اقتصاد ایران، پس از یک دوره رکود دوساله شاهد روند بهبود نسبی است

امید گلزاری، معاون توسعه بازار کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و تحلیلگر اقتصاد سیاسی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری برنا در خصوص وضعیت اقتصاد جهان در شرایط فعلی و چشم انداز آتی با توجه به همه‌گیری کووید 19 گفت: پس از شوک شدیدی که اقتصاد جهانی از همه‌گیری کووید 19 در سال 2020 تجربه نمود، اکنون در حال بهبود و ادامه روند بازیابی می‌باشد، تاحدی که سال 2021 سال خروج از رکود کرونایی در نظر گرفته شده است. اگرچه سرعت بازیابی باتوجه به منطقه و عدم قطعیت‌های موجود متفاوت است اما باوجود افزایش مجدد این همه‌گیری، باز هم روند بهبود ادامه دارد. براساس آخرین گزارش «چشم‌انداز اقتصاد جهانی» صندوق بین‌المللی پول (IMF)، نرخ رشد اقتصاد جهانی برای سال 2021 و 2022 برابر 5.9 و 4.9 درصد پیش‌بینی شده است.

وی ادامه داد: هم‌چنین، نرخ رشد اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته، بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه و خاورمیانه و آسیای مرکزی برای سال‌ 2021 به‌ترتیب برابر 5.2، 6.4 و 4.1 درصد اعلام گردیده که این ارقام برای سال 2022 نیز به‌ترتیب برابر 4.5، 5.1 و 4.1 درصد پیش‌بینی شده است. به طورکلی تأثیر کرونا بر اقتصاد جهانی و کشورهای جهان تا حدی بوده است که به نظر می‌رسد آثار منفی ماندگاری بر جای بگذارند. سرعت واکسیناسیون و سیاست‌های حمایتی زودهنگام از جمله اساسی‌ترین مواردی هستند که می‌توانند بر سرعت بازیابی تأثیرگذار باشند. هر چند سرعت رشد سویه‌های جدید شناسایی شده و تهدید گونه‌های جدیدتر از ویروس کرونا، عدم قطعیت را درخصوص روند بازیابی افزایش می‌دهد. انتخاب سیاست درست در شرایط کنونی مواجهه با چالش‌هایی با ابعاد وسیع (شامل افزایش تورم، عدم امنیت غذایی، تغییرات آب‌وهوایی) بسیار مشکل است.

روند مثبت تجارت دریابرد جهانی در سال 2021 

صنعت حمل‌ونقل دریایی در طول سالیان گذشته با سهمی بالغ بر 80 درصد از تجارت جهانی، نقطه اتکای جریان تجاری دنیا بوده است. وضیت این صنعت استراتژیک و دورنمای آن در بخشهای اصلی صنعت کشتیرانی اعم از کانتینر، فله، تانکر و کالای عمومی چگونه است؟

صنعت حمل‌ونقل به‌عنوان یکی از ارکان مهم در تجارت جهانی و شکوفایی اقتصادی محسوب می‌شود. میزان تجارت جهانی در سال 2020 بالغ‌بر 13.33 میلیارد تن بوده که سهم تجارت دریابرد 87 درصد (11.6 میلیارد تن) می‌باشد. همچنین پیش‌بینی می‌گردد میزان تجارت جهانی در سال 2021 به 14.11 میلیارد تن و سهم تجارت دریابرد به 85 درصد (11.96 میلیارد تن) برسد. به‌رغم شیوع همه‌گیر ویروس کرونا، چشم‌انداز تجارت دریابرد جهانی در سال 2021 دارای روند مثبت نسبت به سال 2020 می‌باشد. به‌طوری‌که پیش‌بینی می‌گردد تجارت دریابرد جهانی از 11.54 میلیارد تن در سال 2020 با رشد 3.7 درصدی به 11.96 میلیارد تن در سال 2021 برسد. همچنین، مجموع تن مایل پیموده شده در سال 2020 در حدود  56673 میلیارد تن مایل بوده و پیش‌بینی می‌گردد این رقم در سال 2021 با 3.8درصد افزایش به 58840 میلیارد تن مایل برسد که در صورت تحقق، رکوردی جدید طی پنج سال اخیر به‌حساب خواهد آمد.

