احتمال درگیری شدید اطفال با بیماری کرونا در موج ششم/ مصرف مواد افیونی مرحله التهابی بیماری را افزایش می‌دهد/ اگر کرونا با دلتا شروع شده بود ۲۰ تا ۲۵ میلیون نفر در جهان می‌مردند

به گزارش برنا؛ بیماری های عفونی به شدت می تواند باعث آزردگی انسان شود و گاهی با درمان های ناقص و غیر اصولی به صورت مزمن زندگی مبتلایان را تحت تاثیر قرار دهد. در حال حاضر نیز با گسترش کرونا، مراجعه به پزشک عفونی کمی بیشتر مورد نظر قرار گرفته است و توصیه های آن ها در چنین شرایطی توانسته است بیماران زیادی را از کرونا نجات دهد.

جلال کریمی، متخصص بیماری های عفونی و گرمسیری، دارای بورد تخصصی، استادیار و عضو هئیت علمی دانشگاه و  دارای فلوشیپ آموزش مجازی است. خبرنگار برنا درباره جزئیات و سوالات مختلفی درباره کرونا با او به گفت‌وگو نشست.

برنا: آقای دکتر به عنوان سوال اول. بحث داغ این روزها کرونا است و ما در این زمینه با شما گفتگو می کنیم. چرا افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری کرونا هستند؟

جلال کریمی: اینکه ویروس کرونا اولین بار به سمت افرادی می آید که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند، اصلا درست نیست. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، آسیب پذیرتر هستند وگرنه هر کسی می تواند به کرونا مبتلا شود و نسبت به این ویروس حساس است. مادران باردار، افراد سالمند، دریافت کنندگان داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی بدن مثل دارو های کورتن و شیمی درمانی بیشتر در معرض بیماری هستند و آسیب پذیرند.

براساس سویه های مختلف دلتا ممکن است علائم بیمار در افراد متغییر باشد. اما مهم ترین علائم آن تب، سردرد، بدن درد،تنگی نفس، سرفه های خشک و... است که می توان گفت در افراد ثابت است. اما قرار نیست بیماران همه علائم را باهم داشته باشند.

برنا: آیا ادعایی که اعلام می شود در حال حاضر به جای تزریق واکسن به افراد جامعه، در جهت ارتقای سیستم ایمنی بدن اقداماتی صورت گیرد، درست است؟

جلال کریمی: برای رسیدن به یک ایمنی جمعی نمی توانیم این گونه پاسخگو باشیم و اگر می خواهیم به یک ایمنی جمعی برسیم، حتی برای افرادی که مبتلا شدند و مدتی از ابتلا آن ها نیز گذشته است و سطح آنتی بادی در بدن آن ها کاهش پیدا کرده است باید واکسیناسیون انجام شود. واکسیناسیون یک امر فردی نیست که افرادی اعلام کنند ما نمی خواهیم واکسن بزنیم و در ازای آن دارو هایی مصرف می کنیم که سیستم ایمنی بدن را افزایش دهد. تقویت ایمنی یک امر کلی است که به خواب مناسب، تغذیه مناسب، استراحت لازم و.. بستگی دارد. برای تشکیل آنتی بادی علیه ویروس کرونا باید واکسیناسیون صورت گیرد.

برنا: تغذیه در بیماران کرونایی چقدر می تواند دارای اهمیت باشد؟

جلال کریمی: ما اگر بخواهیم به یک سیستم ایمنی خوب به صورت عام علیه میکروب ها برسیم باید یک تغذیه مناسب داشته باشیم که ترکیبی از کربوهیدرات ها، پروتئین ها  و ریز مغذی ها باشد.

برنا: گیاهان دارویی و طب سنتی چقدر می توان در بهبودی بیماران کرونایی موثر باشد؟

جلال کریمی: تغذیه سالم به معنی استفاده از غذاهای مقوی، میوه جات و سبزیجات است. اگر بخواهیم لفظ طب سنتی و گیاهان دارویی را به کار ببریم، بحث درمانی و مکمل بودن را پیش می کشد نه اینکه ما آن ها را در برنامه خود به صورت معمول استفاده کنیم. تغذیه سالم به معنی تغذیه ای سالم با وعده های روزانه است که به ما کمک می کند که بتوانیم سلامت عمومی خود را حفظ کنیم.

