رویای عربستان برای دور زدن تنگه هرمز

به گزارش برنا، تنگه هرمز از مهمترین شاهراه‌های انتقال و ترانزیت نفت خام در جهان و دومین تنگه بین‌المللی پر تردد دنیا است و بر اساس اعلام وزارت انرژی آمریکا حیاتی‌ترین آبراه نفتی است. تنگه‌ی هرمز با انتقال ۲۱ میلیون بشکه در روز، بیش از ۲۰درصد از ترانزیت کل نفت خام جهان و در واقع نخستین و مهم‌ترین نقش را در نقل و انتقالات نفتی در اختیار دارد.

در حال حاضر کشورهای ایران، کویت، عراق، عربستان سعودی، امارات و بحرین محموله‌های گاز طبیعی مایع LNG خود را از مسیر تنگه هرمز به بازارهای جهانی منتقل می‌کنند و در صورت شدت گرفتن تنش‌ها در این منطقه، کشورهای حوزه خلیج فارس برای صادرات محصولات نفتی با چالشی بسیار جدی مواجه خواهند شد.

در این شرایط عربستان خط لوله پترولاین یکی از مهمترین طرح های این کشور برای دور زدن تنگه هرمز اجرایی کرد تا نفت خام استحصالی از منابع شرق این کشور را به غرب آن منتقل می نماید.  با این وجود بررسی ظرفیت انتقال هر یک از این خطوط لوله نفتی نشان می‌دهد که با صرف سرمایه گذاری‌های کلان، تمامی این 6 مسیر خط لوله در خوشبینانه ترین حالت این خطوط لوله از ظرفیت انتقال روزانه 6 تا 7 میلیون بشکه نفت خام برخوردار هستند که پاسخگوی نیمی از نفت منتقل شده از تنگه هرمز هم نیست.

شرکت سعودی آرامکو در سال ۲۰۱۶ اعلام کرده که قرار است تا پایان سال ۲۰۱۸ ظرفیت خط لوله Petroline به ۷ میلیون بشکه در روز افزایش یابد. البته بر اساس گزارش های منتشر شده اخیر میزان پیشرفت این پروژه با سرعت کمی دنبال شده است.

وب سایت مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقد است که شاید در ابتدا هدف عربستان از انتقال نفت خام این کشور به غرب، صرفا دور زدن تنگه هرمز بوده ولی هم اکنون با احداث واحدهای پالایشی، پتروشیمیایی و پتروپالایشی، در کنار صادرات نفت خام این کشور به دنبال صادرات محصولات با ارزش افزوده بالاتری به بازارهای اروپایی و آسیایی و آفریقایی است. در واقع توجه همزمان به مقوله زنجیره تامین، زنجیره تولید و نهایتا زنجیره فروش از ضرورت های توسعه پایدار صنعتی است.

هزینه‌های عربستان برای دور زدن تنگه هرمز

برای اجرایی  شدن افزایش نفت در خط لوله شرق – غرب عربستان دو بخش وجود دارد، بخشی عملیاتی شدن که ظاهرا چالش بزرگی نیست و این پتانسیل وجود دارد که  از سوی سرمایه گذاری خارجی و خود سعودی ها صورت گیرد اما  در مورد تاثیر آن بحث های زیادی وجود دارد در سال ۲۰۱۸ طبق  آماری که سایت های معتبر  در مورد انرژی جهان منتشر کردند از این خط لوله به مقدار ۲ میلیون بشکه در روز استفاده شده  یعنی ۳ میلیون ظرفیت استفاده نشده دارد و رساندن این خط لوله به ۷ میلیون بشکه در روز به معنی این است که ۵ میلیون بشکه غیر قابل استفاده خواهد بود.

به عقیده کارشناسان برای سعودی ها راحت تر و مقرون به صرفه تر این است که از خلیج فارس و نفت کش برای صادرات نفت خام خود استفاده کنند تا اینکه آن را به دریای سرخ منتقل کنند دلیل عمده استفاده نکردن از ظرفیت این خط لوله مقرون به صرفه نبودن آن است.

 این خط لوله  تاثیر عمده ای بر روی صادرات انرژی از خلیج فارس نخواهد داشت تا زمانی که هزینه ها در این آبراه مقرون به صرفه تر باشد  از  این تنگه در بخش صادرات نفت استفاده خواهند کرد. در سال  ۲۱ میلیون بشکه تقاضای نفت از تنگه هرمز  داریم و سالیانه نیزبا افزایش یک  و نیم میلیون بشکه نفت روبه رو هستیم و این بدین معناست که این اقدام عربستان تاثیر چندانی نخواهد داشت.

کارشناسان حوزه انرژی معتقداند برای سعودی ها  خیلی مهم است که  از محصور بودن  در تنگه هرمز خارج شود و  این که سعودی ها در حال تضمین نفت برای بازار جهانی هستند تا افزایش قیمت نفت را در شرایط بحرانی پیشگیری کند با توجه به قسمت عمده صادرات نفت اوپک نمی توان با جابجایی دومیلیون بشکه جایگزین، بتوان کمبود را جبران کرد و این اقدام عربستان به هیچ وجه از اهمیت تنگه هرمز کم نخواهد کرد و تاثیر زیادی بر حوزه نفت و انرژی در جهان نخواهد داشت  چون تقاضا در حال افزایش است.

