اگر کتاب نبود خسارت بزرگی به بشریت وارد می‌شد/ هرچه میزان درخواست برای خرید کتاب در کشور بالا برود، مولف و ناشر بیشتر تشویق خواهد شد

به گزارش برنا، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی رئیس جمهور روز شنبه در آیین اختتامیه سی و هشتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و بیست و هشتمین دوره جایزه جهانی کتاب سال، با ابراز خرسندی از اینکه با وجود محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری کرونا توانسته در این مراسم حضور پیدا کند، گفت: اگر کتاب نبود ارتباط ما با دنیای گذشته تقریبا قطع می‌شد.

رئیس جمهور کتاب را مخزن بزرگی توصیف کرد که اصرار و اخبار گذشته را در خود نگه داشته است و افزود: اگر کتاب نبود سلسله علوم و آگاهی‌های تاریخی ما وجود نداشتند و این خسارت بزرگی برای بشریت بود.

دکتر روحانی با اشاره به اینکه امروز نوع جدیدی از کتاب و کتابت به اسم فضای مجازی ایجاد شده است، اظهار داشت: بدون شک یکی از اختراعات بزرگ و تاثیرگذار بشر در عصر حاضر همین فضای مجازی است. فضای مجازی تحول شگرفی در دنیا ایجاد کرده است و پایه و اساسی برای پیشرفت‌ در دیگر حوزه ها است.

رئیس جمهور تصریح کرد: کتاب‌ها نه تنها حامل تحولات علمی هستند، بلکه حامل تحولات اجتماعی نیز هستند. به عنوان مثال خود تحولات اجتماعی در دوره مشروطه با کتاب آغاز شد و کتاب مرحوم نائینی در ایجاد آن حرکت بزرگ بسیار موثر و تعیین کننده بود.

دکتر روحانی خاطرنشان کرد: خود نهضت و انقلاب اسلامی نیز با اعلامیه‌های مکتوب یک مرجع تقلید آغاز شد و پیش رفت و فقه و تحول فقه شیعه نیز مرهون کتابت است.

دکتر روحانی با بیان اینکه بسیاری از کتاب‌ها راهنمای ما برای آینده، در مقاطع مختلف هستند، اضافه کرد: مگر اشعار سعدی و حافظ و مولانا قدیمی می‌شود.

رئیس جمهور اظهار داشت: اگر انسان می‌توانست تحولات آینده را پیش‌بینی هم بکند و مثلا سه سال پیش در کتاب‌هایش شیوع کرونا را پیش‌بینی کرده بود،‌این مساله چقدر می‌توانست در زندگی امروز بشر تاثیرگذار باشد.

دکتر روحانی با تاکید بر لزوم تجلیل از نویسندگان و مولفین و محققینی که در تعالی فرهنگ و دانش جامعه نقش دارند، تصریح کرد: چنین مراسم‌های تجلیلی فرهنگ ملت‌ها را به هم نزدیک می‌کند. باید تلاش کنیم این مسیر به هدف اصلی خود یعنی افزایش تقاضا برای کتاب و ارتقای فرهنگی کتاب‌خوانی برسد.

رئیس جمهور اظهار امیدواری کرد، در سایه انقلاب اسلامی و تحولاتی که امروز پیش آمده، شاهد حرکتی بزرگ باشیم تا جامعه بتواند بیشتر و بهتر از اندیشه‌های نو استفاد کند.

متن کامل سخنان دکتر روحانی به این شرح است:

بسم‌الله الرحمن الرحیم

بسیار خوشحالم که با وجود شرایط کرونایی امروز فرصت یافتم در محضر عزیزان برگزیده مراسم جایزه کتاب سال 1399 حضور یافته و عرض سلام و تشکر داشته باشم.

انصافا اگر کتاب نبود ارتباط ما با دنیای گذشته تقریبا مقطوع بود. یک آثاری از گذشتگان مثل میراث فرهنگی باقی مانده ولی چه چیزی مثل کتاب می‌تواند واقعیتی را تبیین کند و توضیح دهد یا نظریات علمی را تشریح کند. چیزی نمی‌تواند جای کتاب را بگیرد. حتی گنجینه‌های معنوی ما هم در سایه کتابت باقی مانده است. خود کتب آسمانی، روایاتی که از پیامبران و ائمه هدی و تاریخ زندگی آنها مانده، اگر نوشته نمی‌شد و می‌خواست سینه به سینه منتقل شود، خیلی متفاوت بود.