وی در ادامه پاسخ خود خاطر نشان کرد:  بر اساس پیش‌بینی اداره‌ی اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) در سال ۲۰۲۵، قیمت نفت خام برنت به 66 دلار به ازای هر بشکه خواهد رسید. تا سال 2030، تقاضای جهانی باعث افزایش قیمت به 89 دلار به ازای هر بشکه خواهد شد و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2040 قیمت هر بشکه به 132 دلار برسد. بر اساس چشم‌انداز سالانه EIA، قیمت نفت تا سال 2050 به 185 دلار به ازای هر بشکه خواهد رسید.

گلزاری ادامه داد: خوشبختانه، صنعت بین المللی کشتیرانی به ویژه در بخش‌های حمل فله خشک و حمل کانتینری عمدتاً متأثر از عوامل بنیادین عرضه و تقاضا در وضعیت بسیار مناسبی قرار دارد که در این بین رشد نرخ‌ها در بخش حمل کانتینری حتی بیشتر نیز بوده است؛ در بخش حمل محمولات تانکر نیز که نرخها در وضعیت بسیار نامناسبی قرار گرفته بود اخیراً روند مثبت و رو به رشدی ملاحظه می شود.

رشد واردات و صادرات غیرنفتی  غیرکانتینری در 7 ماهه اول 1400

معاون توسعه بازار کشتیرانی در خصوص بازار حمل محمولات فله خشک گفت: در بخش حمل فله خشک که سهم قابل توجهی از تجارت دریابرد دارد پیش‌بینی می‌شود تجارت دریایی در سال 2021 با رشد 4 درصدی نسبت به سال 2020، به 5.4 میلیارد تن برسد. این در حالیست که در سال 2020 حمل محمولات فله برحسب تن با 2 درصد کاهش به رقم 5.17 میلیارد تن رسید که عمدتاً به دلیل تأثیرات همه‌گیری ویروس کووید-19 بوده است.

وی گفت: براساس این گزارش، توازن عرضه – تقاضا در بخش حمل فله هم‌چنان در جهت حمایت بازار است، به‌گونه‌ای که پیش‌بینی می‌شود مجموع تن-مایل در بخش تقاضا در سال 2021 4.8 درصد رشد داشته باشد و برای سال 2022 نیز 2.2 درصد رشد پیش‌بینی می‌گردد. هم‌چنین مطابق اطلاعات سازمان بنادر و دریانوردی ایران، مجموع واردات و صادرات غیرنفتی غیرکانتینری در بنادر شمالی و جنوبی کشور در سال 1399 قریب به 63 میلیون تن بوده است که این رقم برای هفت ماهه اول 1400 بیش از 39 میلیون تن گزارش شده است.

گلزاری افزود: در مقابل، پیش‌بینی شده است که ظرفیت ناوگان حمل فله خشک در سال 2021 و 2022 به‌ترتیب با رشد 3.6 و 1.6 درصد همراه باشد، اگرچه به دلیل محدودیت‌ها و تراکم بندری میزان ظرفیت فعال محدودتر نیز خواهد بود. در مجموع، ظرفیت حمل فله خشک (شامل انواع شناورهای کیپ‌سایز، پاناماکس، هندی‌ماکس و هندی‌سایز) در سال 2020 بالغ بر 912 میلیون Dwt بوده است که تا ابتدای دسامبر 2021 با 3.2 درصد رشد به رقم تقریبی 942 میلیون Dwt رسیده است.

وی درخصوص بازار شناورهای حمل فله خشک توضیح داد:  پس از سقوط ناگهانی نرخ‌ها در سال 2020 که یکی از علل اصلی آن همه‌گیری ویروس کووید- 19 بوده است، از ابتدای سال 2021 روند افزایشی نرخ‌های شناورهای حمل فله ملاحظه شده و علیرغم برخی تعدیل‌ها در نرخ‌های اجاره در اواخر سال 2021 و پیش‌بینی روند مشابه در سه‌ماهه اول 2022، چشم‌انداز کلی در بخش فله خشک مثبت است. متوسط نرخ اجاره زمانی روزانه برای انواع شناورهای حمل فله خشک کیپ‌سایز، پاناماکس، سوپراماکس و هندی‌سایز در سال 2020 به ترتیب برابر 14800، 10500، 9800 و 9300 دلار بوده است که این ارقام برای سال 2021 تا تاریخ هجدهم دسامبر، به ترتیب برابر 26500 ، 21900، 21200 و 20700 دلار است. همچنین این شاخصها در تاریخ 17 دسامبر 2021 برای شناورهای کیپ‌سایز و پاناماکس به ترتیب برابر 23750 و 21170 دلار و برای شناورهای سوپراماکس و هندی‌سایز برابر 24200 و 24500 دلار گزارش شده است.