درزمینه بهبود بیماران کرونایی با استفاده از طب سنتی اقدامات آکادمیکی صورت گرفته است و باید مردم را روشن کنیم که به سمت مسیر های انحرافی نروند و کسانی بلندگو دست نگیرند و عنوان کنند فلان کار خوب است. باید بدانید که گیاهان دارویی تداخلات دارویی و اثرات مضر نیز می توانند داشته باشند. زمانی که فرد مبتلا می شود دو مرحله را طی می کند که اولین مرحله آن، مرحله ی ویروسی است که در این مرحله باید بدانیم چه گیاهانی در این بخش ویروسی اثر گذار هستند. مرحله دوم بیماری فاز التهابی بیماری نامیده می شود که ریه و بخش های دیگر بدن درگیر می شود. برای استفاده از داروهای گیاهی برای درمان کرونا باید این دو مرحله را بشناسیم و بدانیم باید از چه اقلامی استفاده کنیم. ممکن است برخی از گیاهان دارویی اثری بر روی خود ویروس داشته باشند ولی سیستم ایمنی بدن را بالا ببرند. تقویت سیستم ایمنی بدن در مرحله التهابی شاید موردی باشد که بتواند ضرر برساند.

گیاه دارویی مثل کندر می تواند بر روی خود ویروس اثر داشته باشد و به صورت مکمل باعث مهار ویروس شود. اما اگر در فاز التهابی این گیاه را مصرف کنیم و داروهای ضد التهابی نیز در کنار آن مورد استفاده قرار گیرد باعث تشدید بیماری می شود. درمنه نیز اگر با دارو های دیگر مصرف شود ممکن است اثر آن را تشدید کند لذا باید همه این موارد را باهم ببینیم که اثر آن را در فاز التهابی و ویروسی بررسی کرده باشیم و اثرات آن را بر روی داروهای دیگر بدانیم.

برنا: چه زمانی لازم است بیماران کرونایی سی تی اسکن بدهند؟

جلال کریمی: اگر بتوانیم دید پزشکان و مردم را نسبت به درخواست گرافی ها مثل سی تی اسکن تغییر دهیم می توانیم کمک شایانی به فرد بیمار کنیم چرا که دز بالای اشعه می توانند به غدد لنفاوی ضرر داشته باشد و ما نیاز داریم که به وسیله سی تی اسکن تشخیص دهیم اما باید در جای خود انجام شود. فقط در شرایطی ما تجویز سی تی اسکن می کنیم که علائم ریوی تشدید و اکسیژن خون بیمار پایین آمده باشد. تجویز سی تی اسکن برای تشخیص بیماری یک اشتباه صرف است و نباید استفاده شود.

برنا: سیگار کشیدن و استفاده از مواد مخدر( تریاک و..) چقدر می تواند در بروز کمتر بیماری جلوگیری کند و در بهبودی بیمار کرونایی چه اثراتی دارد؟

جلال کریمی: تحقیقات اخیر مضرات سیگار را نشان داده است  که باعث فلج شدن مژک های راه های تنفسی می شود و برخی از گفته های موجود را خاموش می کند حتی در برخی از کشور های اروپایی شاهد بودیم به دلیل وجود ادعاهایی مبنی بر تأثیرات سیگار در درمان کرونا فروش این ماده بالا رفته بود و عنوان شده بود کشیدن سیگار موارد ابتلا به بیماری را کاهش می دهد که این ادعا تکذیب شد و ما نیز آن را رد می کنیم. مصرف شیره نیز در برخی موارد اصرار می شود که می تواند در راستای عدم ابتلا به بیماری کرونا موثر باشد. همچنین در برخی از شهر ها و استان ها عنوان می شود اگر شیره مصرف شود فرد به بیماری مبتلا نمی شود و اگر مبتلا هم شدیم این ماده می تواند باعث بهبودی شود.

مواد افیونی یک سری علائم مثل سرفه را کاهش می دهند و گاها این مواد در در درمان سرفه نیز استفاده می شود ولی پروسه التهابی از بین نمی برد. یعنی یک سری علائم را خاموش می کند اما خود بیماری فعال می شود و این  فعالیت تا جایی پیش می رود که مریض را به مرگ می کشد. چنین مواردی به صورت متعدد وجود دارد و به مردم هم اعلام کردیم که از مصرف خودسرانه ی این موارد جلوگیری کنند چرا که می تواند مضرات جبران ناپذیری داشته باشد.