الان کتابی را می‌بینیم که مربوط به قرن دوم و سوم هجری شمسی است، زمانی که به دوران پیامبر اعظم بسیار نزدیک بود. اگر این مطالب می‌خواست سینه به سینه برای ما نقل شود، بسیار متفاوت بود. انسان یادش می‌رود.

همین تاریخ انقلاب ما که خیلی از آغازش نگذشته، از آغاز نهضت در سال 41 تا امروز، بعضی جاها می‌بینیم برخی دوستانی که در نهضت بودند وقتی واقعه‌ای را نقل می‌کنند در اثر گذر زمان اشتباه می‌کنند و چیزی را می‌گویند که صحیح نیست. این در حالی است که زمان زیادی از انقلاب نگذشته است.

بنابراین کتاب یک مخزن بزرگی است که اسرار نهفته و داستان‌های گذشته را در دلش نگه داشته  تا امروز برای ما بیان کند. این گنجینه، گنجینه بسیار ارزشمندی است. یک نفر می‌تواند کتابی را ورق بزند، نظر فلان اندیشمند، دانشمند، فلان فقیه، فلان مفسر، فلان متکلم را از کتابش، از چیزی که او نوشته یا نکاتی که گفته و تقریر کرده،بخواند و این  خیلی ارزشمند است که اگر نبود خسارت بزرگی برای بشریت بود حتی اتصال ما با قرنهای گذشته شاید قطع می‌شد و یا اگر هم بود بسیار ناچیز بود.

 مخصوصا کتاب‌هایی مانند کتاب آسمانی که ای کاش غیر از قرآن مثلا تورات و انجیل و زبور دست نخورده می ماند آنها هم کلمات حق بود، کلمات خداوند در عصر خودش بود و بسیار ارزشمند است.

انسان از قرآن چقدر لذت می‌برد وقتی آنرا می خواند و در معنای آن دقت می‌کند. نمی‌شود انسان یک صفحه قرآن را ولو هزار بار خوانده باشد وقتی برای هزار و یکمین بار آن صفحه را می‌خواند معنای جدیدی استفاده نکند و نکته جدیدی برداشت نکند.

 این کتاب با این عظمت اگر کتابت و نوشتن نبود آن روایاتی که می‌گوید امیرالمومنین بعد از وفات پیغمبر در خانه نشست و گفت یکی از وظایف من این است که قرآن را بنویسم و جمع آوری کنم البته در بعضی از روایات هست که حضرت یک تفسیر کوتاهی هم در کنار این آیات می‌نوشت. پس کتاب حامل گنجینه‌های معرفتی تاریخ است بعد هم علم و دانش که در طول تاریخ پیشرفت کرد.

 این پیشرفت و سلسله این تفکر و این نظرات چطور امروز در اختیار ما قرار گرفت؟ اگر کتاب نبود چه می‌دانستیم؟ در علم پزشکی چه تحولاتی از روز اول به وجود آمده است؟  از زمان بوعلی سینا یا از زکریای رازی، اصلا از گذشته تاریخ تا حالا آنچه مکتوب در نظر ما است از یونان باستان، از ایران باستان، از سایر کشورها، چه تحولاتی در پزشکی صورت گرفته و ما الان کجا هستیم؟

البته امروز یک نوع کتابت جدیدی و یک حامل دیگری به نام فضای مجازی پیدا شده است که این خیلی چیز عظیم و بزرگی است واقعا یکی از اختراعات بزرگ تحول بخش بشر در قرون اخیر، فضای سایبری است. چه کسی فکر می‌کرد چنین چیزی که یک وسیله کوچکی به نام موبایل در کنارش و در جیبش باشد که این بعدها خیلی کوچکتر می‌شود همین الان هم در ساعت هست ولی در آینده خیلی ریزتر و کوچکتر می‌شود یک مجموعه کوچک، بسیاری از دانشی که مورد نیاز است با مراجعه به این در اختیار انسان قرار بگیرد، یک کتابخانه عظیم بی‌انتها در اختیار انسان هست، هر کتابی بخواهد هر آیه‌‌ای و هر روایتی بخواهد را در اختیار دارد و این کار عظیم و بزرگی است. واقعا تحول شگرفی را در دنیا ایجاد کرده است که اصلا برای تحولات دیگر علمی و اندیشه‌های جدید پایه شده است. قبلا تا به کتابخانه می‌رسیدید آن کتابی که می‌خواستید نبود و دیگری گرفته بود لذا باید یک ساعت می‌نشستید تا آنرا مطالعه کند پس بدهد تا ما آن را بگیریم.