گلزاری در ادامه خاطرنشان کرد: در واقع پس از تعدیل کاهشی نرخ اجاره شناورهای حمل فله در اواخر اکتبر و اوایل نوامبر 2021، درآمد شناورهای حمل فله در ماه دسامبر بار دیگر افزایش داشته است، به گونه‌ای که شاخص میانگین وزنی معادل اجاره روزانه شناورهای حمل فله خشک که توسط مؤسسه معتبر و تخصصی کشتیرانی کلارکسونز محاسبه می‌شود تا تاریخ دهم دسامبر 2021 به رقم 30923 دلار در روز رسیده است که از رقم 25648 در میانه ماه نوامبر بالاتر بوده اما نسبت به رقم 42568 در اوایل اکتبر 2021 پایین‌تر می‌باشد.

وی همچنین گفت: شاخص بورس بالتیک در بخش فله خشک (BDI) که به نوعی میانگین نرخ حمل دریایی محمولات عمده فله خشک را نشان می‌دهد که عمدتاً با سه رده شناور کیپ‌سایز، پاناماکس و سوپراماکس حمل می‌شوند، پس از رسیدن به رقم 5640 واحد در 7 اکتبر 2021، روند کاهشی داشته و در تاریخ 17 دسامبر 2021 به رقم 2380 رسیده است. در خصوص شاخص بورس بالتیک فله خشک، پیش‌بینی می‌شود شاخص BDI در سال 2022 در محدوده 1800 الی 2300 واحد قرار گیرد که باوجود کاهش قابل توجه نسبت به سال 2021 (بالاترین رقم طی 13 سال گذشته)، اما هنوز هم از میانگین شاخص BDI در بازه زمانی 2020 – 2011 بالاتر می‌باشد.

کرونا در روند رشد حمل ناوگان کانتینیری تاثیری نداشت 

معاون توسعه بازار کشتیرانی درباره بازار حمل محمولات کانتینری به برنا گفت: بازار حمل کانتینری در اواخر سال 2020 با موج افزایشی شدیدی مواجه شد به نحوی که نرخ کرایه حمل و اجاره شناورهای کانتینربر به بالاترین سطح خود از سال 2008 رسیدند. با وجود تاثیر منفی شدید شیوع ویروس کووید-19 بر بازار حمل و نقل کانتینری در نیمه اول سال 2020، بازگشت تجارت دریابرد به روند مثبت باعث ایجاد کمبود شدید کانتینر در آسیا و افزایش ازدحام در بنادر آن منطقه از ابتدای سال 2021 گردید. به نحوی که نرخ کرایه حمل کانتینر به رکوردهای جدید دست پیدا کرد و شاخص کرایه حمل کانتینری شانگهای (SCFI) در ابتدای سال 2021 به 2885 واحد رسید که تقریبا دو برابر مقدار آن در ماه سپتامبر سال قبل بود در حالیکه این میزان در ماه آوریل سال 2020، 818 واحد را ثبت کرده بود.

وی ادامه داد: این روند در طول سال 2021 نیز ادامه داشت تا حدی که در میانه ماه سپتامبر شاخص SCFI به 4623 واحد رسید و نسبت به ابتدای سال رشد 60 درصدی را تجربه کرد. نرخ اجاره شناورها نیز در نیمه دوم سال 2020 و سال 2021 صعود قابل توجهی را شاهد بود. به طوری که متوسط معادل اجاره زمانی روزانه 6-12 ماهه برای شناورهای با ظرفیت 9000 Teu (Neo-Pnamax) به بیش از 147000 دلار در ماه دسامبر 2021 رسید، در حالی که این مقدار در سال 2020 ، نزدیک به 35000 دلار بود. متوسط معادل اجاره زمانی روزانه (طول دوره اجاره 12-6 ماهه) شناورهای با ظرفیت 6800 Teu (Intermediate) از 21470 دلار در سال 2020 به 117000 دلار در ماه دسامبر 2021 رسیده است.

