران هستند، در این لیست بسیار امیدوارکننده است. نکته مثبت دیگر هیأت داوران امسال، حضور تنها یک مسئول سینمایی است که سال های قبل این تعداد بیشتر بود. ساره بیات نیز به عنوان یک خانم بازیگر که طی سال‌های اخیر تجربه حضور در جشنواره‌های خارجی را هم داشته، حضورش در این‌ فهرست چندوجهی است و ما را به انتخاب ها و خروجی این جمع امیدوارتر می کند.

این منتقد در ادامه گفت: با این وجود بین اعضای هیأت داوران جای خالی یک منتقد سینمایی به شدت حس می شود. به نظرم حضور یک منتقد بین داوران می‌توانست به تخصصی تر شدن انتخاب ها و حصول خروجی قابل دفاع تر کمک کند.

عصرآزاد درباره تعداد زیاد فیلم‌های حاضر در بخش سودای سیمرغ سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر گفت: طبعاً تعداد فیلم‌های این دوره زیاد است. روال سیستماتیک گذشته که یک هیأت انتخاب فیلم‌ها را برای حضور در جشنواره مورد ارزیابی قرار می‌داد؛ به جهت تعدد آثار معقول‌تر بود.

او افزود: اما معتقدم حصول نتیجه منطقی و حرفه‌ای در انتخاب آثار و برگزیدگان، به تعهد و دقت نظر اعضای هیأت داوران بستگی دارد. طبعا داوران باید احساس مسئولیت بیشتری داشته و با توجه به تعداد بالای فیلم‌ها؛ ریزبین‌تر، دقیق‌تر و با تمرکز بیشتر فیلم‌ها را ببینند. متاسفانه سال‌های قبل شنیده‌ می شد که برخی فیلم‌ها با دیدن چند سکانس مورد ارزیابی قرار گرفته اند اما امیدوارم امسال این سهل‌انگاری رخ ندهد و با وجود تعداد بالای فیلم‌ها شاهد داوری دقیق‌ با تمرکز بالا باشیم. بخصوص که همین داوران سال‌های قبل با فیلم‌هایشان دغدغه راه یافتن به جشنواره و ارزیابی آثارشان را داشتند. به همین دلیل می‌توان به درک بیشتر این وضعیت از سوی آن‌ها و خطای کمتر در داوری های امسال امیدوار بود.

این منتقد در پایان درباره داوری بخش‌های فنی آثار گفت: به نظر من داوری بخش‌های فنی در جشنواره فیلم فجر مهم است؛ با وجود اینکه داوری این بخش ها همچون جشن خانه سینما تخصصی‌ نیست. به نظرم باید در جشنواره فیلم فجر به داوری بخش‌های فنی توجه بیشتری شود و برای دستیابی به نتیجه معقول‌تر در فهرست داوران از متخصصان بخش‌های فنی یا سینماگرانی که به چند حیطه‌ اشراف داشته باشند، استفاده شود. در واقع به جای حذف داوری بخش‌های فنی از جشنواره،باید داوری‌ها را علمی تر و تخصصی تر کرد.

کیوان کثیریان: سیستم داوری در جشنواره فیلم فجر باید اصلاح شود / دبیر جشنواره با انتقال داوری بخش‌های فنی به خانه سینما موافقت کرده بود

کیوان کثیریان منتقد سینما در گفت‌وگو با خبرنگار برنا اظهار داشت: داوران این دوره از جشنواره فیلم فجر طبیعتاً از اهالی سینما هستند و ما نوعی جوانگرایی نیز در آن می‌بینیم اما به نظر من مشکل اصلی جشنواره فجر در این بخش به تیم داوری مربوط نیست، جشنواره فیلم فجر امسال در شرایط عجیب و ویژه‌ای برگزار می‌شود و به نظر من داوری همه فیلم‌ها به خصوص در بخش فنی به دلیل تعداد زیاد آثار غیر ممکن است.

کثیریان خاطرنشان کرد: هر سال تعدادی سینماگر و چند مدیر سینمایی در تیم هیأت داوران دیده می‌شود که شاید حرف و حدیث‌هایی درباره ترکیب وجود داشته باشد که امسال هم احتمالاً این حرف و حدیث‌ها وجود دارد اما ما از شرایط انتخاب اعضا خبر نداریم و نمی‌دانیم در چه محدودیتی افراد انتخاب شده‌اند. قطعاً افراد بسیاری هستند که پیشنهاد داوری را نپذیرفته‌اند و در بین افرادی که امسال فیلمی در جشنواره ندارند این اشخاص انتخاب شده‌اند اما معمولاً در جشنواره فیلم فجر هر سال درباره بازیگری که در هیأت داوران است انتخاب‌ها عجیب و غریب است که هر بار حواشی به همراه دارد که فکر می‌کنم امسال هم این حواشی تکرار شود.

او افزود: داوری کردن یک اشراف و سابقه روشن غیر قابل خدشه لازم دارد و فردی که قرار است آثار یک جشنواره را داوری کند به یک پشتوانه سوابق غیر قابل انکار نیاز دارد و صرفاً فیلم ساختن یا بازی در یک اثر مهم یا سیمرغ گرفتن برای داور شدن در یک جشنواره کافی نیست اما جدا از این بحث مشکل اصلی در سیستم داوری جشنواره فجر است نه اعضایی که در هیأت داوران حضور دارند.