در قدیم بعد از نماز مغرب و عشا برای رفتن به کتابخانه مدرسه فیضیه یا مدرسه اعظم به سرعت از پله‌ها بالا می‌رفتیم برای اینکه اگر کمی دیر می‌رفتیم آن کتاب‌هایی که می‌خواستیم یکی دیگر گرفته بود و آن شب از مطالعه محروم می‌ماندیم. آنقدر هم پول نداشتیم که بخواهیم همه آن کتاب‌ها را بخریم و در خانه‌مان باشد.

امروز دیگر این کتابخانه در اختیار شما است که نه پله دارد نه دویدن دارد، تعقیبات نماز را هم می‌توانید مفصل بخوانید بعد موبایل را بردارید و هر کتاب و مطلبی را می‌خواهید استفاده کنید و این تحول شگرف و عظیمی است که به وجود آمده است.

نه تنها در بحث نظریات علمی کتاب حامل آنها است و کتاب الکترونیک امروز حامل آنها است تحولات اجتماعی هم همین‌طور است. مثال از خودمان بزنیم، تحول اجتماعی در ایران در زمان مشروطه چطور بدست آمد؟ از کتاب و از عالِمان شروع شد. مرحوم نائینی درکتاب «تنبیه‌الامه» یک ورق جدیدی در فقه سیاسی زده است، در کنار مرحوم آخوند و دیگران و این مباحث خیلی مهمی است که حکومت دینی را به آن بیانی که مرحوم نائینی دارد روی رای مردم، انتخابات مطرح می کند در حالیکه قبلا چنین مباحثی در ذهن و در اوراق فقهی ما نبود.

یک عالم بزرگ و اندیشمند نظریه مهمی را مطرح می‌کند و آن نظریه مبنای یک انقلاب و یک تحول در ایران می‌شود که انقلاب مشروطه شد. انقلاب مشروطه تغییرات بزرگی را ایجاد کرد، مجلس شورای ملی آن زمان را بوجود آورد، انتخابات و رای را درست کرد. البته بعد خیلی سالم باقی نماند و صدمات خیلی زیادی خورد.

خودِ انقلاب اسلامی چطور ایجاد شد، از کجا؟ این انقلاب و نهضت اسلامی ما از یک مکتوب کوچک، یک اعلامیه یک عالِم، اعلامیه یک مرجع تقلید، شروع شد.. اعلامیه‌ها آغاز تحرک بود، به عنوان نظر آن مرجع، فتوای آن مرجع، هر چه که بود یک ورق کاغذ تحت عنوان اعلامیه روی دیوار می‌چسباندند، حال تابلوی اعلانات هم آن زمان نبود، هر کجا دیوار خالی بود می‌چسباندند یا میان مردم پخش می‌کردند، گوش می‌کردند یا یک نواری بود مردم گوش می‌کردند. این کتابت بود که یک حرکت و یک نهضت را آغاز کرد و بعد هم امام یک نظریه‌ای را در درس خارج فقه مطرح کرد که آن نظریه به یک جزوه و کتابی تحت عنوان حکومت اسلامی تبدیل شد و یک نظریه نویی شد، این نظریه از همین کتاب شروع شد.