برنا: عوارض ناشی از بهبودی کرونا تا چه زمانی می تواند ادامه داشته باشد؟

جلال کریمی: ما یک علائم باقی مانده داریم و یک عارضه بیماری کرونا داریم. از نظر زمان بندی بیماری کرونا باید گفت برخی از علائم ممکن است پایدار بمانند. علائم  بیماری حاد تا 4 هفته می تواند ادامه دار باشد، بیماری با علائم پایدار بین 4تا 12 هفته تقسیم بندی می شود. همچنین اصطلاحی به عنوان پست کووید و لاین کووید وجود دارد که علائم آن بیش از 12 هفته طول می کشد. علائمی که خیلی می تواند بیمار را اذیت کند و باقی بماند، ضعف و بی حالی، خستگی، تنگی نفس، سرفه، درد بدن و مفاصل، حس بویایی و چشایی، اضطراب، افسردگی و.. است. عوارض بیماری بسیار پیچیده است و بعد ها ممکن است مشخص شود و باید بر روی بسیاری از بیمار هایی غیر واگیر کار شود. ممکن است در آینده دیابت و فشار خون زیاد شود. حتی ممکن است اتوآنتی بادی ها( خود ایمنی) در بدن افزایش پیدا کند و در آینده ممکن است فردی که مبتلا به بیماری کرونا شده، به بیماری های خود ایمنی دچار شود. باید بازآموزی هایی در این زمینه انجام شود و اگر ما هر 6 ماه یکبار به مردم چکاپ کامل را توصیه می کنیم فعلا تا زمان پسا کرونا موارد مختلف را در دوره های کوتاه مدت بررسی کنیم.

برنا: با توجه به اینکه واکسیناسیون بیماری کرونا در کشور ایجاد می شود ممکن است افرادی همزمان بخواهند واکسن هایی همچون کزاز، آنفولانزا و یا هر واکسن دیگری را دریافت کنند. تزریق واکسن های مختلف تداخل ایجاد نمی کند؟

جلال کریمی: مرکز مدیریت بیماری های وزارت بهداشت تزریق برخی از واکسن ها را به طور همزمان جایز می داند. به طور مثال فردی که می خواهد به سربازی برود، سه واکسن کزاز، منژیت و کرونا را می تواند همزمان تزریق کند.  درست است که اعلام شده است دو هفته بین تزریق واکسن کرونا و آنفولانزا حتما فاصله باشد ولی کم کم مقالات اعلام می کنند که این دو واکسن را می توان همزمان تزریق کرد. مرکز مدیریت بیماری های وزارت بهداشت اعلام کرده است واکسن کزاز با واکسن کرونا را می توان همزمان تزریق کرد. اگر بخواهیم به صورت اصولی نگاهی به همزمانی تزریق واکسن ها داشته باشیم، باید بگوییم رعایت فاصله ی دو هفته ای برای این امر کفایت می کند.

برنا: با وجود تزریق واکسن کرونا بیماری هایی همچون سرماخوردگی و آنفولانزا در پاییز و زمستان امسال در کمین است؟

جلال کریمی: باید در نظر داشته باشیم که برخی از ویروس ها زمانی که با کرونا همزمان می شوند می توانند بیماری را تشدید کنند. به طورمثال چند وقتی است کودکان با علائم خروسک به ما مراجعه می کنند و به عنوان گزارش مورد چنین مواردی را می توان ثبت کرد. اگر همزمانی کرونا و بیماری آنفولانزا را داشته باشیم می تواند باعث تشدید بیماری ریوی باشد. برخی از ویروس ها مثل قارچ سیاه می تواند با کرونا همراه شود و عوارض طولانی را به وجود بیاورد. همزمانی ویروس ها با کرونا، کار کرونا را تشدید می کند و ممکن است تظاهرات جدیدی از ویروس داشته باشد.

بهترین حالت در چنین شرایطی این است که اصول بهداشتی را رعایت کنیم و مواردی که نیاز به واکسیناسیون است از واکسن استفاده کنیم. سال قبل به دلیل رعایتی که از نظر اصول بهداشتی و تنفسی داشتیم، طغیانی از آنفولانزا نداشتیم که به نوبه خود اقدامی کمک کننده بود.

