عاطفه پدری را از فرزند خوانده نگیرید

به منظور حمایت و سازماندهی کودکان بی سرپرست و سرراهی و ایجاد راهکاری برای تحویل کودکان به زنان و شوهرانی که صاحب فرزند نمی شوند موضوع فرزند خواندگی تحت عنوان قانون حمایت از کودکان بی سرپرست در اسفند ماه سال 1353 به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

چگونگی حضانت و سرپرستی کودکان زیر 12 سال فاقد والدین به زنان و شوهرانی که صاحب فرزند نمی شوند، در این قانون تعریف و تعیین شده است. اگرچه در این قانون از واژه فرزند خواندگی نامی برده نشده لیکن هدفش تعیین ضوابط آن بوده است. این قانون که 49 سال از تصویب آن میگذرد تنها قانون در موضوع فرزند خواندگی در کشور ما است.

حدود 8 سال قبل اینجانب مدیر کل دفتر امور شبه خانواده (کودکان بی سرپرست) در سازمان بهزیستی بودم از یک طرف با تعداد بسیار زیادی از متقاضیان فرزند خواندگی یعنی زنان و شوهران فاقد فرزند مواجه بودیم که درخواست تحویل فرزند به آنان چند سال بطول می انجامید و از سوی دیگر حدود 20 هزار نفر کودکان بی سرپرست تحت حمایت بهزیستی بودند که در خانه های کودکان و نوجوانان یا نزد خانواده جایگزین بدور از خانواده اصلی زندگی می کردند. ما با یک تعارض مهم مواجه بودیم، علت چه بود؟

بررسی‌ها نشان داد که به موجب قانون فرزند خواندگی مذکور فقط کودکانی را می‌توانیم به فرزند خواندگی بدهیم که فاقد پدر، مادر و جد پدری باشند، در حالی که حدود 85% از کودکان بی سرپرست تحت سرپرستی سازمان بهزیستی دارای پدر یا مادر و یا جد پدری بودند لیکن هیچ یک از آنان بدلیل اعتیاد، زندانی بودن، ازدواج مجدد و امثالهم عملاً توانایی و علاقمندی و صلاحیت لازم جهت سرپرستی از کودکان خود را نداشتند.

بنابراین ضرورت، اصلاح و تدوین قانونی که متناسب با مقتضیات زمان فعلی و همسو با واقعیت های موجود جامعه باشد بشدت احساس میشد، برای این منظور تیم کارشناسی بهزیستی و برخی از قضات محترم با حمایت برخی از نمایندگان مجلس کار اصلاح قانون را شروع کرد (البته از حدود یک سال قبل از آن این نیاز احساس شده بود و حتی جلساتی هم تشکیل گردیده بود.)

برای اصلاح قانون تلاش های زیادی توسط این تیم و مسئولین وقت بهزیستی انجام شد و نهایتاً لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست بدون ذکر واژه فرزند خواندگی مراحل بررسی و اصلاح و تصویب خود را گذراند و چند نوبت بین مجلس و شورای نگهبان دست به دست شد.

مهمترین اصلاح انجام شده در لایحه، گسترش شرایط کودکان قابل واگذاری برای حضانت و فرزند خواندگی بود زیرا مطابق قانون قبل فقط حدود 15% از کودکان تحت سرپرستی بهزیستی را شامل میشد. همچنین در قانون جدید پیش بینی شده که هر کودک محروم از مراقبت والدین بتواند به فرزند خواندگی سپرده شود.

شرایط متقاضیان پذیرش کودکان بعنوان فرزند خوانده هم به حدی توسعه پیدا کرد که علاوه بر خانواده‌های بدون فرزند حتی دختران مجرد واجد شرایط هم بتوانند کودکی را به سرپرستی قانونی خود بگیرند و از وی مراقبت نمایند.

ضمناً با توجه به اینکه شرعاً کودکانی که به حضانت و فرزند خواندگی سپرده می شوند از ارث محروم هستند راهکار های جانشین هم پیش بینی شد.

در حقیقت این لایحه سه کار بزرگ و ارزشمند برای کشور انجام میدهد اولاً تعداد بسیار زیادی از کودکان فاقد سرپرست موثر را که با مشکلات زیادی در محیط‌های پرورشگاهی و بدور از خانواده خود زندگی می کنند صاحب خانواده می نماید و بار مالی بسیار زیادی را از دوش دولت و بهزیستی بر می دارد.

ثانیاً زنان و شوهران فراوانی که تنها به دلایل فیزیولوژیکی نمی توانند صاحب فرزند شوند را صاحب فرزند می نماید و به پایداری زندگی آنان می‌افزاید.
 
ثالثاً مهمترین نیاز آنان که عشق و محبت و عواطف انسانی و تربیت در محیط خانواده است را فراهم می‌سازد.
 
اما نکته‌ای که باعث شد اینجانب این مطالب را بنویسم وجود تبصره ماده 27 در این لایحه است که توسط مجلس محترم اگر چه با نیت خیر و بمنظور جلوگیری از بروز یک فساد در این خانواده ها آورده شده است و ازدواج سرپرست با فرزند خوانده را مگر با اجازه از دادگاه ممنوع کرده است.

من حدود 35 سال از عمر خود را در این حوزه گذرانده‌ام و مسئولیت‌های متعددی داشته ام لیکن نگاه کارشناسی خود را مهمترین تجربه ام میدانم، تصور این که در یک خانواده پدری به فرزند خود نگاهی داشته باشد که ممکن است روزی او را بعنوان همسر خود ببیند،آن چنان نگران کننده است که با هیچ دیدگاه و نگرشی نمیتوان پذیرفت.

جایگاه خانواده، محبت ، عشق فرزندی و عاطفه بی حد و اندازه انسانی و رابطه پدری و فرزندی آنقدر گرامی و عزیز و ارزنده و قابل توسعه است که نمی توان برای آن حد و اندازه ای تصور کرد. چگونه می توانیم باور کنیم که پدری این چنین تصوری در ذهن خود داشته باشد، چگونه ممکن است پدری اینچنین پیشنهادی را مطرح کند و این کدام دادگاه است که می خواهد چنین رای بدهد.

لذا بعنوان یک دردمند این حوزه از نمایندگان محترم مجلس و اعضاء محترم شورای نگهبان استدعا دارم برای این معضل راهی خردمندانه و انسانگرایانه جستجو کنند.
پست الکترونیکی nabi_eshghisani@yahoo.com