در همین تهران در سال 55 و 56 جلسه‌ای بود از عده‌ای از فقهای روشنفکر که گاهی من هم به مناسبتی در پایان جلسه‌شان شرکت می‌کردم اصلا بحث این بود که اگر روزی انقلاب شود، انقلاب پیروز شود سال 55 و سال 56 خیلی به ذهن نمی‌آمد که به این زودی‌ها انقلاب شود. حکومت ما چیست؟ می‌خواهیم چه نوع حکومتی داشته باشیم؟ رای مردم چقدر دخالت دارد، مبانی فقهی چقدر دخالت دارد، معنی حکومت اسلامی چیست، معنی جمهوری اسلامی چیست؟

می‌خواهم بگویم منشاء بسیاری از تحولات سیاسی بزرگ دنیا ، به یک نظریه‌ای برمی‌گردد که آ‌ن نظریه در یک کتابی مکتوب شده است . فقه ما چگونه تکامل پیدا کرده است؟ فقه ما از دوران گذشته از مرحوم شیخ مفید، شیخ طوسی و همه علما و بزرگان شروع شده است و  تحول فقه ما در این کتابها است.

 البته امروز کتاب سایبری هم در اختیار ماست و همه آنها می‌تواند داخل این بیاید مهم نیست. فرق نمی‌کند بحث ظرف نیست بحث این است که کسی باید بیاندیشد و این اندیشه او باید روی یک صحیفه بیاید حالا آن صفحه کاغذ یا پوست آهو یا فضای مجازی است به هر حال فرق نمی‌کند، کار عظیم و بزرگ در دنیا اینطور انجام می‌گیرد و به این صورت تحول انجام گرفت.

بسیاری از آنچه که برای آینده پیش‌بینی می‌شود، البته کتاب برای راهنمایی امروز است، کتاب مبیّن حرکتهای دیروز بشر است و کتاب راهنمای فردای ماست. خودِ قرآن راهنمای ما برای همیشه، برای فردا، برای فرداها و تا قیامت راهنمای ماست. بسیاری از کتابها راهنمای ما در مقاطع مختلف هستند، بعضی از کتابها کهنه نمی‌شوند. کتاب آسمانی که سرجای خودش دارد. مگر حافظ کهنه می‌شود؟ مگر سعدی کهنه می‌شود؟ اینها کهنه نمی‌شوند. مگر شعرهای مولانا کهنه می‌شود؟ اصلا اینها کهنه نمی‌شود اینها هر چه می‌گذرد زنده‌تر و آشکارتر می‌شود.

یک اثر نفیسی که از تراوش مغز و اندیشه یک عالِم و آگاه بزرگ به یک نوشته و یک کتاب تبدیل شود ،عمر جاودانه پیدا می‌کند به این زودی از بین نمی‌رود. مگر شاهنامه فردوسی از بین رفته است، مگر از بین می‌رود؟ کتابی ماندگار است که با فطرت انسان و هدایت انسان سروکار دارد اگر امروز کتابی نوشتید به درد فردا نخورد فردا دیگر آن کتاب را نمی‌خوانند اما اگر یک کتاب کتاب هدایت انسان است در مقاطع مختلف، آن کتاب در هر مقطعی می‌تواند در صحنه بیاید.

الان در همه خانه‌ها البته فضای مجازی الان غالب شده ولی قبل از فضای مجازی، در قفسه ها یک قرآن مجید بود کنار آن، خدا رحمت کند مرحوم حاج خباز را، کتاب مفاتیح حاج خباز قمی بود، کسی که کمی ذوق داشت حافظ و سعدی بود، شاهنامه بود. چهار کتاب تاریخی و تفسیری هم بود. یعنی بعضی از کتابها در اغلب خانه‌ها  حاضر و شاهد بود. چرا  اینها از بین نمی‌رود؟ به دلیل اینکه نیاز بشر است، به دلیل اینکه روح انسان را تازه می‌کند، به دلیل اینکه انسان را متحول می‌کند. همین الان هم شعر سعدی انسان را متحول می‌کند، همین الان هم شعر حافظ ما را تکان می‌دهد. زمان و سالها و قرنها گذشته اما نو باقی مانده است به خاطر اینکه از جان برخاسته و ریشه آن مادی نیست، ریشه مادی باشد زود از بین می‌رود و تمام می‌شود، این ریشه معنوی، روحی و فرهنگی دارد برای همین است که از بین نمی‌رود، برای همیشه تاریخ می‌ماند.