برنا: ترس از واکسیناسیون مادران باردار درست است؟ و آیا واکسن بر روی جنین مادر نیز اثرگذار است یا خیر؟

جلال کریمی: برای کاهش آسیب بود لازم بود که مادران باردار وارد چرخه ی واکسیناسیون شوند که این واکسیناسیون از هفته 12 بارداری به بعد برای مادران توصیه شده است. طبیعی  است که مادران نگران باشند اما هیچ ضرر خاصی ندارد و آن چیزی که در این ایران تأیید شده است، ویروس غیر فعال است و مسلما نمی تواند مشکل زیادی برای مادر ایجاد کند. ممکن است مادر بعد از تزریق تب کند و علائم شبه آنفولانزا داشته باشد اما درکل مادر را تهدید نمی کندچرا که هدف از واکسیناسیون این است که تهدیدات کرونا را برای مادران کم کنیم. مادران باردار نگران نباشد و واکسن را استفاده کنند چرا که این واکسن مورد تأیید وزارت بهداشت است و بسیاری از فرآیند ها اجرا شده و پشت سر گذاشته شده است که برای مادران مصرف شود.

تحقیقاتی وجود نداشته است که بگوید واکسن بر روی جنین تأثیر دارد ولی با توجه به فرضیه ها و تئوری های موجود، واکسن تضعیف شده نباید تأثیر داشته باشد.

ابتلا مادران باردار به کرونا نسبت به جمعیت عادی، به یک شکل است اما اگر ابتلا پیدا کنند جز جمعیت خاص محسوب می شوند و ممکن است عوارضشان بالاتر باشد.

برنا: چرا بیماری قارچ سیاه طی چند وقت بیشتر بروز پیدا کرد؟

جلال کریمی: قارچ سیاه یک قارچ فرصت طلب است و تا زمانی که سیستم ایمنی بدن تضعیف نشود، کار خاصی را انجام نمی دهد. شاید ما هر روز با این قارچ بار ها مواجه می شویم اما سیستم ایمنی ما ان را مهار کند. ممکن است اثرات آن در هوا باشد و یا نانی که در سفره می گذاریم و گاهی کپک های ریزی می زند، دارای قارچ سیاه باشند اما در ما اثری ندارد. اینکه این بیماری جدیدا چشم گیر شده است به دلیل این است که  داروهایی در بیماران کرونایی استفاده می شود که علاوه بر اینکه می تواند جان فرد را نجات دهد می تواند عوارضی را نیز برای آن ها در پی داشته باشد. افرادی که به قارچ سیاه مبتلا می شوند در وهله اول مبتلا به دیابت هستند چرا که این قارچ به شیرینی جات بسیار علاقه مند است و اگر دیابت در فردی کنترل نشده باشد و داروهایی مثل کورتن ها مصرف کند و ضعف سیستم ایمنی بدن را به همراه داشته باشد می تواند ابتلا به قارچ سیاه را در پی داشته باشد.

برنا: علاوه بر قارچ سیاه، کرونا باعث ابتلا به چه بیماری هایی می شود؟

جلال کریمی: قارچ سبز یکی از بیماری هایی است که ممکن است فرد را درگیر کند و یا در بسیاری از موارد شاهد این بودیم که فرد بدون اطلاع از بیماری دیابت، قندشان بالا رفته بود وبدون آن که بدانند دارای دیابت کنترل نشده بودند.

برنا: احتمال ورود به پیک ششم بیماری کرونا از آبان ماه چقدر درست است؟

جلال کریمی: برای مهار بیماری کرونا نیاز به واکسیناسیون با پوشش جهانی است. اگر پوشش مناسبی در کشور های مختلف داشته باشیم اما درمقابل در کشور های دیگر چنین موضوعی نباشد، مسلما با ورود ویروس به آن مناطق، ویروس های جهش یافته خواهیم داشت که می تواند از سیستم ایمنی فرار کند. کشور هایی که با سرعت کند واکسیناسیون را انجام می دهند اگر ویروس جدیدی بیاید و جایگزین شود، این  انتظار می رود که ویروسی در جهان پدید بیاید که یک موج جدیدی از بیماری ایجاد شود. اگر پوشش واکسیناسیون خوب باشد ما چنین موضوعی نخواهیم داشت. ما در موج پنجم تجربه کردیم که سنین پایین تر درگیری بیشتری با ویروس داشتند. ممکن است موج بندی گروه اطفال ما را در بر بگیرد.