همچنین تحولات حمله به خط لوله در دریای سرخ از طرف حوثی ها در چند ماه اخیر  نشان داد که این اقدام سعودی ها نمی تواند امنیت انرژی سعودی را با توجه به بحران های منطقه ای تضمین کند و در واقع یک اعلامیه است که سعودی ها به دنبال عملی کردن آن نخواهند رفت و اگر هم به دنبال اجرایی شدن آن بروند با واقعیت ها،  تحول چندانی در امنیت انرژی عربستان و جهان ایجاد نمی کند.

کابوس بسته شدن تنگه هرمز

 یسیاری از کارشناسان معتقداند در صورت بسته شدن تنگه هرمز این اقدام عربستان در افزایش خط لوله عملا هیچ تاثیری در بازار های جهانی ندارد زیرا ظرفیت خروج نفت از این تنگه روزانه نزدیک به ۲۱ میلیون بشکه نفت در روز می باشد و عربستان اساسا پتانسیل ندارد که حتی بخش کوچکی ازاین کمبود را جبران کند و اگر دو میلیون به ظرفیت خود اضافه کند معنی این است که با توجه به استفاده نکردن از ظرفیت ۳ میلیون خط لوله عملا ۵ میلیون جبران شود و با یک شوک بزرگ نفتی در جهان مواجه خواهیم شد.

 در صورت بسته بودن تنگه هرمز نه عربستان  و نه سایر کشورهای عضو اوپک توان کنترل  بازار جهانی نفت را نخواهند داشت و ما با یک بحران کلان  در سطح جهانی مواجه خواهیم شد این طرح عربستان به احتمال زیاد عملیاتی نخواهد شد و پتانسیل این ظرفیت را ندارد.

در سال های اخیر عربستان سعودی در بازار جهانی نفت به عنوان یک تولید کننده انعطاف پذیر نقش خود را از دست داده و این بدین معنا است که عربستان همانند دهه قبل تاثیر گذاری خود بر بازار نفت را از دست داده است و این اقدام متاثر از جنگ روانی  عربستان است و می خواهد نقش خود را حفظ کند و به جهانیان این مساله را القا کند که اثر گذار خواهد بود اما عملا عملیاتی کردن این طرح تاثیر در بازار جهان نفت ندارد.

با این وجود، به نظر می رسد سناریوهای برخی از کشورهای عربی برای دور زدن تنگه هرمز تنها بر روی کاغذ قابلیت اجرایی دارد و در صورت هرگونه اختلال در این تنگه، قطعا صادرات نفت و LNG پنج کشور عربی عربستان، قطر، امارات، کویت و عراق و حتی در صورت کشیده شدن این اختلالات به دریای عمان صادرات کشور عمان هم متوقف شود.

شکست سناریوی دور زدن تنگه هرمز

هر چند عربستان با احداث خط لوله «پترولاین» تلاش داشت تا انتقال نفت از تنگه هرکز را دور بزند، اما زمانی که پهبادهای یمنی این خط لوله را که وظیفه تأمین نفت اروپا و آمریکا را بر عهده دارد هدف قرار دادند امیدها برای دور زدن تنگه هرمز به حداقل خود رسید. این در حالی است که بندر فجیره امارات متحده عربی نیز اساس احداث آن کاهش اهمیت تنگه هرمز بود، این روزها محل امنی برای نفتکش‌ها محسوب نمی‌شود.

در ماه‌های اخیر، صنایع نفت عربستان سعودی بارها هدف پهپادهای یمنی قرار گرفته است. فرض کنیم ایران وارد درگیری با عربستان نشود، ریاض در برابر همین پهپادهای ساده چه برنامه‌ای دارد که ممکن است هر نقطه از این لوله عظیم ۱۲۰۰ کیلومتری را هدف بگیرند؟ اگر تأسیسات نفتی بمباران شود و نفتی تولید نشود، لوله به چه کار خواهد آمد؟ اگر یکی‌دو تا از ۱۱ ایستگاه پمپاژ نفت در این مسیر بر اثر حمله سایبری یا مانند آن از کار بیافتد، حرکت نفت در این مسیر تا چه حد مختل خواهد شد؟  نکته جالب اینکه یکی از حملات اخیر پهپادهای یمنی دقیقاً لوله انتقال نفت «شرق-غرب» را هدف گرفت.

در این شرایط  بر این اساس تمامی سناریوهای عربستان برای دور زدن تنگه هرمز در شرایط بحرانی دارای توجیه فنی و اقتصادی نیست و به اعتقاد کارشناسان هر چند مسیرهای جایگزین برای ترانزیت نفت تنگه هرمز روی میز است، اما مسیرهای جایگزین ترانزیت نفت از نظر ظرفیت محدود، غیر عملی، گران و از نظر لجستیکی، چالش برانگیز خواهد بود که منجر به افزایش هزینه‌های انتقال طلای سیاه خواهد شد.

انتهای پیام/