این منتقد در ادامه گفت: یکی از مسائل مهم در داوری جشنواره فیلم فجر به قضاوت آثار در بخش‌های تخصصی برمی‌گردد. یک کارگردان یا فیلمنامه‌نویس چطور می‌تواند در مباحثی چون موسیقی، تدوین و صداگذاری قضاوت کند و نظر کارشناسی داشته باشد؟ از آنجا که متخصص مباحث فنی در بین اعضای هیأت داوران دیده نمی‌شود قطعاً داوری‌ها بر اساس نام و روی کاغذ صورت می‌گیرد وگرنه داوری نیاز به تخصص و تبحر در مبحث مورد نظر دارد ولی معمولاً ترکیب داوران تنها می‌توانند شناختی کلی از این مباحث تخصصی و فنی داشته باشند. به همین دلیل است که در همه جشنواره‌های معتبر دنیا فیلم‌ها تنها در 5 یا 6 رشته اصلی داوری می‌شوند و در نهایت جایزه‌ای فنی در نظر گرفته می‌شود که آن هم برای اثری است که واقعاً یک نوآوری فنی و خلاقیت چشم‌گیر در ساختش دیده شود.

کثیریان تصریح کرد: در دوره‌هایی از جشنواره فیلم فجر شاهد اتفاقات عجیبی بوده‌ایم که به اعتبار کلی جشنواره لطمه وارد می‌کند و از طرفی ضعف سیستم داوری را نشان می‌دهد. در دوره‌ای از جشنواره شاهد نامزد شدن موسیقی  متن فیلمی بودیم که اصلاً موسیقی متن نداشت یا همین اتفاق برای فیلمی رخ داد که جایزه بهترین فیلمبرداری را گرفت اما همه هنری که اعضای هیأت داوران دیده بودند متعلق به بخش جلوه‌های ویژه بود. امسال که شاهد بالا بودن تعداد فیلم‌های حاضر در جشنواره هستیم داوری فیلم‌ها عجیب‌تر است و مشخص نیست یک کارگردان یا نویسنده چطور می‌خواهد 60 فیلم ببیند، 60 گریم، صدا، فیلمبرداری، طراحی صحنه و... قضاوت کند و در این بین اگر در هر فیلم 5 بازیگر ایفای نقش کنند 300 بازی را یک داور چگونه می‌خواهد قضاوت کند؟ وقتی برگزارکنندگان جشنواره تأکید می‌کنند که امسال به دلیل کمبود آثار تولید شده هیأت انتخاب نخواهیم داشت و بعد به شکلی غیرمنتظره تعداد بالایی فیلم به دبیرخانه ارسال می‌شود و نمی‌دانند باید چه تصمیمی برای داوری بگیرند، مجبور می‌شوند به این شکل غیر منطقی برای قضاوت درباره فیلم‌ها تصمیم بگیرند. به نظر من این شکل داوری قطعاً به اعتبار جوایز لطمه وارد می‌کند.

او افزود: داوری با انتخاب‌های شخصی برای در نظر گرفتن بهترین‌ها در بین چند فیلم تفاوت بسیاری دارد، یک منتقد ممکن است چند فیلم ببیند و در بین آن‌ها بهترین اثر سال را که دیده است انتخاب کند اما این یک انتخاب شخصی است و با داوری فرق دارد و وقتی قرار است جایزه‌ای داده شود باید نگاه‌ها تخصصی شود و این نگاه‌ها و قضاوت‌های تخصصی از یک گروه هفت نفره برنمی‌آید. قطعاً قضاوت بخش فنی باید به خانه سینما منتقل شود و البته آقای طباطبایی‌نژاد نیز با این پیشنهاد موافقت کرده بودند اما متأسفانه تنها او تصمیم‌گیرنده نیست و با وجود این موافقت اتفاقی در این زمینه رخ نداد و می‌بینیم که جشنواره امسال هم در این زمینه مثل سال‌های گذشته برگزار می‌شود. تنها در یک دوره از جشنواره 7 سیمرغ داده شد که خیلی‌ها از آن به عنوان یک دوره موفق جشنواره یاد می‌کنند اما باز هم سال بعد همان شکل سابق تکرار شد.

کثیریان در پایان خاطرنشان کرد: باید از ارزش جایزه‌ها در جشنواره فیلم فجر حفاظت شود و جوایز جشنواره‌ای معتبر است که جایزه‌ها تک باشند، تعداد جوایز کم باشد و انتخاب‌ها تخصصی صورت بگیرد اما متأسفانه در جشنواره ما سعی بر این است که همه جایزه بگیرند و دل کسی نشکند پس شاهد هستیم در برخی مواقع دو سیمرغ در برخی بخش‌ها داده می‌شود و این به راحتی اعتبار جشنواره و جوایزش را پایین می‌آورد. این تصورات که یک نفر سال‌هاست کار می‌کند و جایزه نگرفته یا سنی از او گذشته و اگر جایزه به او ندهند باعث ناراحتی‌اش می‌شود نباید در اهدای جوایز تأثیر گذار باشد و از طرفی نباید کسی را به خاطر اینکه سال گذشته جایزه گرفته امسال با وجود کار بهتر از جایزه محروم کرد. این روش باعث می‌شود برخی افراد که جایزه می‌گیرند از این نگاه و تصور مطلع باشند و از جایزه‌ای که گرفته‌اند رضایت نداشته و حتی برای دریافت آن به اختتامیه نیایند که در این سال‌ها بارها چنین مواردی را شاهد بودیم. به جای جایزه دادن‌های نوبتی باید تخصص در داوری مدنظر باشد و تا زمانی که اینگونه است هیچ فرقی ندارد چه کسانی داور هستند.