اگر موجی داشته باشیم، مسلما ایمنی گریز است و ممکن است از نظر پوشش جمعیتی، پوشش نوجوانان به پایین را در بگیرد.

برنا: با این شرایط واکسیناسیون برای افراد زیر 12 سال چقدر می تواند موثر باشد؟

جلال کریمی: واکسیناسیون اطفال میتواند به بازگشایی مدارس کمک کند. کودکان و نوجوانان اکثرا ناقل هستند و در چند موج گذشته تجربه کردیم که واکسیناسیون این افراد می تواند از ناقل بودن آن ها جلوگیری کند و اگر قرار است کودکان علامت دار باشند و از یک سویه جدید آسیب ببینند، مسلما از این موضوع نیز پیشگیری خواهد شد.

برنا: شرط و ملاحظات بازگشایی مدارس چیست؟

جلال کریمی: سازمان بهداشت جهانی به قدری روی این موضوع کار کرده است که اعلام کرده است وقتی ما موجی را پشت سر گذاشتیم و طغیانی از بیماری کرونا را داریم به سمت بازگشایی مدارس می رویم چرا که آسیب پذیری دانش آموزان بسیار بالا رفته است و توانمندی فردی، توانمندی اجتماعی این افراد در حال از بین رفتن است و از طرفی فضای مجازی آسیب پذیری خود را دارد همچنین موضوع کیفیت تحصیلی باعث شده است سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است با پوشش واکسیناسیون می توانیم بازگشایی مدارس را در پیش داشته باشیم.

برنا: با اینکه کودکان ناقل بیماری هستند چرا آمار ها نشان می داد این گروه سنی درگیری کمتری نسبت به بیماری داشته اند؟

جلال کریمی: میزان ابتلا این گروه کم نبوده است چرا که آن ها هم گرفتار بیماری می شوند اما یک ناقل خاموش هستند. اما میزان ابتلا این افراد نسبت به افراد بالغ کمتر بوده است و کاملا می توانند موجب آلودگی دیگران شوند. یکی از مراکز آسیب پذیر که می تواند موجب طغیان و تشدید بیماری شود، مدارس بودند به همین مدارس را در همه دنیا تعطیل کردند.

برنا: میزان واکسیناسیون انجام شده تاکنون توانسته است میزان مرگ و میر را کاهش دهد؟

جلال کریمی: ما در ایران با تأخیر واکسیناسیون را آغاز کردیم و در ادامه واکسیناسیون در پیک پنجم شدت گرفت. زمانی که کشور های موفق را نگاه می کنیم پی می بریم که واکسیناسیون و تزریق دُز بوستر واکسن توانسته است به شدت مرگ و میر را کاهش دهد. ما در واکسیناسیون چهار هدف را دنبال می کنیم. بعد از واکسیناسیون اگر ابتلایی صورت گیرد، حتما خفیف خواهد بود و فرد بیمارستان نخواهدشد و اگر بستری شد به آی سی یو نمی رود و در نهایت مرگ و میر کاهش پیدا می کند. بدترین واکسن که ایمنی کمتری دارد نیز حداقل 65 درصد ایمنی دارد و این میزان نیز می تواند رقم خوبی باشد چرا که به همین میزان از ابتلا و انتقال به بیماری جلوگیری می کند.

برنا: ادعایی که بیان می کند؛ عده ای بعد از تزریق واکسن فوت کردند، چقدر می تواند درست باشد؟

جلال کریمی: اینکه افرادی بعد از تزریق واکسن فوت می کنند علمی نیست و من آن را قبول ندارم. برخی از موارد مرگ و میر عوارض واکسن بوده است که در جهان هم وجود دارد که این امر نه تنها برای واکسن کرونا بلکه برای همه ی واکسن ها قابل بیان است که موارد آن بسیار کم است. درباره یکی از واکسن ها موضوع لخته خون بعد از تزریق مطرح می شد که این موارد بسیار جزئی دیده شد. زمان هایی واکسن می تواند بیماری را تشدید کند. ما توصیه می کنیم افرادی که می خواهند واکسن بزنند، اولا بیمار نباشند چرا که اگر بیمار در فاز التهابی نباشد بعد از تزریق واکسن شرایط التهابی تشدید می شود. اگر شرایط بیمار بعد از تزریق واکسن بدتر شد ممکن است جز موارد خاموش بیماری باشند و بعد از تزریق واکسن سیستم التهابی افزایش پیدا می کند.

