«خدای جنگ» یک اثر سمفونیک بزرگ است/ فجر ۴۳ کلکسیونی از موسیقی فیلم

مسعود سخاوت دوست؛ آهنگساز سینمای ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا گفت: امسال با چهار فیلم «چشم بادامی»، «خدای جنگ»، «۱۹۶۸» و «صیاد» در جشنواره حضور دارم. از این چهار فیلم، دو اثر به‌طور مستقیم با موضوع دفاع مقدس در ارتباط هستند و دو فیلم دیگر رویکرد متفاوتی دارند. یکی ساختاری جامعه‌شناختی و روان‌شناختی دارد و دیگری یک تریلر تاریخی محسوب می‌شود.

«خدای جنگ» شاید به‌طور مستقیم به دفاع مقدس نپردازد

وی ادامه داد: در مورد تفاوت دو فیلمی که در ژانر دفاع مقدس ساخته‌ام، باید بگویم که گرچه ممکن است از نظر موضوعی در یک دسته قرار بگیرند، اما تفاوت‌های ساختاری و محتوایی قابل‌توجهی دارند. به‌عنوان مثال، فیلم «خدای جنگ» شاید به‌طور مستقیم به دفاع مقدس نپردازد و شامل المان‌های دیگری نیز باشد. برای جلوگیری از اسپویل داستان، فقط به‌طور کلی می‌توانم بگویم که هر دو فیلم دفاع مقدسی من امسال، به نوعی به پرتره‌ای قهرمانانه مرتبط هستند. هر یک از این قهرمان‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند که باعث می‌شود فضای موسیقایی آنها کاملاً متفاوت باشد.

فرآیند ساخت موسیقی فیلم الگوی ثابتی ندارد

سخاوت‌دوست درخصوص فرآیند ساخت موسیقی توضیح داد: فرآیند ساخت موسیقی فیلم معمولاً الگوی ثابتی ندارد. گاهی از مرحله فیلمنامه در جریان اثر قرار می‌گیریم، گاهی در حین فیلمبرداری و در برخی موارد حتی پس از پایان کار و در مرحله صداگذاری با فیلم مواجه می‌شویم و موسیقی آن را می‌سازیم.

وی افزود: از بین چهار اثری که امسال در جشنواره دارم، دو فیلم «چشم بادامی» و «۱۹۶۸» از همان مرحله فیلمنامه وارد فرآیند ساخت موسیقی شدند. فیلم «خدای جنگ» تقریباً در مراحل پایانی کار به دست من رسید و «صیاد» نیز از نیمه‌های پروژه وارد فرآیند ساخت موسیقی شد. به این ترتیب، امسال تجربه کار در همه مراحل ممکن ساخت موسیقی فیلم را در این چهار اثر داشته‌ام.

آهنگساز جهان صوتی کارگردان را به تصویر می‌کشد

این آهنگساز با اشاره به آهنگسازی فیلم بیان کرد: وقتی کسی آهنگساز یک فیلم می‌شود، باید تعامل نزدیکی با کارگردان داشته باشد، زیرا وظیفه اصلی آهنگساز این است که جهان صوتی کارگردان را به تصویر بکشد. این جهان صوتی تنها زمانی به درستی شکل می‌گیرد که همکاری مؤثری بین کارگردان و آهنگساز برقرار باشد.

وی اضافه کرد: آهنگسازی نقش مهمی در ساخت و پردازش تصورات و جهان‌بینی کارگردان دارد، زیرا موسیقی قرار است این مفاهیم را به زبان صوتی و درونی فیلم تبدیل کند. هرچه این تعامل سازنده‌تر باشد، جهان صوتی فیلم نیز شفاف‌تر، متمایزتر و هماهنگ‌تر با نگاه کارگردان خواهد بود.