گلزاری خاطرنشان کرد: این میزان برای شناورهای با ظرفیت 4400 Teu (Narrow Beam) از 14151 به 100000 دلار، برای شناورهای با ظرفیت 2750 Teu (Feeder) از 10901 به 72500 دلار و برای شناورهای با ظرفیت 1000 Teu (Feeder) از 6100 به 32000 دلار در مدت مشابه افزایش پیدا کرده است. تجارت دریابرد در بخش کانتینری نیز متاثر از پاندمی کرونا در سال 2020 با افت یک درصدی از 197 میلیون Teu به 195 میلیون Teu رسید. این روند با رشد صورت پذیرفته در اواخر سال 2020 و در آغاز سال 2021 نغییر کرده و پیش‌بینی می­شود در سال 2021 میزان تجارت دریابرد کانتینری با رشد 7 درصدی به 208 میلیون Teu و در ادامه با رشد 4 درصدی به 216 میلیون Teu در سال 2022 برسد. شایان ذکر است میزان واردات و صادرات بخش کانتنیری در بنادر شمال و جنوب کشور بر اساس گزارش سازمان بنادر و دریانوردی کشور، در سال 1399 در مجموع حدود 1.16 میلیون Teu بوده است که این میزان در هفت ماهه نخست سال جاری به 729 هزار Teu رسیده است.

وی تصریح کرد: از سال 2017 ظرفیت حمل ناوگان کانتینری روندی صعودی را طی کرده است. اگرچه پاندمی کرونا در سرعت رشد ظرفیت تاثیر داشته اما روند رو به رشد آن را تغییر نداده است. عمده افزایش این ظرفیت در شناورهای حجم بالا (Neo-Panamax و Post Panamax) صورت پذیرفته و نشان از گرایش مالکان به کشتی‌های بزرگتر جهت استفاده از اقتصاد به مقیاس در بخش حمل و نقل کانتینری دارد به نحوی که میزان ظرفیت شناورهای Post Panamax با رشد 86 درصدی از ظرفیت حمل 1655 هزار Teu در سال 2017 به 3084 هزار Teu در سال 2020 رسیده است در حالی‌که میزان رشد برای شناورهای Feeder، 7 درصد افزایش، تا ظرفیت 6000 Teu، 3 درصد کاهش و Intermediate تا ظرفیت 8000 Teu، یک درصد کاهش در مدت مشابه را تجربه کرده‌اند. پیش بینی می‌شود روند مذکور در میزان رشد ظرفیت ناوگان کانتینری در سال 2022 نیز ادامه یابد.

پیش‌بینی رشد 7درصدر در بازار حمل محمولات تانکری در 2022

وی همچنین درباره بازار حمل محمولات تانکری توضیح داد: به‌طورکلی، عرضه نفت خام اوپک پلاس دارای روند کاهشی بوده و فشار بر تقاضای جهانی نفت ادامه دارد و بازار حمل محمولات تانکری هم چنان ضعیف قلمداد می‌شود. اگرچه بازار حمل محمولات تانکری در ماه اکتبر شاهد بهبود بوده است؛ به‌طوری‌که متوسط درآمد وزنی تانکری با افزایش 32 درصدی نسبت به ماه قبل از آن به 7208 دلار در روز رسیده است. پیش‌بینی می‌گردد بازار حمل محمولات تانکری در سال 2022 با 7 درصد افزایش تقاضا، شاهد بهبود خواهد بود.

گلزاری ادامه داد: علی‌رغم پیشرفت‌های قابل‌توجه در نرخ جهانی واکسیناسیون، ویروس کووید-19 همچنان به‌عنوان یک مخاطره برای تقاضا و بهبود کلی روند بازار تلقی می‌شود. بر اساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده، پس از کاهش 6.3 درصدی عرضه نفت در سال 2020، این روند در سال 2021 با رشد 1.4 درصد به 96 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. انتظار می‌رود تقاضای جهانی نفت در سال 2021 با 5.8 درصد افزایش به 96.7 میلیون بشکه در روز برسد که این میزان به دلیل تاثیر مخرب شیوع ویروس کووید -19 همچنان کمتر از سطح تقاضا در سال 2019 می‌باشد.

وی خاطرنشان کرد: حمل محمولات تانکری در سال 2020 به 3.62 میلیارد تن رسیده است. پیش‌بینی می‌شود در سال 2021، حمل محمولات تانکری به 3.70 میلیارد تن نائل گردد. روند کلی نرخ اجاره زمانی بازار تانکری در سال 2021 نسبت به سال 2020 نزولی بوده است. متوسط اجاره زمانی روزانه (طول دوره اجاره 12 ماهه) برای شناورهای MR 14440 دلار در سال 2020 به 13000 دلار در ماه دسامبر سال 2021 رسیده است. این ارقام به‌طور مشابه برای شناورهای VLCC به ترتیب 39788 و 18500 دلار، برای شناورهای سوئزمکس به ترتیب 27899 و 18500 دلار و برای شناورهای تانکر هندی‌ به ترتیب 12995 و 11000 دلار می‌باشد.