برنا: در چنین شرایطی لزوم این امر فراهم نمی شود که افراد قبل از تزریق واکسن حتما تست کرونا بدهند؟

جلال کریمی: اگر هر فردی قبل از واکسیناسیون بخواهد تست دهد هزینه زیادی را بر جای خواهد گذاشت و ما قبل از تزریق علائم افراد را می پرسیم و عنوان می کنیم که فرد قبل از تزریق واکسن با فرد بیماری  تماس نداشته باشد در این صورت فرد می تواند واکسن را تزریق کند.

برنا: موضوع واکسن هراسی چقدر می تواند قابل استناد باشد؟

جلال کریمی: بیماری کرونا یک بیماری نو پدید است و واکسن در شرایط اضطرار مجوز گرفته است و ما در این شرایط به عده ای خاص حق می دهیم که از تزریق واکسن هراس داشته باشند. ولی اگر همین عده می خواهند از نظر اپیدمولوژی به مراجع علمی  مراجعه کنند دیگر واکسن هراسی معنایی ندارد. اگر کسانی هستند که می خواهند این کار را ترغیب کنند مسلما امری مغرضانه است. واکسن هراسی هیچ محلی از اعراب ندارد و افراد می توانند با کسانی که دارای علم هستند مشورت بگیرند.

برنا: چه زمانی لازم است افراد دُز سوم واکسن کرونا را دریافت کنند؟

جلال کریمی: در بررسی های انجام شده سقف تزریق دُز سوم بین 5 ماه تا 8 ماه بعد از تزریق دُز دوم است. البته نسبت افراد با یکدیگر متفاوت است و ممکن است فردی بعد از سه ماه از تزریق به بیماری مبتلا شده است و به سطح آنتی بادی بستگی دارد. اخیرا مرکز مدیریت بیماری ها وزارت بهداشت 6 ماه را برای تزریق دُز سوم واکسن اعلام کرده است. تیم درمان و بهداشت در اولویت تزریق دُز بوستر هستند تا سلامت آن ها حفظ شود و بتوانند مدافع دیگران باشند. افراد ضعیف سیستم ایمنی بدن دارند نیز در اولویت تزریق دُز سوم هستند.البته سالمندان نیز جز پرخطر ترین آدم ها هستند و کشور های دیگر نیز تزریق دُز سوم را در همین گروه ها آغاز کرده اند.

برنا: آینده کرونا را چطور می بینید؟

جلال کریمی:  ما باید خودمان را برای یک موج دیگر آماده کنیم حتی اگر عده ای بگویند که ما موج دیگر را مهار کردیم و ممکن نیست موج دیگری پیش بیاد اما دور از انتظار نیست که موج دیگری را تجربه کنیم. سطح ایمنی افراد در نژاد های مختلف ممکن است متفاوت باشد و از طرفی هم مرزهای بین المللی ما باز است و رفت و آمد ها می تواند باعث شیوع بیماری باشند چرا که کشور های دیگر نیز پوشش مناسبی شاید نداشته باشند. ممکن است رفت و آمد های بین المللی سویه های جدیدی را به وجود بیاورد. ممکن است موجی که در آینده ایجاد می شود از سویه دلتا ضعیف تر باشند. دلتا پدیده ی عجیبی بود و نمی توان آن را با هیچ ویروسی مقایسه کرد. اگر کرونا با دلتا شروع شده بود حداقل بین 20 تا 25 میلیون نفر کشته در جهان داشتیم. در نهایت با پوشش واکسیناسیون خوب و دوره ای به سمت بیماری اندمیک حرکت می کنیم که به صورت محلی ایجاد می شود و ممکن است تنها اطفال را درگیر کند.

در دوران پسا کرونا باید کار های زیادی را انجام دادیم چرا که باید آمادگی بیماری های دیگری را داشته باشیم و عوارض احتمالی بیماری کرونا را در نظر بگیریم. موضوع دیابت، فشار خون و بیمار های خود ایمنی باید در دوران پسا کرونا مورد توجه قرار گیرد. نظام مراقب خوبی را باید برای کشور در نظر بگیرم چرا که این نظام در دل نظام سلامت است که باید درباره بیماری های نو پدید در نظر گرفته شود. مرز ها، بیماری ها باید رصد شود. به طور مثال اگر شهری درگیر بیماری شد کل کشور درگیر نشود.

//انتهای پیام:۵