اگر بشر بتواند برای آینده پیش‌بینی کند ببینید چه می‌شود؟ یعنی اگر صفحه‌ای داشتیم می‌توانستیم آینده را کمی پیش‌بینی و پیشگویی کنیم. الان همین کرونا که بشر با آن روبرو شده و تمام دنیا گرفتارآن است. درست یک سال و چند روز است در ایران گرفتار این کرونا شدیم از 30 بهمن سال 98 تا الان که در اسفند 99 هستیم یک سال عبور کردیم و وارد سال دوم شدیم. هیچ‌کس نمی‌داند این کرونا چه وقت تمام می‌‌شود هیچ عالِمی نمی‌داند. حتی با اینکه واکسن هم آغاز شده اولا آثار این واکسن معلوم نیست چقدر است؟ چند ماه است؟ و بعد آیا این ویروس به همین شکل می‌ماند یا تغییر می‌کند که می‌بینیم ویروس تغییر می‌کند و شکل جدید پیدا می‌کند. اگر کسی می‌توانست کرونا را پیش‌بینی می‌کرد چقدر برای بشر ارزشمند بود؟ چطور کسب و کارها تنظیم می‌شد؟ اما چنین چیزی نداشتیم و کسی فکرش را نمی‌کرد.

یک قرن بود که چنین حادثه‌ای نداشتیم. از سال 1918 که یک حادثه شبیه این داشتیم . حادثه‌ای که نه برای یک کشور، دو کشور، 10 کشور و نه برای چند روز که ممکن است برای سالها ادامه داشته باشد و نمی‌دانیم پایان آن چه وقت است. پیش‌بینی کردن حوادث، تنها بحث بهداشت و سلامت نیست، اقتصاد و سیاست هم همینطور هستند.اگر کسی می‌توانست در سال 55 انقلاب اسلامی را درست پیش‌بینی کند چه می‌شد؟ یک تحول بزرگ در سیاست خارجی و سیاست  داخلی می‌شد.

عالِم گاهی می‌تواند با نبوغ و داشته‌هایش و با ترکیب همه داشته‌هایش، آینده را پیش‌بینی کند. الان  اندیشمندان پیش‌بینی‌هایی می‌کنند مثلا می‌گویند فضای مجازی که در اختیار ما قرار گرفته، بچه‌های ما 5 و 10 سال دیگر چگونه می‌شود؟ هرچه در علم و دانش بتوانیم آینده را ترسیم کنیم، می تواند مفید تر باشد البته بعضی از چیزها جا افتاده است مثلا در اقتصاد آینده را پیش‌بینی می کند و ممکن است بگوید تولید بالا برود وضع شما بهتر می‌شود، ممکن است بگوید در اقتصاد اگر نوآفرینی داشته باشید وضع شما بهتر می‌شود. همیشه می توان کلیات را  گفت اما اینکه دقیق، ریز و موردی به ما بگوید که سال 1405 اتومبیل بنزینی و گازوئیلی کلاً در دنیا دیگر نیست و آن زمان همه آنها برقی می‌شود دیگر اصلا کسی این همه سرمایه‌گذاری می کند؟

پس علم و کتاب برای ما مهم است، برای امروز واندیشه فردای ما مهم است، برای نسل جوان ما مهم است. باید از نویسندگان، از مولفین و از محققین تجلیل کنیم چرا که  هر کدام سهم بزرگی در فرهنگ جامعه، در دانش جامعه، در تعالی جامعه دارند .

 جلسه تجلیل از نویسندگان و جایزه کتاب هم یک حالتی دارد که هم فرهنگ ملت‌ها را به هم نزدیک می‌کند و کنار هم قرار می‌دهد و هم از بزرگان این رشته تألیف یا ترجمه و در کل کتابت تجلیل می‌شود . در نهایت تقاضا برای کتاب باید  بالا برود، هرچه در جامعه ، تقاضا برای کتاب بالا برود خود به خود تشویق مولف و ناشر و همه رشته‌هایی است که در کنار مساله کتاب قرار دارند.

امیدوارم در سایه انقلاب اسلامی و در سایه تحولاتی که امروز شاهد هستیم شاهد یک حرکت بسیار نو و زیبنده در زمینه کتاب به شکلهای مختلف، کتاب الکترونیکی یا کتاب به صورت فعلی باشیم و جامعه و نسل ما بتواند بهتر از اندیشه‌های نو استفاده و بهره‌برداری کند. انشاءالله

والسلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته