طراحی«آرمان شهر» برای کودک امروز متفاوت با نسل های قبلی است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر برنا؛ سمپوزیوم بین‌المللی آرمانشهر کودکان رویدادی ویژه کودکان است و با چشم‌انداز «شهر دوست‌دار کودک» برگزار می‌شود. این دوره از رویداد با مشارکت فرهنگسرای اندیشه برگزار می‌شود و طی آن قرار است سلسله نشست‌هایی با حضور فعالان، متخصصین و اساتید حوزه کودک برگزار شود.

نخستین نشست از این سلسله جلسات تخصصی در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد و در آن مهدی خاکزند معاون پژوهشی دانشکده معماری و شهرسازی و مصطفی بهزادفر عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت با موضوع «شهر دوستدار کودک» صحبت کردند. 

مصطفی بهزادفر در مقدمه این جلسه گفت: باید به تابستان ۱۸ سال پیش اشاره کنم که من مسئول بازسازی و طراحی بم بودم و در اوج گرما، کودکی را دیدم که همه اعضای خانواده خود را در زلزله از دست داده و به جنون رسیده بود. ما به عنوان شهرساز نتوانستیم کاری برای او بکنیم. 

وی اضافه کرد: زلزله دی‌ماه سال ۱۳۸۲ کودکان زیادی را بی‌پدر و مادر کرد. ما برای آنان چه کاری می‌توانستیم بکنیم؟ در آن زمان با خود فکر کردیم که باید فضای دوستدار کودک را برای شهری مثل بم فراهم کنیم. انجام این کار کمی طول کشید اما می‌توان گفت بمِ زلزله‌زده جزء اولین شهرهایی بود که از دیدگاه طراحی دوستدار کودک شد. این موضوع به ویژه در فضای سبز و پارک‌های شهر به خوبی دیده می‌شود. 

این استاد دانشگاه بیان داشت: با این حال،‌ بنده معتقدم که باید به این فضا طور دیگری نگاه کنیم. دقت داشته باشید که در شرایط امروز درباره شهر آرمانی کودک دو رویکرد داریم؛ رویکرد سنتی و رویکرد غیرسنتی که همان رویکرد هوشمند نام دارد. در رویکرد هوشمند باید تصور خود نسبت به کودک را تغییر بدهیم. طبق گواهی داده‌های علمی، کودکان 5 ساله امروزی، بعضا آگاهی بیشتری از پدر و مادر تحصیل‌کرده خود دارند. بنابراین با انسان‌ دیگری مواجهیم. به عبارت دیگر، اگر بخواهیم کشورمان را در مسیر پیشرفت قرار بدهیم، راهی نداریم به جز اینکه مثل کودک امروز فکر کنیم؛‌ کودک امروز، کودک عصر مجازی است. 

بهزادفر با اشاره به تفاوت‌های کودک نسل امروز با نسل‌های قبلی گفت: در گذشته، اولویت ما برای طراحی شهر دوستدار کودک، موضوع ایمنی و آسایش بود، اما مطالعات امروز می‌گوید اولویت اول برای کودک امروز امنیت دوجانبه است؛ هم در فضای مجازی و هم در فضای حقیقی. دقت داشته باشید که کودک امروز از دیدگاه ورود به عرصه آگاهی‌سنجی، از نسل‌های قبلی خود پیشروتر است. به عبارت دیگر، جریان حضور کودکان ۱ تا ۵ ساله امروزی در جامعه‌شان فراتر از کسانی است که در نسل قبلی بالای ۱۹ سال سن داشتند. این موضوع یک چالش بسیار مهم است. 

وی تاکید کرد: در دنیای امروز، کودک وارد فضای مجازی شده است و اهمیت این فضا بسیار بیشتر از فضای کالبدی برای کودکان است. به همین دلیل است که در مولفه‌های طراحی شهرسازی خود بیشتر توجهمان را معطوف به عنصر «ذهن» می‌کنیم. 

عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت درباره 3 ویژگی اساسی کودک امروز گفت: یکی از ویژگی‌های مهم در طراحی شهرسازی،‌ «مکان» است. مکان‌های سنتی مثل خانه، مهدکودک و مدرسه که در طراحی آن تاکید اصلی بر ابعاد کالبدی است، باید تغییر پیدا کند که این تغییر با مفهوم جدیدی به نام متاورس ترکیب می‌شود. در این شرایط، ۳ نوع گذار را طی می‌کنیم؛ اول آنکه جمعیت کودکان به شدت رو به کاهش است و با شعار هم نمی‌توان جلوی آن را گرفت. دوم آنکه جریان گذر کودک به جوانی بسیار شتابان شده است و در نهایت، فضاها و مکان‌هایی که مورد نیاز کودک آینده است، با شتاب زیادی تغییر پیدا کرده و جدید می‌شود. به طور خلاصه، اعتقاد من این است که اگر می‌خواهیم برای شهر آرمانی کودکِ ایرانی قدمی رو به جلو برویم باید به این 3 چالش نظر داشته و نوع نگاه‌مان نسبت به او را در همه ابعاد عوض کنیم.

مهدی خاکزند دیگر سخنران این جلسه بود. او در مقدمه سخنان خود گفت: آن چیزی که پروژه «حق به منظر» به ما یادآوری می‌کند این است که کودک و نیازهایش به ویژه در فضای باز، دیگر مورد توجه نیست، چرا که نیاز امروز کودک اساساً تغییر کرده است و باید با نیازهای جدید او روبه‌رو شد. 

وی ادامه داد: برای معرفی تاریخچه پروژه «حق به منظر»، باید به جنبش «زمین‌بازی» اشاره کنم. تحولات سال‌های اخیر و به ویژه همه‌گیری کرونا به ما یادآوری کرد که باید جور دیگری به فضای باز نگاه کنیم. همانطور که اشاره شد یکی از دغدغه‌های مهم در این نگاه، موضوع امنیت است و به همین دلیل تصمیم گرفته شد که برای رسیدن به این هدف باید انسان‌ها را به هوا برد، چرا که با وجود این حجم از مخاطرات در روی زمین، انسان و به ویژه کودک نمی‌تواند روی زمین از امنیت کامل برخوردار باشد. 

این پژوهشگر استاد دانشگاه تاکید کرد: امکاناتی که ما می‌خواهیم به کودک بدهیم، یکسری موارد تکراری و پایه‌ای است، البته نمی‌توانم اسم بی‌اساس را برایش به کار ببرم، چرا که این امکانات حق اولیه کودک برای زندگی است. برای مثال در محیط بازی، تاپ و سرسره برای کودک تکراری شده است و باید امکانات جدیدی را برای او ایجاد کرد. 

خاکزند در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در منابع مختلف یادآوری شده است که ۳ هدف، حق کودک است و در طراحی‌های شهرسازی دوستدار کودک باید مورد توجه قرار گیرد؛ یکی از اینها حق رشد کودک است، دیگری حق اراده و انتخاب کودک است و سومی همان موضوع امنیت است. متاسفانه در بسیاری از فضاهای خود به کودک اجازه نمی‌دهیم که انتخاب داشته باشد و عملاً حق انتخاب را از او گرفته‌ایم. هم‌چنین درباره امنیت باید تاکید کنم که منظور ما این نیست که کودک را به خطر بیندازید اما یادآوری می‌کنیم که همیشه نمی‌توان ساختارمند فکر کرد و گاهی باید کمی ریسک را برای کودک پذیرفت. 

وی در پایان گفت: در این بین، یک نکته از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در روان‌شناسی کودک گفته می‌شود که «کودک»، کوچک‌شده آن «بزرگ» نیست، بلکه خود دارای شخصیت است. اخیراً بنده دیده‌ام که برای کودک وسایل کوچک به اندازه قد و قواره او می‌خرند. این کار اشتباه بسیار بزرگی است. اتفاقا کودک باید با همان وسایلی کنار بیاید که برای بزرگترهاست. 

انتهای پیام//