گلزاری گفت: براساس گزارش سازمان بنادر و دریانوردی ایران، مجموع واردات و صادرات نفتی در بنادر شمال و جنوب کشور در سال 1399 قریب به 36 میلیون تن و در هفت‌ماهه ابتدایی سال 1400 بالغ‌بر 26 میلیون تن بوده است. شایان‌ذکر است، ظرفیت کل حمل شناورهای تانکر در سال 2020 بالغ‌بر 668 میلیون Dwt می‌باشد. بیشترین میزان ظرفیت حمل به نفتکش‌ها اختصاص دارد.

گلزاری در ادامه با بیان اینکه بازار حمل محمولات کالای عمومی  در سال جاری شاهد افزایش نرخ‌ شدید بوده است، تصریح کرد:  به‌طوری‌که نرخ اجاره زمانی برای شناورهای حمل کالای عمومی به بالاترین سطح خود از سال 2017 رسیده است. به‌طور مثال، متوسط اجاره زمانی روزانه (طول دوره اجاره 12 ماهه) شناورهای حمل کالای عمومی با ظرفیت 17000Dwt  از 8625 دلار در سال 2020 به 30000 دلار در ماه دسامبر سال 2021 رسیده است. این ارقام به‌طور مشابه برای شناورهای حمل کالای عمومی با ظرفیت 12000 Dwt، به ترتیب 7142 و 25000 دلار می‌باشد. با توجه به بهبود وضعیت اقتصاد جهانی، چشم‌انداز بازار حمل محمولات کالای عمومی دارای ثبات خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه در سالهای گذشته اقتصاد ایران تحت تأثیر عوامل متعددی قرار داشته است، درباره چشم انداز اقتصادی کشور گفت: اقتصاد ایران، پس از یک دوره رکود دوساله در سال‌های 2020 و 2021 شاهد روند بهبود نسبی بوده است. براساس آخرین گزارش «چشم انداز اقتصاد جهانی» IMF، نرخ رشد اقتصاد ایران برای سال 2019 و 2020 برابر 6.78- و 3.38 درصد بوده است که این رقم برای سال‌های 2021 و 2022 برابر 2.46 و 1.99درصد پیش‌بینی شده است. مطابق این اطلاعات، ایران با جمعیت تقریبی 85  میلیون نفر در سال 2021 دارای نرخ بیکاری 10 درصد و نرخ رشد تورم 40 درصد می‌باشد.

وی مطابق با گزارش بانک جهانی از آخرین وضعیت اقتصاد ایران که در تاریخ 7 اکتبر 2021 منتشر شده است، درباره اقتصاد ایران گفت:  پس از یک دوره رکود دوساله، با اقداماتی در کنترل کووید 19 و بازگشت تدریجی تولید نفت در نیمه دوم 2020، توانست در سال 2021-2020 از رکود خارج شود. انتظار می‌رود این روند رشد نسبی حفظ گردد، اما موج‌های بعدی از گونه‌های جدید کووید 19، عدم قطعیت در تحقق لغو تحریم‌ها و برخی مسائل کشورهای همسایه از جمله افغانستان در شرق و همچنین آذربایجان و ارمنستان در شمال غرب کشور و تغییرات آب‌وهوایی از مواردی هستند که ممکن این روند را با چالش مواجه نمایند.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: مطابق این گزارش، آخرین اطلاعات از میزان تولید صنعتی ایران نشان‌دهنده کاهش فعالیت‌های اقتصادی کشور پس از همه‌گیری نوع دلتا از اوت 2021 می‌باشد، هم‌چنین نرخ جمعیت شاغل در دوره آوریل – ژوئن 2021، نزدیک به 2.1 درصد پایین‌تر از قبل از همه‌گیری کرونا می‌باشد. چشم انداز اقتصادی ایران براساس انتظارات در مورد روند همه‌گیری کرونا، بهبود تقاضا از سوی مقاصد صادراتی و تحولات ژئوپلیتیکی منطقه قابل پیش‌بینی خواهد بود و چندین سناریو مطرح می‌گردد اما پیش‌بینی‌ها برای نرخ رشد اقتصاد تا سال 2026، بطور میانگین حدود 2 درصد می‌باشد.

انتهای پیام/