هر چه آزادی عمل بیشتری باشد گزینه‌های آهنگساز بیشتر می‌شود

سخاوت‌دوست تاکید کرد: در مورد میزان آزادی عمل آهنگساز، تجربه من نشان داده که هرچه آزادی بیشتری وجود داشته باشد، آهنگساز می‌تواند گزینه‌های متنوع‌تری را در اختیار کارگردان قرار دهد. این موضوع نه‌تنها آهنگساز را به جهان صوتی مورد نظر کارگردان نزدیک‌تر می‌کند، بلکه می‌تواند به او نقش یک مؤلف موازی در شکل‌گیری هویت اثر ببخشد.

آهنگساز فیلم سینمایی «صیاد» با اشاره به عوامل تعیین کننده گفت: عوامل تعیین‌کننده سبک و زبان موسیقی برای من بسیار متنوع و گسترده هستند. برخی از این عوامل به‌طور پیش‌فرض می‌توانند یک جهان صوتی مشخص را برای فیلم ترسیم کنند که ژانر یکی از مهم‌ترین آنها است. بااین‌حال، در بسیاری از موارد، جهان‌بینی شخصی کارگردان می‌تواند تأثیر بیشتری نسبت به ژانر داشته باشد.

زیبایی‌شناسی فردی کارگردان نقش کلیدی در شکل‌گیری موسیقی یک اثر دارد

وی ادامه داد: برای من، زیبایی‌شناسی فردی کارگردان نقش کلیدی در شکل‌گیری موسیقی یک اثر دارد. در واقع، اولویت اصلی در تعیین مسیر موسیقی، میزان گستردگی، تنوع و هماهنگی یا حتی تناقضات موجود در نگاه زیبایی‌شناختی کارگردان است. تمامی این عوامل می‌توانند در شکل‌گیری زبان و دنیای موسیقی فیلم تأثیرگذار باشند.

سخاوت‌دوست گفت: در چهار اثری که امسال در جشنواره دارم، از استایل‌های بسیار متنوعی استفاده کرده‌ام. «چشم بادامی» اثری مینیمال و الکتروآکوستیک است که فضای ساده و انتزاعی را با ترکیبی از صدا‌های طبیعی و الکترونیکی به تصویر می‌کشد. «صیاد» یک اثر سمفونیک بزرگ با محوریت ساز‌های بادی برنجی است که کاملاً آکوستیک طراحی شده و حال و هوای باشکوهی را القا می‌کند.

«خدای جنگ» یک اثر سمفونیک بزرگ است

وی ادامه داد: در مقابل، «خدای جنگ» نیز یک اثر سمفونیک بزرگ، اما با محوریت ساز‌های بادی چوبی است. در این اثر از تکنیک‌های الکتروآکوستیک نیز استفاده شده و ساز‌های الکترونیک حضور پررنگی دارند، برخلاف «صیاد» که کاملاً آکوستیک است. اثر آخر، «۱۹۶۸»، از ارکستر مجلسی با محوریت ساز‌های زهی و به‌ویژه ویولنسل بهره گرفته است که فضای خاص و متمرکزی را خلق می‌کند.

آهنگساز «چشم بادومی» بیان کرد: از نظر اتمسفر موسیقایی، دو اثر جنگی یعنی «خدای جنگ» و «صیاد» دارای فضای تونال و واریاسیونی هستند و از ساختار‌های کلاسیک پیروی می‌کنند.
«چشم بادامی» اثری تلفیقی یا فیوژن است که عناصر مختلفی از سبک‌های گوناگون را در خود جای داده است. در نهایت، «۱۹۶۸» اثری آتونال و اکسپریمنتال است که با جسارت در نوآوری و تجربه‌گرایی، دنیای صوتی متفاوتی را به نمایش می‌گذارد.

هرگز تمایل خاصی به یک سبک یا سیاق مشخص نداشته‌ام

سخاوت‌دوست توضیح داد: در حقیقت، هرگز تمایل خاصی به یک سبک یا سیاق مشخص نداشته‌ام و همیشه تمام سبک‌ها، ژانرها، استایل‌ها و گونه‌های موسیقایی را در دوران کاری‌ام دارای اهمیت دانسته‌ام. از نظر من، همه این قالب‌ها ارزش خود را دارند و هیچ‌کدام بر دیگری ارجح نیست.

وی افزود: بااین‌حال، چالش‌برانگیزترین سبک‌ها برای من آنهایی هستند که به سمت مینیمالیسم حرکت می‌کنند. برخلاف نام مینیمالیسم که ممکن است تداعی‌کننده سادگی و کمینه‌گرایی باشد، رسیدن به جوهره واقعی یک اثر مینیمال نیازمند تعمق و اندیشه صوتی منحصر‌به‌فردی است. زیرا در این سبک، برخی عناصر باید حذف شوند یا در بازه‌های زمانی و مکانی کاهش یابند، اما درعین‌حال، محتوا و روح اثر همچنان حفظ شود.

این آهنگساز گفت: علاوه بر این، آثاری که جنبه‌های روان‌شناختی در آنها اولویت دارد و نیازمند نزدیک شدن به بُعد سایکولوژیک کاراکتر‌ها هستند، نیز برای من چالش‌برانگیز محسوب می‌شوند. به‌طور کلی، تمام جنبه‌های موسیقی فیلم با چالش‌های خاص خود همراه‌اند، اما این دو مورد (یعنی مینیمالیسم و موسیقی با محوریت روان‌شناسی شخصیت‌ها) به نسبت سایر سبک‌ها نیازمند تمرکز ذهنی و فشار کاری بیشتری هستند.

«صیاد» به بخشی از تاریخ کمترشناخته‌شده می‌پردازد

آهنگساز فیلم «در آغوش درخت» در خصوص تفاوت در اثر دفاع مقدسی خود در این دوره از جشنواره توضیح داد: هر دو فیلم، «صیاد» و «خدای جنگ»، رویکردی جذاب و متفاوت به موضوع دفاع مقدس دارند. «صیاد» به بخشی از تاریخ کمترشناخته‌شده می‌پردازد که شاید بسیاری از مخاطبان از آن بی‌اطلاع باشند. این فیلم هم یک پرتره قهرمانانه است که به احساسات، عواطف و هیجانات شخصیت اصلی می‌پردازد و هم بخش ناگفته‌ای از تاریخ را روایت می‌کند. از سوی دیگر، «خدای جنگ» نیز دارای ابعاد تاریخی و انسان‌شناختی است و درعین‌حال، از مولفه‌های ادبیات قهرمانی پیروی می‌کند.

وی افزود: به نظر من، هر دو اثر جذابیت‌های منحصر‌به‌فردی دارند که آنها را فراتر از یک روایت صرفاً جنگی قرار می‌دهد. این فیلم‌ها نه‌تنها ابعاد روان‌شناختی دارند، بلکه در برخی موارد، این جنبه‌های روان‌شناختی با مفاهیم اخلاقی نیز پیوند می‌خورند و می‌توان آنها را نوعی روان‌شناسی معطوف به اخلاقیات دانست. علاوه بر این، هر دو اثر در کنار بعد روان‌شناختی و انسانی، دارای ریشه‌های تاریخی مهمی نیز هستند.

جشنواره فجر امسال کلکسیونی از موسیقی فیلم را به نمایش می‌گذارد

آهنگساز فیلم «تمساح خونی» در پایان خاطرنشان کرد: جشنواره فجر همواره میزبان برترین آهنگسازان ایران بوده است، بسیاری از آنها از اساتید من بوده و هستند. امسال نیز از این قاعده مستثنی نیست. تا جایی که اطلاع دارم، با توجه به اینکه تعداد فیلم‌های حاضر در جشنواره نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته است، حضور آهنگسازان برجسته نیز پررنگ‌تر شده و ترکیب متنوع‌تری از صدا‌ها و سبک‌های موسیقی فیلم را شاهد خواهیم بود. البته این ویژگی همواره در جشنواره وجود داشته، اما امسال به نظر می‌رسد که جشنواره فجر می‌تواند به‌نوعی کلکسیونی از موسیقی فیلم را به نمایش بگذارد و فرصتی برای شنیدن آثار متنوع از آهنگسازان برجسته ایران باشد.

انتهای پیام/